10 voorbeelden van duurzame voeding
Wat is duurzame voeding? Gewoon voedsel dat geen invloed heeft op het milieu als het wordt geproduceerd? Eenvoudig, maar een beetje té simplistisch, want alles wat we doen en kopen heeft een invloed, niet alleen op het moment van productie, maar ook op het moment van verwerking, distributie, verkoop en zelfs het gebruik ervan thuis: productie- en sorteerafval, industriële verwerking, verpakking, koeling, transport, afval thuis, enz. En dan is er nog het economische en sociale aspect van de voedselproductie. Worden de producenten naar behoren vergoed? Is de productie niet te ver weg?
Wanneer is voeding duurzaam?
We kunnen stellen dat de duurzaamheid van voeding afhankelijk is van een reeks factoren, waaronder:
- Wat wordt er geproduceerd?
Het soort producten dat je kiest zal mee bepalen of je duurzaam aan het consumeren bent. We weten dat de milieu-impact van dierlijke producten veel groter is dan die van groenten, noten, peulvruchten, enz. - Hoe wordt het geproduceerd?
De impact van een intensieve productie is aanzienlijk anders dan die van een extensieve productie (bv. dieren op grasland). - Waar wordt het geproduceerd?
Bij voorkeur lokaal, maar niet in verwarmde kassen en niet in gebieden met een tekort aan water. - Seizoensgebonden productie
Seizoensgebonden productie is belangrijk om energie-intensieve productie in verwarmde kassen of het importeren (en dus transporteren) van goederen van ver weg zoveel mogelijk te vermijden. - Onder welke omstandigheden vindt de productie plaats?
Zijn de arbeidsomstandigheden en de verloning van de producenten correct? - Hoe worden de producten getransporteerd en verdeeld?
Door vrachtschepen? Vliegtuigen? Vrachtwagens?
Vandaag weten we dat onze voedselproductie in grotere mate bijdraagt aan de klimaatverandering dan transport of huisvesting. En alle analyses leiden tot dezelfde conclusie: we moeten de druk op het klimaat dringend verlichten. Anders wordt het binnenkort onmogelijk om de hele wereldbevolking te voorzien van gezond en voldoende voedsel. Voeding duurzaam consumeren is de boodschap.
10 tips om duurzaam te eten
Jouw ecologische voetafdruk verkleinen d.m.v. voeding? Dat kan! Als consument is onze invloed verre van onbeduidend. Net zoals onze voedingskeuzes een negatief effect op het milieu kunnen hebben, kan elke verandering ook in zekere mate het tij doen keren. Door onze eet- en koopgewoonten te veranderen, kunnen we producenten dwingen om ook hun praktijken te veranderen. We leggen uit waarom en hoe aan de hand van 10 tips die een verschil kunnen maken.
- Tip 1: Eet minder vlees en kaas
- Tip 2: Eet meer fruit, groenten, granen en peulvruchten
- Tip 3: Koop lokale producten
- Tip 4: Eet volgens de seizoenen
- Tip 5: Eet biologisch
- Tip 6: Koop vooral verse producten
- Tip 7: Beperk sterk bewerkte voeding
- Tip 8: Koop in bulk
- Tip 9: Vermijd verspilling
- Tip 10: Kijk naar betrouwbare labels
Hoe nog duurzamer eten? De voedingspiramide is een waardevol hulpmiddel.
Een andere waardevolle informatiebron om je te helpen bij je voedingskeuzes is de piramide voor een gezonde voeding die is opgesteld door het Vlaams Instituut Gezond Leven. Als je de twee driehoeken hieronder goed bekijkt, zie je dat de voedingsmiddelen die de beste keuze zijn omwille van hun effect op je gezondheid en hun voedingswaarde ook vaak de kleinste impact hebben op de planeet, en omgekeerd. Dit met uitzondering van vlees.
