Oplichterij via internet: bescherm jezelf

Het begrip “cybercriminaliteit” is een verzamelnaam voor verschillende soorten online inbreuken zoals:

• aanvallen op systemen voor geautomatiseerde gegevensverwerking
• ongeoorloofde verwerking van persoonsgegevens, zoals de illegale verkoop van persoonlijke informatie
• misbruik van bankkaarten
• schade aan eigendommen
• online oplichterij
• witwassen van geld
• hacking
• kinderporno
• aanzetten tot terrorisme of rassenhaat

Ontdek verder in dit dossier meer over de verschillende soorten internetfraude. 

Hoe gaan oplichters te werk?

Cybercriminaliteit maakt onder meer gebruik van geautomatiseerde tools die veiligheidslekken in informaticasystemen detecteren. Zo kunnen criminelen de hand leggen op een ongelooflijke hoeveelheid informatie: e-mailadressen, fysieke adressen, telefoonnummers, medische dossiers, financiële informatie enz.

De criminelen beperken zich overigens al lang niet meer tot het verzenden van phishingmails om hun slachtoffers te bedriegen en hun praktijken worden steeds doelgerichter.

Gelukkig kun je je wel beschermen tegen dergelijke cybercriminaliteit.

Wat is de straf voor internetoplichting?

Meestal hebben de misdadigers het niet op jou persoonlijk gemunt: ze kennen je niet en zullen je nooit kennen. Dit wil niet zeggen dat dit gedrag niet ernstig en strafbaar is. Op hacking staat bijvoorbeeld een gevangenisstraf van 6 maanden tot 2 jaar en/of een boete tussen € 26 en € 25 000. Die bedragen moeten nog worden verhoogd met de opdeciemen. Die bedraagt momenteel 8. In de praktijk gaat het dus om bedragen van € 208 tot € 200 000. Voor cyberstalking – online intimidatie – spreken we over een gevangenisstraf van 15 dagen tot 2 jaar en/of een boete van € 400 tot € 2400.

Helaas lijken deze sancties niet te helpen om de fraudeurs af te schrikken. Maar... hoe meer je weet over de slinkse praktijken die er bestaan, hoe beter je jezelf ertegen kunt beschermen.

Wat kun je doen om jezelf te beschermen tegen cybercriminaliteit?

Van zodra je online gaat, is het belangrijk om waakzaam te zijn en moet je jezelf beschermen op alle mogelijke niveaus. Lees hier wat je kan doen om cybercriminaliteit te voorkomen. 

Wat kun je doen als je het slachtoffer werd van internetfraude?

Ben je het slachtoffer van oplichterij? Vaak is het moeilijk om je geld terug te krijgen als je bent opgelicht, maar het beste is om het voorval toch aan te geven. Zo waarschuw je anderen om oplichterij te voorkomen.

Een e-mail die afkomstig lijkt van een bekende instantie, diefstal van identiteit, een verzoek om een klein voorschot over te schrijven ... Oplichters gebruiken alle mogelijke middelen om je maar te kunnen misleiden. En ze worden steeds vindingrijker. Laat je zeker niet vangen want eens dat gebeurt, is het moeilijk om de schade te herstellen. 

Iedereen weet dat computers vatbaar zijn voor virussen. Een snode manier om internetgebruikers geld af te troggelen, is hen wijs te maken dat hun computer door een virus besmet is of dat ze een overtreding hebben begaan. De oplichters willen hun slachtoffer vervolgens laten betalen om het virus te laten verwijderen of om juridische vervolging te voorkomen.

Telefoontje van "Microsoft"?

Deze vorm van oplichterij wordt ook helpdeskfraude genoemd. Slachtoffers krijgen een telefoontje van een medewerker die zogezegd verbonden is met Microsoft. Die persoon spreekt vaak gebrekkig Engels of Nederlands en gebruikt verschillende smoesjes om je te overtuigen: je pc heeft een virus, werd gehackt, beschikt niet over een legale versie van Windows 10 enzovoort.

Als “oplossing” laten ze je onder meer een programma downloaden of naar een bepaalde website surfen. Zo krijgt de oplichter toegang tot je computer en uiteindelijk wil hij je laten betalen om het probleem op te lossen.

Het gaat dan om een bedrag van enkele euro’s dat je, vaak met behulp van je digipass, moet betalen. Jij denkt dat je een klein bedrag overschrijft, maar de oplichter zal erin slagen honderden tot zelfs duizenden euro’s buit te maken.

Hoe moet je reageren?

Ga er in geen geval op in! Microsoft of een ander betrouwbaar technologiebedrijf zal je nooit zomaar opbellen om je te helpen met computerproblemen. Laat een onbekende dus nóóit de controle over je computer overnemen en geef in geen geval bancaire codes of andere betaalgegevens door per telefoon, mail, of op een webpagina die ze jou laten invullen.

In het verleden zijn criminele organisaties er al in geslaagd om bij duizenden cliënten van Belgische banken enkele miljoenen euro's te ontvreemden. Met behulp van malware verkregen ze toegang tot de computers van consumenten die aan pc-banking deden.

Internetbankieren is in principe veilig, op voorwaarde dat je enkele regels volgt. Volg onze tips om op een veilige manier online bankverrichtingen te doen en zo te vermijden dat je het volgende slachtoffer van hackers wordt.

Bescherm jezelf

Pc-banking is in principe handig én veilig. Zolang je deze elf tips ter harte neemt, voorkom je dat je zelf het slachtoffer wordt van hackers.

