Hoe houden we onze geneesmiddelen betaalbaar?
Hoe wordt de prijs bepaald?
Monopolieposities jagen prijzen de hoogte in
De fabrikant heeft meer dan tien jaar het exclusieve verkooprecht wanneer hij een geneesmiddel op de markt brengt. Zolang hij het monopolie in handen heeft, kan hij er uiteraard veel geld voor vragen.
Volgens een groep van Amerikaanse artsen gespecialiseerd in chronische leukemie, die een aantal jaar geleden de woekerprijzen aan de kaak stelde, lijkt de regel die de farma hanteert de volgende: neem de prijs van het meest recente product met dezelfde werking en doe er 10 à 20 % bij of af – maar meestal erbij. Daar komen dus weinig redelijke argumenten bij kijken ... De prijs voor nieuwe kankergeneesmiddelen nam op die manier tussen 1965 en 2016 in de VS maar liefst 100 keer toe.
In Europa liggen die bedragen lager omdat veel landen, waaronder ook België, hierover onderhandelen met de firma’s. De onderhandelingsmarge is echter beperkt als het gaat over geneesmiddelen waarbij de nood hoog is, zoals medicijnen voor kanker.
Sommige firma’s deinzen er niet voor terug om overheden vanuit hun machtspositie te chanteren. Kijk maar naar de chantage van Aspen, het bedrijf dat extreme prijsverhogingen doorvoerde om “de bevoorrading van de Belgische patiënten niet in het gedrang te brengen”... Ook de dossiers van Leadiant en Spinraza tonen aan dat machtsposities al te vaak worden misbruikt in de farmaceutische sector.
Dat farmafirma’s erin slagen stelselmatig onze grens te verleggen, blijkt uit de cijfers. In 2018 besteedde het Riziv zo’n € 2,19 miljard aan medicijnen in het ziekenhuis. Dat is bijna 960 miljoen meer dan in 2009, of een toename van zo’n 77 % over een periode van 10 jaar.
Geheime prijskortingen
Wanneer een land de vraagprijs voor een geneesmiddel te hoog vindt, staan bedrijven vaak een prijskorting toe op voorwaarde dat de korting strikt geheim blijft. Door dat systeem van geheime prijskortingen kunnen landen het gevoel hebben dat ze een goede deal sloten, maar kunnen ze het niet controleren... Het is “elk land voor zich”. Die geheimdoenerij helpt fabrikanten om in elk land het onderste uit de kan halen.
Het systeem van geheime prijskortingen was bedoeld om slechts uitzonderlijk toegepast te worden. Doorheen de jaren wordt deze echter in toenemende mate gebruikt, en is ze geëvolueerd naar een parallel ondoorzichtig terugbetalingssysteem. In 2018 ging 29 % van het geneesmiddelenbudget naar geneesmiddelen onder contract, goed voor zo’n € 1,4 miljard. Dat is een verviervoudiging ten opzichte van 2012 toen het om € 300 miljoen ging.
Samenwerken op grote schaal
In 2015 werd daarom een internationaal samenwerkingsverband – BeNeLuxA - op poten gezet tussen België, Nederland en Luxemburg, en recenter ook Oostenrijk en Ierland. In dat kader onderhandelden Nederland en België in 2018 samen over de terugbetaling voor het geneesmiddel Spinraza, een geneesmiddel voor de behandeling van een zeldzame spieraandoening, een primeur. De uitkomst van de onderhandelingen bleef echter geheim, zodat de toegekende korting niet publiek is. Voorlopig blijven de gezamenlijke onderhandelingen beperkt tot geneesmiddelen voor zeldzame aandoeningen.