Een voeding die de voorkeur geeft aan lokaal en seizoensgebonden fruit, groenten, granen en peulvruchten en tegelijkertijd de consumptie van vlees, gezoete dranken en verwerkt voedsel vermindert, is gezonder, duurzamer en heel vaak goedkoper. Gezonde voeding is dus niet alleen goed voor jezelf, maar ook voor het milieu en zelfs voor je portemonnee.
Bron : Barilla Center for food and nutrition
Duurzame voeding is niet niet noodzakelijk duurder
Vrees je dat duurzame voeding ook duurder gaat zijn? Dat hoeft zeker niet zo te zijn. Heel wat duurzame gewoonten kunnen zelfs een besparing opleveren. Bijvoorbeeld geen voedsel verspillen of een à twee dagen per week zonder vlees of vis inlassen. Peulvruchten zijn heel wat goedkoper dan vlees. Ook lokaal gekweekte seizoensgroenten en -fruit zijn doorgaans goedkoper dan de geïmporteerde variant. Ervaar het zelf!
In november vorig jaar verscheen onze gratis gids “Gezond eten voor weinig geld” waarin we duidelijk uitleggen hoe je aan de slag moet gaan en waarin je ook een hele reeks tips vindt zodat het niet meer hoeft te kosten. Je vindt er 50 recepten op basis van seizoensproducten, waarmee je voor enkele euro’s een lekkere maaltijd voor het hele gezin op tafel tovert. Aarzel dus niet om hem te bestellen.
Bestel de gids “Gezond eten voor weinig geld”
Een vraag?
Aarzel niet om ze te stellen op het nummer 02 542 32 00
Dat heeft waarschijnlijk de grootste impact. Wij Europeanen eten minstens vier keer meer vlees dan nodig is en dat is nefast voor onze gezondheid. De productie van vlees vergt echter grote grondoppervlakten voor de veeteelt en het veevoeder, en daarenboven enorm veel water en energie. Vanwege de hoge uitstoot van broeikasgassen als gevolg van hun spijsverteringsprocessen en de mestopslag hebben koeien een enorme voetafdruk. Hoe groter ze zijn, hoe groter hun impact op de ecosystemen. Rundvlees, lamsvlees en kaas wegen dus het zwaarst op het milieu, varkensvlees iets minder, en gevogelte en eieren veel minder.
Maar de impact verschilt naargelang van de teelt. Intensieve veeteelt kost minder grondoppervlakte, maar heel veel water (om schoon te maken en de dieren te laten drinken), energie en voer (soja, mais), dat vaak van ver komt. Bij extensieve veeteelt komt er minder water en energie aan te pas en wordt het veevoer vaak ter plaatse gemaakt (ze concurreren dus niet met landbouwgrond die bestemd is voor de productie van menselijke voeding), maar produceren de dieren meer methaan.
Bron: Ourworldindata
ONS ADVIES: eet in het algemeen minder vlees, kies voor gevogelte in plaats van rundvlees of op zijn minst varken en koop vlees dat afkomstig is van meer milieu- en diervriendelijke veeteelt.
Dat zou de basis van onze voeding moeten zijn, eventueel aangevuld met vlees, vis of melkproducten, en liefst niet elke dag. De Belg eet minstens 1,5 keer meer dierlijke eiwitten dan nodig is. Minder vlees eten zorgt normaal gezien dus niet voor gezondheidsproblemen. Wist je dat de productie van 4 g rundvlees of 40 g kip evenveel broeikasgassen veroorzaakt als de productie van 600 g appelen of 267g peulvruchten? Het spreekt dus voor zich dat meer groenten en minder vlees beter is voor de planeet. Maar ook voor gezondheidsredenen zou onze consumptie van noten, fruit, peulvruchten en groenten mogen worden verdubbeld.
Daarnaast bevatten groenten en fruit veel vitaminen, mineralen en antioxidanten. Granen zijn dan weer een belangrijke bron van vitamine B en E, maar ook van vezels en die zijn essentieel voor een goede darmtransit.