1. Zorg dat zowel je computersysteem (Windows, MacOS enz.) als je internetbrowser (Firefox, Chrome, Edge, Safari enz.) up-to-date zijn.
2. Scan je pc of laptop regelmatig op virussen met een antivirusprogramma dat up-to-date is.
3. Installeer een firewall, die vormt je "verdedigingsmuur" tegen indringers van buitenaf en tegen informatielekken vanop je eigen computer.
4. Surf je draadloos, beveilig je verbinding dan met een paswoord dat enkel jij en je huisgenoten kennen. Vermijd al te gemakkelijke combinaties zoals 1234. Lees hier hoe je sterke en veilige wachtwoorden bedenkt.
5. Zorg ervoor dat je het webadres van je online bankingsysteem correct intikt. De 's' in het begin van het adres (https://) staat voor een veilige verbinding. Je ziet dit ook aan het gesloten hangslotje dat meestal naast het webadres staat. Het is echter niet omdat er https staat in de verbinding dat dit betekent dat het om een legitieme website gaat
6. Vermijd links uit mails, (sms)berichten of op andere websites, zij leiden je misschien naar een valse website. Voer het webadres daarom handmatig in of sla het op in je favorietenlijst.
7. Negeer zogezegde mails of telefoontjes van je bank die vragen naar meer inlichtingen over je rekening(en) of codes.
8. Merk je iets vreemds aan je internetverbinding, zoals rare berichtjes of pop-ups, terwijl je online bankiert, meld je dan meteen af.
9. Laat je computer niet onbeheerd achter, je weet nooit wie van je onoplettendheid profiteert om in te loggen op je account.
10. Controleer regelmatig het overzicht van je rekeningen. Neem contact op met je bank zodra je een verdachte verrichting vindt.
11. Houd je codes goed geheim. Wil je ze toch noteren, bewaar dit papier dan ver van de computer.

Er zijn verschillende scenario's mogelijk. Een zogenaamde medewerker van een callcenter kan je bijvoorbeeld bellen om je te bedanken voor je hulp. Hij dringt erop aan om je veiligheid te verbeteren en vraagt je om je digipass (kaartlezer) te testen. Of de oplichter doet zich voor als iemand van een autoriteit en vertelt je via telefoon dat je recht hebt op een financiële compensatie als gevolg van een willekeurig ongemak. 

Vervolgens is de handelswijze zo goed als dezelfde. De oplichter vraagt eerst naar je rekeningnummer. Daarna vraagt hij om je digipass te gebruiken om het getal dat verschijnt door te geven. Op die manier kunnen ze toegang verkrijgen tot je bankrekening met een gsm of een tablet. Zo kunnen ze gemakkelijk overschrijvingen uitvoeren zonder je bankkaart of je geheime code nodig te hebben.

Ook bellers die zich uitgeven voor medewerkers van Microsoft (zie ook "Valse helpdeskmedewerkers") zullen op een bepaald moment vragen om je digipass boven te halen en hun verdere instructies te volgen.

Wat kun je doen?

Gebruik nooit je digipass met een onbekende persoon, of dat nu in eigen persoon is of via telefoon. Je moet goed beseffen dat het gebruik van de digipass voorbehouden is voor bankverrichtingen. Geef nooit codes door, ook geen codes die gegenereerd worden door je digipass want die kunnen gebruikt worden door oplichters om je elders aan te melden

Je kent ongetwijfeld het soort van e-mail waarin staat: "Je bankkaart is geblokkeerd. Klik op onderstaande link om ze te deblokkeren". Het is een voorbeeld van "phishing", waarbij bedriegers als het ware naar je gegevens (persoonlijke informatie, wachtwoorden, bank- of kredietkaartgegevens …) "hengelen". Dat doen ze door zich uit te geven voor een betrouwbaar bedrijf, instelling of zelfs een vriend of familielid.
Ondertussen gebeurt phishing al lang niet meer alleen via e-mail, maar worden ook andere middelen ingezet: telefoon, sms, instant messaging en sociale media.

Wat moet je met een phishingbericht doen?

Antwoord nooit op dergelijke berichten, klik niet op links en open geen bijlagen! Een betrouwbare afzender zal je nooit via die kanalen vragen om gevoelige informatie door te spelen of gegevens te bevestigen waar die al over beschikt. Heb je toch twijfels, bel dan eerst naar het bedrijf of de instelling waarvan de e-mail of het bericht uitgaat en vraag hoe het zit. Meer tips om je niet aan de haak te laten slaan lees je in ons uitgebreide dossier over phishing.

Naar de tips omtrent phishing

Een populaire fraudevorm via datingsites en -apps, maar ook via onder meer Facebook en Instagram is "vriendschapsfraude". Oplichters maken een vals profiel aan en gebruiken daarbij een verzonnen naam of een gestolen identiteit.

Ze bouwen een vertrouwensband op en eens het slachtoffer gelooft dat ze een relatie hebben, begint de oplichter om geld te vragen, bijvoorbeeld omdat hij/zij zelf ziek is, omdat een familielid in problemen verkeert …

Hoe trap je niet in de val?

• Controleer of je met een echt profiel te maken hebt. Check onder meer de naam en eventuele foto’s. Als de oplichter zijn profielfoto’s gewoon van het internet heeft geplukt kan je ze mogelijk terugvinden via Google Afbeeldingen of TinEye. Sla de profielfoto eerst op je computer op om die vervolgens te uploaden.
• Krijg je een vriendschapsverzoek van iemand die je van haar noch pluimen kent, wees dan voorzichtig, zelfs al hebben jullie een aantal gemeenschappelijke vrienden, en blijken de eerste contacten erg aangenaam of is de persoon op de profielfoto erg aantrekkelijk.
• Vraag voldoende informatie zodat je weet met wie je te maken hebt. Wees ook op je hoede als hij of zij zich in het buitenland bevindt.
• Geef niet zomaar persoonlijke informatie prijs. Zeker niet bij de eerste contacten. Deel ook niet te veel informatie over jezelf op het internet. Oplichters kunnen die info misbruiken om je vertrouwen nog meer te winnen of om je identiteit te stelen.
• Trap niet in emotionele verhalen. Vraag je ook af waarom hij dit aan jou als nieuwe vriend(in) of geliefde vraagt in plaats van aan zijn familie of vrienden.
• Betaal nooit aan iemand die je eigenlijk niet kent.
• Meld verdachte profielen aan het Meldpunt van de FOD Economie.

Bij zogenaamde hulpvraagfraude contacteert een "bekende", zoals je zoon of dochter, je plots via WhatsApp, sms of een andere berichtenapp en vraagt je met een smoesje om geld.

Hoe werkt het?

Je krijgt een berichtje vanaf een onbekend nummer. De persoon zal beweren dat hij/zij een nieuw nummer heeft. Om de een of andere reden heeft hij/zij snel geld nodig, bijvoorbeeld om een openstaande rekening te betalen, en vraagt hij/zij om dat even voor jou te betalen, want het moet snel gebeuren. Je krijgt de belofte dat je je geld zo snel mogelijk terugkrijgt. Als je die persoon probeert te bellen om verhaal te halen, zal die meestal niet opnemen en beweren dat er iets mis is met de verbinding of telefoon.

Soms gaan de oplichters zelfs nog een stap verder en spelen ze kort het stemgeluid af van je contactpersoon. Dat halen ze via sociale media (bijvoorbeeld uit een story van je contact op Facebook of Instagram).

Deze praktijk is een variant op de mails die je vroeger wel eens kreeg, waarin een bekende je vroeg om geld over te schrijven naar het buitenland, bv. omdat hij zijn identiteitskaart, kredietkaarten en geld verloren was op reis. Onbekenden hadden zich daarbij meester gemaakt van de email-account van je vriend of kennis "hacking"), of zijn e-mailadres nagemaakt ("spoofing").

Wat kun je doen?

Ga nooit in op een betalingsverzoek op basis van een vraag die je via een berichtje kreeg. Probeer de persoon waarvoor de verzender zich uitgeeft (je dochter, zoon, familielid, kennis ...) eerst te bellen of te bereiken via een ander kanaal dan het nummer waarmee die je contacteert (vaste telefoon, e-mail, het "oude" gsm-nummer). Zo kom je snel te weten dat de persoon die je contacteert aan het bluffen is.

Op veel websites en ook op Facebook vind je reclame voor gemakkelijke en goedkope leningen. Dat lijkt een ideale uitweg voor wie dringend geld nodig heeft en niet bij de bank terecht kan, maar dat is het meestal niet.

Als je op hun aanbod ingaat, dan vragen ze eerst om dossier- of verzekeringskosten te betalen, maar vaak maken ze je dit geld gewoon afhandig, zonder ook maar enig krediet te verstrekken. Anders gezegd, in plaats van je geld te lenen, kan dit je een flinke duit kosten.

Wat te doen met zo'n aanbod ?

Goed om te weten is alleszins dat, wie krediet wil verlenen in België, daarvoor een goedkeuring moet hebben van de FOD Economie. Dat kan je dus in eerste instantie controleren. Kan de kredietverstrekker die goedkeuring niet voorleggen, dan is dat alleszins geen goed teken.

Ook een kleine zoektocht op Google kan helpen. Je kunt bijvoorbeeld nagaan of het om een bekende firma gaat en of ze een eigen website heeft. Over een kredietverstrekker met enige degelijkheid moet online zeker wat te vinden zijn. Maar als je wat meer opzoekingen doet naar de betreffende firma's, blijk je er vaak zeer weinig over terug te vinden.

Wil je een slag slaan op een tweedehands- of zoekertjessite, dan moet je steeds waakzaam zijn. Een belangrijke regel: als iets te mooi lijkt om waar te zijn, dan is het dat vaak ook. Oplichters gaan meestal volgens een vast stramien te werk. Enkele voorbeelden:

De malafide webshop

Soms kom je via een online tweedehandsaanbieding terecht op een ogenschijnlijk professionele site. Wanneer je reageert op een zoekertje krijg je bijvoorbeeld een mail met daarin de rechtstreekse link naar de webshop. Een ander voorbeeld: de particuliere verkoper geeft aan dat zijn exemplaar al verkocht is, maar dat het product tegen dezelfde voorwaarden te vinden is op die bepaalde webshop.

De shop ziet er steeds erg betrouwbaar uit, en draagt soms zelfs een veiligheidscertificaat. Maar dat certificaat blijkt vervalst, en als je wat meer informatie zoekt over de webshops, stoot je vooral op mensen die het slachtoffer waren van oplichterij.

De valse transportfirma

Wanneer je interesse toont in een tweedehandsproduct, zul je misschien de melding krijgen dat de verkoper in het buitenland is gevestigd. Maar geen nood, een professionele bezorger of transportbedrijf zal tussenpersoon spelen en de verkoop in goede banen leiden! Je krijgt een mail met een trackingnummer wanneer het bedrijf het pakket van de verkoper ontvangt, waarna jij, via overschrijving, moet betalen aan de transportfirma.

Maar als je dat doet, dan ben je je geld gewoonweg kwijt, zonder dat je het gewenste product ooit ziet. De website van de firma is immers opgezet door de verkoper zelf en dient enkel om je om de tuin te leiden. Maar die verkoper doet of zijn neus bloedt en distantieert zich van meet af aan – ook als er nog geen wolkje aan de lucht is – van de firma, om te vermijden dat je bij hem gaat aankloppen om je geld te recupereren.

De verzending via postmandaat

Ook hier is de verkoper in het buitenland, maar het product zou toch door iemand anders tot bij jou kunnen worden gebracht. De afrekening zou cash gebeuren. Totdat blijkt dat de tussenpersoon geen cash geld meer wil aanvaarden, wegens bijvoorbeeld "al een keer het slachtoffer van agressie". Als oplossing wordt een transactie via postmandaat voorgesteld, dus via Western Union.