Om de uitstoot van broeikasgassen te vergelijken per product (in kg CO2-equivalent per geproduceerde kilo)
Bron : Ourworldindata
ONS ADVIES: probeer enkele dagen per week vegetarisch te eten. Maar let op met vegetarische burgers en andere vleesvervangers. Vaak zijn dat sterk verwerkte producten, die soms van ver worden ingevoerd en dikwijls even duur zijn als vlees.
Meer informatie
In ons dossier “volkoren is beter” vind je ons advies over hoe je ze in je maaltijden kunt integreren en de valkuilen van de marketing kunt vermijden.
Bovendien classificeert onze koopwijzer ontbijtgranen meer dan 300 producten op basis van hun voedingswaarde.
Wil je meer groenten eten, dan leggen we je in ons dossier “Meer veggie op uw bord” hoe je dat kunt doen. We bieden je eveneens onze gratis gids 50 maal vegetarisch aan om meer groenten op het menu te zetten.
Bestel de gids "50 maal vegetarisch"
Om het ritme van de seizoenen echt te volgen en groenten en fruit te kopen die op bij ons worden geteeld en geplukt, kun je beroep doen op onze groente- en fruitkalender. Je kunt hem uitprinten en zo steeds in de buurt houden.
Download de groenten- en fruitkalender
Door lokaal geproduceerde voedingsmiddelen te kopen, vermijd je onnodig lang transport en bied je werkgelegenheid aan producenten uit je streek. Maar ze hebben enkel een positieve impact op het milieu als je seizoensproducten kiest. Als je alles het hele jaar door wilt eten, bedenk dan dat voedingsmiddelen buiten het seizoen – zelfs indien lokaal geproduceerd – in kunstmatig verwarmde en verlichte serres worden geteeld of meerdere maanden gekoeld en bewaard zijn geweest. Ook dat kost een massa energie. Daarom kies je soms toch beter voor een ingevoerd product uit een land waar het op dat moment van het seizoen is.
Uit een Britse studie van 2009 blijkt dat ’s winters sla uit Spanje invoeren minder broeikasgassen veroorzaakt dan hem op dat moment in eigen land te kweken in verwarmde serres. Afhankelijk van het gebruikte transport zorgt de invoer van een product in zo’n gevallen voor 3 tot 8 keer minder broeikasgassen dan de lokale productie. Maar alles hangt er vanaf of het product uit een regio dat al met een watertekort kampt (zoals Spanje bijvoorbeeld). In dat geval is het gebruik van water de problematische factor. Maar moeten we echt kropsla eten in de winter, terwijl we dan volop in het seizoen van de veldsla zitten?
ONS ADVIES: het belangrijkste is om lokale en seizoensgebonden producten te kopen. Dat is beter voor de planeet, de lokale werkgelegenheid en de voedingsmiddelen zelf, die rijp geoogst worden en dus hun voedingswaarde optimaal behouden. Redenen genoeg om voor de korte keten te kiezen.
Seizoensgebonden consumptie draagt bij aan duurzaam en milieubewust eten, dit in combinatie met het lokaal aankopen van producten. Neem een kijkje in onze groente- en fruitkalender waarin we jou helpen kiezen voor duurzame en betaalbare keuzes. Zo wordt het eten van duurzame producten net iets eenvoudiger.
Volgens de Belgische seizoenen, welteverstaan. In januari zijn druiven bijvoorbeeld van het seizoen in Chili, maar hun transport (waarschijnlijk per vliegtuig, aangezien ze rijp geplukt worden en dus zeer kort houdbaar zijn) is nefast voor het milieu. Dat geldt ook voor sperziebonen uit Kenia en zelfs voor asperges, waarvan we een deel invoeren, terwijl het nochtans een typisch Belgische groente is.
ONS ADVIES: kook voornamelijk met groenten en fruit van het seizoen. Om je daarbij te helpen, hebben we een handige kalender opgesteld. Die kun je zelf afdrukken en gebruiken bij je boodschappen.