De verkoper doet er alles aan om jou ervan te overtuigen dat dit een veilige manier van betalen is, bijvoorbeeld door aan te geven dat je de transactie kunt beveiligen met een geheime code. Maar veilig is dit allesbehalve. Eenmaal je geld is verstuurd via Western Union, is het weg, en kun je het niet meer recupereren. Te meer omdat de betalingen steevast naar verre bestemmingen moeten gebeuren.

Western Union raadt trouwens zelf af om hun diensten te gebruiken voor een aankoop via het internet of om geld over te maken aan iemand die -je niet kent. Zie ook "Fictief appartement te huur".

De QR-code

Ook als je zelf iets aanbiedt op een tweedehandssite kun je opgelicht worden. Een geïnteresseerde "koper" kan je contacteren en stelt voor om de betaling via zijn professionele rekening te doen. Om ze mogelijk te maken, vraagt hij om je rekeningnummer op te geven. Enkele minuten nadat je dat nummer hebt gegeven ontvang je een QR-code die je ter bevestiging moet scannen.

De analyse gebeurt op basis van de echte app van de bank en daarom lijkt alles betrouwbaar en legitiem. Maar ... in feite verwijst de code niet naar een betalingsbevestiging, wel naar een verbindingsportaal die de fraudeur, in combinatie met het eerder gebruikte rekeningnummer, directe toegang geeft tot je betaal- en spaarrekeningen. Bijgevolg merk je een paar uur later dat er grote sommen geld van je rekening zijn gedebiteerd.

Wat kun je doen?

Wij raden in elk geval aan om zoveel mogelijk een rechtstreekse ontmoeting te organiseren waarbij je als koper het artikel ophaalt of de verkoper het levert. Dat geeft je meteen de gelegenheid om persoonlijk na te gaan of de verkoper geen loze beloften heeft gedaan over de kwaliteit of de werking van het artikel. Maar dan zal je meestal cash moeten betalen.

Als het niet mogelijk is om een rechtstreekse ontmoeting te regelen en het artikel dat je wilt kopen, moet worden opgestuurd, betaal je beter met een overschrijving. Op die manier heb je via je bankuittreksels een bewijs van betaling.

Heb je een mail, sms, of ander bericht ontvangen dat van een grote winkelketen, telecomprovider, energieleverancier ... afkomstig lijkt? Oppassen geblazen wanneer je het voorstel krijgt om voor een (kleine) vergoeding aan een enquête deel te nemen over je consumptiegewoonten! Het gaat om een vindingrijke vorm van fraude: het "geschenk" dat je wordt voorgesteld als vergoeding voor je deelname, is vergiftigd ...

Gratis, op de verzendkosten na

De enquête invullen neemt slechts enkele seconden in beslag. Na 4 of 5 muisklikken zal je op het scherm "tijdelijke speciale aanbiedingen" zien verschijnen waarop je bereidwilligheid tot deelname je recht geeft op: tablets, antirimpelproducten, smartphones, elektrische tandenborstels, ... De producten worden aan een spotprijs verkocht (bijvoorbeeld € 5 voor een smartphone), of zelfs gewoon gratis aangeboden. Maar dan moet je wel de verzendkosten betalen. Eens betaald, is het uiteraard tevergeefs wachten op de ontvangst van je "geschenk".

Valse wedstrijden

Ook voor mails, sms'en of andere berichten die je willen doen geloven dat je een prijs (bijvoorbeeld een smartphone) hebt gewonnen ben je maar beter op je hoede. Vaak vragen ze om op een link te klikken die dan doorverwijst naar een nagemaakte webpagina waar je allerlei gegevens moet invullen. Het is een vorm van phishing waarmee fraudeurs je geld proberen af te troggelen. Zie ook ons dossier over phishing.

Betaal niets! 

Ons advies is duidelijk: wanneer je een dergelijke e-mail of tekstbericht ontvangt, geef er dan geen gevolg aan. Bovenal: betaal niets. Je zult het bestelde of gewonnen product nooit ontvangen en je deelname blijft onbeloond.

Als je een appartement zoekt, let dan op voor zoekertjes waarin een schitterende stek –bijvoorbeeld in een chique Brusselse wijk – wordt aangeboden tegen een zeer lage huurprijs. Wanneer je contact opneemt met de verhuurder, zal die je zeggen dat hij zijn appartement heeft verlaten om bijvoorbeeld in Afrika te gaan werken.

Hij is zogezegd al meermaals tevergeefs teruggekeerd, omdat potentiële huurders uiteindelijk geen geld hadden om de waarborg te betalen. Daarom zal hij je vragen de waarborg over te maken via Western Union. Zodra je hem een bewijs van de storting bezorgt, zal hij naar Brussel komen om je het appartement te tonen. Maak je echter geen illusie: op de afgesproken dag zal er niemand opdagen. Maar je postwissel van enkele honderden euro’s zal wel degelijk geïnd zijn … 

Wat moet je met zo’n zoekertje doen?

Of het nu om een appartement gaat of om een auto, een hondje of wat dan ook, kijk uit als de verkoper vanuit het buitenland een betaling vraagt via Western Union. Het gaat zo goed als altijd om oplichterij. Zeker als de aanbieding spotgoedkoop is of op je goede bedoelingen inspeelt. Western Union gebruik je beter alleen om geld over te maken aan een bekende in het buitenland, nooit om op een zoekertje in te gaan. Voor zulke doeleinden is het immers geen geschikte betaalwijze.

Het is een klassieker, maar niettemin blijft deze truc erg populair. Uit naam van een groot bedrijf zoals Unilever of Microsoft, via tussenpersonen die even bekend zijn als Bill Gates, kondigt men je goed nieuws aan: je hebt iets gewonnen!

Maar voordat je je prijs in handen krijgt, moet je een klein bedrag betalen om bepaalde formaliteiten af te handelen. Soms vraagt de verzender je enkel om een kopie van je identiteitskaart op te sturen of een formulier met persoonlijke gegevens in te vullen, eventueel met je rekeningnummer erbij. Maar als puntje bij paaltje komt, ben je natuurlijk de pineut. De oplichters troggelen wat geld van je af of gebruiken je persoonlijke gegevens bijvoorbeeld om uit je naam valse profielen op het internet te creëren.

Wat moet je met zo’n e-mail doen?

Dat is eenvoudig: meteen deleten! Het spreekt voor zich dat je geen loterij of wedstrijd kunt winnen waaraan je niet hebt deelgenomen. Grote firma’s organiseren trouwens geen loterij door e-mailadressen uit te loten (en kleine, onbekende bedrijven zeker niet). En als een gigant als Microsoft een loterij zou organiseren, zou de Amerikaanse reus je prijs niet laten toekennen door een advocaat in pakweg Afrika!

Denk daaraan om te vermijden dat je op die manier wordt opgelicht.

Nigeriaanse brieven zijn al even berucht als valse loterijen. Ze worden zo genoemd omdat dergelijke e-mails waarin hulp wordt gevraagd, meestal afkomstig zijn uit Zwart Afrika. De verzender heeft zogezegd je hulp nodig om een grote transactie te verrichten en belooft je daarvoor een vergoeding. Maar uiteindelijk ben je een bepaald bedrag armer in plaats van rijker.

De meeste mensen hebben wel eens zo’n e-mail ontvangen, waarin sprake is van een geblokkeerde erfenis of een kapitaal dat moet worden overgebracht. Maar er bestaan varianten, zoals een gestolen portefeuille of te vernieuwen identiteitsbewijzen, waarvoor men je vraagt om geld voor bepaalde kosten voor te schieten. De familienaam van degene die zogezegd in moeilijkheden zit, lijkt Frans of Belgisch, maar het geld moet je naar iemand met een Afrikaans klinkende naam sturen.

Laat je niet beetnemen: een onbekende heeft geen enkele reden om zich tot jou te wenden voor hulp. Ook op dit vlak evolueren echter de technieken. Zo is het goed mogelijk dat je zo’n e-mail niet ontvangt van onbekenden, maar bijvoorbeeld van een kennis of familielid en het gebeurt ook via andere kanalen, zoals sms of WhatsApp. Zie ook "Zoon of dochter vraagt geld via WhatsApp".

Wat moet je met zo’n e-mail doen?

Als die afkomstig is van een volslagen onbekende: weg ermee! Waarom zou een onbekende je in vertrouwen nemen en om geld vragen?

Als de e-mail afkomstig is van een van je kennissen, vraag dan via andere kanalen (telefoon) of die persoon hem daadwerkelijk heeft verstuurd en je hulp nodig heeft.

Deze vorm van fraude begint meestal via een (phishing)bericht dat je ontvangt via sms, WhatsApp, e-mail ... Het bericht wijst bijvoorbeeld op een probleem met je belastingen of op een bedrag dat je als terugbetaling zal ontvangen. Ze nodigen je uit om op een link te klikken en een reeks persoonlijke gegevens te verstrekken, evenals je kaartnummer en de bijbehorende codes. Als je hierop ingaat, geef je oplichters toegang tot je bankrekening en kunnen ze hun praktijken voortzetten.

Je krijgt dan een telefoontje van iemand die beweert een medewerker van je bank te zijn. Die persoon zal je zeggen dat er fraude op je rekening werd ontdekt. Wanneer je gaat kijken naar de transactiehistoriek, merk je op dat er een som geld werd overgemaakt van de spaarrekening naar de zichtrekening. Bezorgd vraag je aan de medewerker wat je moet doen. Die zal dan voorstellen om de bedragen over te maken naar een "veilige rekening" om ze tijdelijk te beschermen. Als je deze overschrijving doet, stuur je het geld in feite naar de rekening van een derde partij die ook in de val werd gelokt en die, zonder het te weten, een financiële muilezel is geworden. Het geld wordt dan teruggestort op een rekening waar de oplichters de controle over hebben.

Waarop moet je letten?

• We willen erop wijzen dat er niet zoiets bestaat als een veilige kluisrekening. Bovendien zal je bank je nóóit contacteren per telefoon, sms of mail om geld over te maken. Geef dus nooit je persoonlijke bankcodes via die kanalen door.

• Typ ook altijd zélf het adres van je bankwebsite in je browser of open zelf de mobiele app van je bank op je smartphone.

• Twijfel je of wil je meer info? Bel dan zelf naar je bank.

Stel dat je jezelf op een website registreert om een gratis staal, boek of dvd te ontvangen. Dan word je misschien gevraagd om eerst de algemene voorwaarden te aanvaarden. Zoals menig goedgelovig internetgebruiker zal je ze dan misschien met een snelle muisklik aanvaarden, zonder ze echter te lezen. Daarna zal de firma in kwestie je om je kredietkaartgegevens vragen, zogezegd voor de verzendkosten van de "gratis" producten.

Zodra je die geeft, zit je echter opgescheept met een contract waardoor je verplicht bent om elke maand een pakket met boeken, dvd’s of andere waren te kopen! Wanneer je argwaan krijgt en de algemene voorwaarden toch gaat nalezen,zal je zien dat je door te klikken wel degelijk akkoord bent gegaan, ook al staat dat wellicht in heel kleine lettertjes te lezen.