Niet alleen de productie van onze voeding heeft een impact op het milieu. Elke schakel in de keten speelt een rol, van de boerderij of de fabriek tot in de winkel en uiteindelijk tot op je bord.
De instandhouding van de koudeketen (die noodzakelijk is voor de voedselveiligheid) en vooral het invriezen zorgen voor heel wat broeikasgassen vanwege de benodigde energie.
Soms heeft de diepgevroren variant echter een kleinere impact dan de verse. Denk maar aan pangasius, een vissoort die hoofdzakelijk uit Azië komt. Vers wordt deze vervoerd per vliegtuig, wat 28 keer meer boeikasgassen oplevert dan het vervoer van de diepgevroren vis per boot.
ONS ADVIES: geef de voorkeur aan verse, lokale en huisbereide producten.
De basisprincipes van de biologische landbouw klinken perfect: geen gebruik van kunstmest of chemische pesticiden, slim bodembeheer met meer zorg voor de bodemkwaliteit en de biodiversiteit enz. Helaas zijn er twee struikelblokken, waardoor die principes toch niet zo duurzaam zijn.
Ten eerste lijkt biologische landbouw (voorlopig) een lagere opbrengst per hectare op te leveren dan intensieve landbouw. Dit betekent dat er meer grond nodig is voor dezelfde opbrengst.
Ten tweede is de biomarkt sterk gegroeid en hebben ook grote spelers uit de landbouw, de voedingsindustrie en de distributie zich erop gestort. Vandaag wordt biovoeding dan ook intensief en niet altijd lokaal geteeld om kosten te besparen. In de supermarkt vind je zelfs bio-mango’s uit Brazilië en bio-kiwi’s uit Nieuw-Zeeland (hoewel er ook al uit Spanje beginnen te komen).
ONS ADVIES: gebruik je gezond verstand. Bio is prima, maar niet zaligmakend. Om je te helpen zijn er verschillende labels. Welke je kunt vertrouwen ontdek je in ons dossier voedingslabels .
Dat raden we doorgaans aan om gezondheidsredenen. Ze bevatten vaak meer additieven, meer suiker en meer vetten. Bovendien wordt het moeilijk om de oorsprong te achterhalen van alle ingrediënten die het bevat. Dit type product zet meer druk op de prijs van de ingrediënten en het gebruik van ingrediënten uit de hele wereld komt er vaker voor.
Bovendien zijn sterk bewerkte voedingsmiddelen niet duurzaam: de meeste hebben immers heel wat bewerkingen ondergaan, zijn ingevroren, verwerkt op zeer hoge temperatuur, over grote afstanden vervoerd enz.
Maar het is geen eenvoudige vraag. Sommige bewerkte producten met een lage complexiteit zijn zeer nuttig voor het verhogen van de duurzaamheid van voedingsmiddelen, zoals ingeblikte groenten of vis, terwijl ze in andere situaties gekoeld moeten worden getransporteerd, wat tot een hoog energieverlies én ook kost leidt. Aan de andere kant hebben diepgevroren producten een lagere impact dan het vervoer van verse producten op palletten.
ONS ADVIES: vermijd sterk bewerkt voedsel en beperk je tot licht bewerkte producten, zoals vis in blik of diepvriesgroenten, als die je in staat stellen om meer en vaker groenten te eten.
ONS ADVIES: koop liefst voedingsmiddelen in bulk, zeker als je daardoor de juiste hoeveelheid kunt kopen. Zo vermijd je verspilling. Maak gebruik van schone herbruikbare zakjes die geschikt zijn voor voeding.
Volgens experts gaat maar liefst een derde van de wereldwijde voedselproductie verloren, niet alleen tijdens het productieproces, de verwerking en de sortering, maar ook door verspilling. Een derde!
In België gooien we naar schatting 15 tot 23 kg voedsel per persoon en per jaar weg. Dat komt overeen met een verspilling van ongeveer € 300 per persoon.
Onze tips
Door meermaals per week naar de winkel te gaan in plaats van al je boodschappen in één keer te doen, vermijd je dat je dingen koopt die je niet zult gebruiken bij het koken of niet zult opeten.