Ook advertenties op onder meer Facebook en Instagram kunnen leiden naar een pagina waar je gratis stalen kunt bekomen van producten tegen rimpels, om vet te verbranden of om extra spieren te kweken. Teken je evenwel de "Algemene voorwaarden", dan zit je meestal vast aan een abonnement op (zeer dure) maandelijkse leveringen.

Wat moet ik met zo’n gratis aanbieding doen?

Als je in de supermarkt, het station of elders ongevraagd iets gratis krijgt, is er niets aan de hand. Maar let op als je – zoals vaak gebeurt – op een website de algemene voorwaarden moet aanvaarden en je kredietkaartgegevens moet ingeven. De bedrijven achter deze websites gaan ervan uit dat je, zoals velen, wel blindelings op "ik ga akkoord" zult klikken en dus zonder het te beseffen je toestemming zult geven om ook andere producten te ontvangen. Lees de details van de aanbieding en de papieren die bij je pakket met gratis producten zitten dus nauwkeurig na. Merk je dat je door de aanbieding te aanvaarden instemt met een abonnement, weeg dan ernstig de voor- en nadelen af.

Heb je je laten vangen door op "ik ga akkoord" te klikken zonder de algemene voorwaarden te lezen, dan kan je geen bezwaar aantekenen bij de uitgever van je kredietkaart. Je hebt immers wel degelijk je toestemming gegeven. Je kunt het contract enkel betwisten bij de verkoper zelf. Zeg het abonnement hoe dan ook zo snel mogelijk op! En, als het nog niet te laat is, kan je je bedenktijd inroepen. Daarvoor heb je 14 dagen tijd na de levering van het product of het afsluiten van het contract.

Op internet kan je talloze aanbiedingen vergelijken om producten te kopen tegen de laagste prijs. Maar hoed je voor luxeartikelen die worden aangeboden tegen een spotprijs. Het kan dan immers om namaakartikelen gaan, met alle mogelijke problemen van dien: als de douane bij invoer de namaakartikelen ontdekt worden ze in beslag genomen en vernietigd. Je hebt dan betaald voor een product dat je nooit zal ontvangen. Bovendien loop je nog het risico om daarbovenop een boete en de kosten van de vernietiging van de nagemaakte goederen te moeten betalen.

Los daarvan zijn namaakgoederen sowieso meestal van minder goede kwaliteit en kunnen ze soms zelfs gevaarlijk zijn bv. omdat ze schadelijke stoffen bevatten of zoals batterijen die ontploffen.

Wat moet je met spotgoedkope aanbiedingen doen?

Vind je een merkartikel tegen een abnormaal lage prijs op een website waar je nog nooit van hebt gehoord, wees dan op je hoede. Doe de moeite om de naam van de website te googelen, om na te gaan of er fraudegevallen bekend zijn. Zelfs als de naam van het merk in kwestie in de URL voorkomt, gaat het niet noodzakelijk om een betrouwbare website. Kijk ook of je op de website de gegevens van de verkoper terugvindt.

Betaal in geen geval een voorschot via overschrijving. In geval van problemen ben je dat geld immers kwijt. Betaal dus bij voorkeur via je kredietkaart. Als je bestelling dan niet wordt geleverd, kan je proberen om het geld terug te krijgen via de uitgever van je kredietkaart. Daarvoor moet je een formulier voor de betwisting van een niet-frauduleuze transactie invullen.

Bij een cyberaanval of ransomware versleutelen hackers al je gegevens (documenten, muziek, foto's …) op je computer of in de cloud. Om je bestanden terug te krijgen vraagt de oplichter losgeld.

Hoe kun je jezelf beschermen tegen een aanval?

Eerst en vooral is een geüpdatete virusscanner een must. Daarnaast moet je opletten voor onbekende links of onbetrouwbare websites. Klik niet zomaar op een link in een e-mail als je de afzender niet kent. Maak bovendien altijd een offline back-up van je bestanden, want ook je bestanden in de cloud worden aangevallen. Download geen bestanden van links die je niet kent. Moet je dit toch doen, check de bestanden dan op virustotal.com.

Lees onze vijf tips om jezelf te beschermen tegen ransomware. 

Wat als het toch te laat is?

Indien je bestanden onleesbaar en onherkenbaar zijn geworden, maak in dat geval zelf een inschatting van hoeveel de gegevens die je verloren bent voor jou waard zijn. Bepaal op basis daarvan of het voor jou de moeite loont om het losgeld te betalen. Vooraleer je dat doet, ga je hoe dan ook best eerst op zoek naar reviews over dezelfde ransomware. Zo kan je beter inschatten of je nadien ook daadwerkelijk je gegevens terug zal hebben.  maar doe aangifte bij de politie. Op de website nomoreransom.org kan je versleutelde bestanden laten scannen (klik op “Crypto Sheriff”) om te bepalen om welke ransomware het gaat. Indien voorhanden stellen zij een sleutel ter beschikking om je bestanden weer vrij te krijgen.

Laat de ransomware verwijderen door een computerhersteller of probeer het zelf met behulp van een programma zoals Malwarebytes.

Sms-diensten die beltonen voor je gsm, spelletjes, je horoscoop, waarzeggerij en allerlei waarschuwingen of inlichtingen in realtime aanbieden, proberen je op tal van manieren een abonnement aan te smeren, meestal zonder dat je het beseft.

Dit zijn drie concrete voorbeelden die consumenten ons hebben gemeld:

1. Mijnheer D. uit Hasselt krijgt een e-mail die afkomstig lijkt van Avia, zijn benzine- en dieselleverancier. Al wat hij moet doen, is klikken om € 500 te winnen. Als mijnheer D. klikt, krijgt hij kort nadien een sms van Ollando ter bevestiging van zijn intekening op de dienst Ollando, waarvoor hij € 10 moet betalen. Hij antwoordt meteen dat hij dit niet wil. Maar als hij nadien op internet op zoek gaat naar de algemene voorwaarden van Ollando, beseft hij dat hij zich heeft laten vangen.
2. Mevrouw G. uit Etterbeek krijgt een e-mail waarin Nespresso haar de kans lijkt te geven om een Nespresso-koffiemachine te winnen. Wanneer ze daarop antwoordt, volgt er een golf van sms’en. Daaruit blijkt dat ze zich geabonneerd heeft op Ollando voor € 12 per week.
3. Mijnheer K. uit Torhout gaat op internet op zoek naar de songtekst van een nummer van Bruce Springsteen. Hij komt terecht op een website waarop hij het nummer als beltoon kan downloaden. Daarvoor stuurt hij zoals gevraagd een sms naar het verkorte nummer 9961. Onmiddellijk volgt er een sms met de vraag om “OK” te sturen naar hetzelfde nummer. Nadat hij dat heeft gedaan, krijgt hij een PIN-code toegestuurd om de beltoon te downloaden. Eens hij de procedure heeft afgerond, ontvangt hij echter een aantal sms’en waaruit blijkt dat hij die maand al € 10 heeft verbruikt. Pas als hij helemaal naar onder scrolt, staat er in piepkleine letters te lezen dat hij een abonnement heeft genomen van € 15 per maand. Hij vraagt zijn gsm-operator om die dienst stop te zetten. Die raadt hem aan om zelf een sms te sturen om het abonnement te beëindigen.

Wat moet je met zo’n aanbieding doen?

Als je aanvankelijk interesse hebt, lees dan eerst het volledige scherm. De kleine lettertjes en de abonnementsvoorwaarden zijn immers niet altijd zichtbaar zonder te scrollen. Wees extra op je hoede als de dienst zogezegd gratis is.

Wees alert wanneer je een sms stuurt naar een nummer dat je niet kent. Het sturen van een sms kan voldoende zijn om een abonnement te starten. 

Dergelijke abonnementsdiensten via sms kun je altijd stopzetten door het woord STOP te sms’en naar de aanbieder van de dienst (beltonen, spelletjes enz.). Als dat niet werkt, neem dan contact op met je gsm-operator.

Bij "sextortion" of seksuele afpersing wordt het slachtoffer via internet, bijvoorbeeld Facebook, overtuigd om intieme beelden van zichzelf door te sturen. Vervolgens dreigen de ontvangers van de beelden ermee om alles te verspreiden als het slachtoffer niet betaalt.

Naast deze vorm van afpersing is ook de "sextortion scam" een populaire oplichterstruc: je ontvangt daarbij een mail waarin afpersers beweren dat ze je computer hebben gehackt en intieme beelden van je hebben gemaakt terwijl je naar porno keek. Je moet zo snel mogelijk (in bitcoins) betalen, anders zullen ze de beelden verspreiden. De afpersers bluffen en bezitten geen beelden van jou! 

Zo'n mails kunnen angstaanjagend zijn. Vaak vermelden ze een van je oude wachtwoorden dat ze op het internet hebben gevonden (via datalekken). Of ze "spoofen" je e-mailadres: ze kopiëren je adres en gebruiken dat om je te misleiden. Jij denkt dan dat je een mail van je eigen e-mailadres ontvangt, waardoor je zou kunnen denken dat de afpersers toegang hebben tot je mailbox. Maar dat is niet zo.

Wat kun je doen?

• Wees altijd kritisch voor nieuwe vriendschapsverzoeken en ga na of je wel met echte profielen te maken hebt (zie ook "Valse profielen").
• Deel geen intieme foto's of videobeelden met onbekenden.
• Let op met contactpersonen die plots naar intieme foto's vragen. Hun accounts kunnen eventueel gehackt zijn.
• Bedek je webcam, bijvoorbeeld met een papiertje, als je hem niet gebruikt.
• Gebruik sterke en verschillende wachtwoorden voor je accounts.

Je zag ze mogelijk ook al op Facebook of websites verschijnen: artikels waarin BV's beleggingen in cryptomunten aanprijzen. Dat is echter fake news.  Die bekende persoonlijkheden weten zelf van niets. Volgens de FSMA proberen oplichters je vertrouwen te winnen met foto’s van BV’s en je zo overhalen om in te gaan op hun beleggingsaanbiedingen die helaas te mooi zijn om waar te zijn.

De verkopers beweren met deskundigen te werken die jouw beleggingen beheren. Ze beloven dat je het gestorte geld op elk ogenblik kan opvragen of dat het gewaarborgd is. Maar één ding is zeker: de gedupeerden zien hun geld nooit terug!

Hoe trap je niet in de val?

De FSMA doet een aantal aanbevelingen om niet in de val te trappen:

• Belooft de verkoper je buitensporige winst? Te mooi om waar te zijn!
• Controleer altijd de identiteit van de aanbieder (naam, maatschappelijke zetel, het land waar hij beweert gevestigd te zijn, contactgegevens, vergunning ...).
• Kijk uit voor ondernemingen die zich uitgeven voor andere, legitieme ondernemingen waarmee ze geen enkele band hebben. Vergelijk de e-mailadressen of de contactgegevens van beide ondernemingen.
• Wees ook op je hoede als de onderneming of zijn website nog niet lang bestaat.
• Vraag de aanbieder altijd om je duidelijke en verstaanbare informatie te bezorgen, en lees die met een kritische blik.
• Vele platformen voor handel in cryptomunten beloven een gewaarborgd rendement of een volledige kapitaalbescherming. Dat is een grote illusie!
• Kijk uit als je geld moet overmaken naar een bankrekening in een ander land dan waar de aanbieder gevestigd is.