Door de inhoud van je koelkast correct te ordenen, vermijd je dat levensmiddelen bederven. In "no frost"-koelkasten heerst overal een stabiele temperatuur. Desondanks houd je bereide gerechten en rauwe levensmiddelen beter gescheiden.
Sommige producten kun je nog zonder problemen gebruiken, ook al is hun houdbaarheidsdatum al geruime tijd verstreken. Alles hangt af van het soort product.
Datum van minimale houdbaarheid (ten minste houdbaar tot): producten mogen nog na deze datum worden gebruikt op voorwaarde dat ze goed zijn bewaard en dat de verpakking intact is. Controleer zeker het uitzicht en de geur. Dat zijn goede indicatoren.
Uiterste houdbaarheidsdatum (te gebruiken tot): het product mag niet meer worden gebruikt na deze datum.
Meer informatie hiervoor vind je terug in ons dossier Hoe uw voeding op de juiste manier bewaren?
In het artikel “Vervallen voeding, niet meteen weggooien” geven we je enkele concrete voorbeelden van producten die je nog lang na datum (of net niet) kunt gebruiken.
Groenten over? Vries die dan zo snel mogelijk in. Blancheer ze 2 minuten en vries ze in in hermetisch afgesloten dozen of in diepvrieszakjes waarop je de inhoud en de datum vermeldt. Een andere optie: meteen dubbele porties bereiden en de helft invriezen voor later.
Heb je de gewoonte om een derde van het brood weg te gooien? Vries dan meteen na aankoop een deel ervan in, bijvoorbeeld zakjes van 4 of 6 sneden, waarvan je dan telkens eentje kunt laten ontdooien.
Lijst de inhoud van je diepvriezer op en houd die lijst up-to-date
Invriezen is prima. Maar als de voeding jaren in het toestel blijft zitten en uiteindelijk niet meer eetbaar is, is er van winst geen sprake meer. Gebruik eerst wat al het langst in de diepvriezer zit. Laat voedingsproducten ontdooien in de koelkast, nooit bij kamertemperatuur.Doe iets met restjes, maar ook met het loof van groenten. Vaak heb je aan enkele verse ingrediënten genoeg om samen met de meeste restjes een nieuwe maaltijd te bereiden (quiche, soep, pastaschotel, wok ...). Oud brood kun je bijvoorbeeld verwerken tot broodpudding, croque-monsieurs, wentelteefjes, croutons … Op het internet vind je een heleboel websites met ideeën en recepten om voedselverspilling tegen te gaan en restjes te verwerken.
Maak soepen en smoothies
In de koelkast bewaarde vruchten of groenten die niet meer op en top vers zijn of een kleine onvolkomenheid vertonen, hoef je heus niet stelselmatig weg te gooien.
Soep maken is een uitstekende manier om restjes groenten of ietwat verlepte exemplaren te verwerken.
Smoothies kun je maken met alle soorten fruit. Snij ietwat beschadigde vruchten in stukjes en vries die in. Je kunt er het hele jaar door verrukkelijke smoothies mee bereiden.
Geef niet meer zo frisse voedingsproducten een nieuw leven
Ideetjes nodig? Croutons voor de soep, wentelteefjes met oud brood, soep of puree met ietwat verlepte groenten, fruitsalade of jam met overrijpe vruchten, een halve citroen die er al een tijdje ligt om je gootsteen mee te poetsen enz.
Meer info
In dit lijvige dossier vind je alles wat je moet weten over voedselverspilling en hoe je het zelf kunt vermijden.
Naar het dossier voedselverspilling
ONS ADVIES: niet alle labels zijn even betrouwbaar. Onze collega’s van Test Gezond analyseerden een aantal labels met betrekking tot de herkomst, de kwaliteit, de landbouw (bio), het milieu, duurzame en eerlijke handel en dierenwelzijn.
Je vindt ze terug op in dit dossier.