Van zodra je online gaat, is waakzaamheid geboden en moet je jezelf beschermen op alle mogelijke niveaus. Wees gezond wantrouwig en wees alleszins op je hoede voor aanbiedingen die te mooi lijken om waar te zijn.

• Installeer een antivirus en firewall op je computer. Configureer deze correct, laat je antivirus regelmatig een grondige scan uitvoeren en waak erover dat het programma up-to-date blijft. Regelmatige updates zorgen ervoor dat je beschermd wordt tegen veiligheidslekken die bekend zijn bij criminelen.
• Gebruik degelijke wachtwoorden die uit verschillende soorten karakters bestaan: hoofdletters, kleine letters, cijfers en speciale tekens. Nog beter: gebruik een wachtwoordzin. Kies ook een verschillend wachtwoord voor elke dienst die je gebruikt. Bewaar deze wachtwoorden niet op je pc en laat ook je internetbrowser ze niet onthouden. Verander tot slot ook regelmatig van wachtwoord. Te ingewikkeld? Gebruik een wachtwoordmanager, dat is een programma dat sterke wachtwoorden voor jou bedenkt en veilig bewaart.
• Bescherm je wifinetwerk. Verander onder meer het standaardwachtwoord van je router, gebruik een complex en uniek wifiwachtwoord ... Lees onze tips om je thuisnetwerk te beschermen.
• Klik niet zomaar op bijlagen of links. Klik niet zonder nadenken op een link of bijlage, zelfs niet als die lijkt te komen van een betrouwbare instantie of een vriend. Hun identiteit kan vervalst worden. Lees meer tips tegen phishing in ons dossier.
• Wantrouw online viruswaarschuwingen. Als een website die je bezoekt het bericht toont dat je computer besmet is met een virus en je vraagt om een antivirusprogramma te downloaden, sluit dan het venster zonder iets te downloaden.
• Ga na of een website betrouwbaar is. Probeer te achterhalen of de website die je wil bezoeken of de software die je wil downloaden betrouwbaar is. Iets kopen op een webshop? Raadpleeg onze evaluatie van webshops en doe de Webshop Check van het Europees Centrum voor de Consument of kijk naar de reviews op Trustpilot.com.
• Wees kritisch voor vragen van onbekenden. Een onbekende heeft geen enkele reden om via e-mail, sms, WhatsApp of andere kanalen om jouw hulp te vragen. Reageer niet, want hij is waarschijnlijk op je geld uit.
• Geef nooit vertrouwelijke gegevens via e-mail, (sms)bericht of telefoon. Noch je bank, noch de uitgever van je kredietkaart, noch een andere betrouwbare instantie zal je ooit naar vertrouwelijke gegevens vragen via e-mail, bericht of telefoon.
• Lees de algemene voorwaarden. Als je moet klikken om de algemene voorwaarden te aanvaarden, lees die dan eerst, ook al kost dat tijd en moeite. 
• Trap niet in te mooie aanbiedingen of verhalen. Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, is het dat meestal ook! 
• Gebruik een veilige betaalmethode. Maak bijvoorbeeld geen gebruik van Western Union om bij een handelstransactie geld over te maken aan iemand in het buitenland die je niet persoonlijk kent.
• Gebruik een VPN als je op een publiek Wifi-netwerk surft. Als je op een publiek wifi-netwerk surft waarvan meerdere mensen het wachtwoord kennen, zoals in een restaurant of een hotel, dan kunnen hackers op hetzelfde netwerk makkelijk je verbinding onderscheppen en data stelen. In dat geval is het handig een VPN te gebruiken, een gratis VPN is voldoende. Doe dit zeker als je bankverrichtingen of andere belangrijke zaken moet doen.

Als je bent opgelicht, is het vaak erg moeilijk om je geld terug te krijgen. Aangezien je niets te verliezen hebt, geef je het voorval dan ook beter aan. Al was het maar om anderen te waarschuwen.

Dien klacht in

Als je de gegevens van je bankkaart hebt opgegeven, blokkeer deze dan onmiddellijk via Card Stop (078 170 170). Neem ook zo snel mogelijk contact op met je bank om je rekening te blokkeren. Betalingen via kredietkaart kun je betwisten via mijnkaart.be.

Als je slachtoffer bent van een misdrijf, aarzel dan niet om een klacht in te dienen bij de politie. Sommige onderzoeken leiden effectief tot arrestaties, ook in het buitenland. Ingediende klachten vertalen zich in criminaliteitsstatistieken en laat de politie toe om de politieke wereld de ernst van het fenomeen duidelijk te maken en hen zo nodig de wetteksten te laten aanpassen of zelfs de straffen te verzwaren. Richt je om een klacht in te dienen tot de lokale politie van je gemeente of elders.

Kreeg je te maken met fraude of oplichterij, dan kan je dit ook signaleren bij het meldpunt van de FOD Economie. 

Als een bestelling waarvoor je hebt betaald niet wordt geleverd en je geen gehoor krijgt bij de verkoper, dien dan klacht in bij de uitgever van je kredietkaart. Die kan het betaalde bedrag eventueel terugstorten via het “charge back” systeem (hoewel hij daar niet wettelijk toe verplicht is).

Blijf op de hoogte

Voor meer tips in verband met onlineveiligheid kan je onze website Cybersimpel bezoeken. Wil je op de hoogte blijven van nieuwe vormen van oplichterij dan kun je de Safeonweb app van het Centrum voor Cybersecurity België (CCB) downloaden.

Ten slotte waarschuwt ook het Europees Centrum voor de Consument (ECC) op zijn site voor internetmisdrijven waarover het klachten ontvangt.

Heb je een vraag of heb je advies nodig?

Heb je een vraag, dan kun je contact opnemen met onze adviesdienst op het nummer 02 542 32 00.

Bel 02 542 32 00