Wat zijn de oorzaken van narcisme?

Is narcisme erfelijk?

Studies bij tweelingen suggereren dat narcisme genetisch erfelijk is, al weten we niet in welke mate en welke genen daarbij betrokken zijn.  

Is narcisme het resultaat van opvoeding?

Er zijn aanwijzingen dat ook opvoeding de ontwikkeling van narcisme kan veroorzaken. Er bestaan twee belangrijke theorieën: de sociale leertheorie en de psychodynamische theorie. 

Overwaardering van ouders (sociale leertheorie)  

Volgens deze theorie ontwikkelt narcisme zich wanneer ouders hun kind te veel op een voetstuk zetten en hen als uitzonderlijk en beter dan andere kinderen zien. Het kind zal dit overdreven beeld van zichzelf vervolgens internaliseren, met een vertekend beeld van de werkelijkheid en een blindheid voor de eigen grenzen als gevolg.

Dat kan uiteindelijk leiden tot grootheidswaanzin en een buitensporig gevoel van recht en privilege. 

Onderzoek lijkt deze hypothese te bevestigen, aangezien er een verband bestaat tussen ouderlijke overwaardering en de ontwikkeling van narcistische trekken.

Te weinig warmte van ouders (psychodynamische theorie)

Een andere theorie stelt daarentegen dat narcisme het gevolg is van een koude en nalatige opvoeding. Zonder emotionele warmte ontwikkelen kinderen een opgeblazen zelfbeeld om zichzelf te beschermen tegen een gevoel van onveiligheid.

Dat wordt ook wel "compenserend narcisme" genoemd, aangezien deze mensen hebben geleerd zichzelf te bewonderen en de aandacht op te eisen die ze bij hun ouders hebben moeten missen. 

Onderzoek naar het verband tussen gebrek aan ouderlijke warmte en narcisme blijft echter tegenstrijdig. 

Wanneer ouderlijke projectie problematisch wordt 

Sommige ouders beschouwen hun kinderen als een verlengstuk van zichzelf en projecteren hun onvervulde ambities op hen. Als het kind niet aan deze verwachtingen kan voldoen, kan hij of zij zich afgewezen voelen en het idee ontwikkelen dat hun waarde afhangt van hun succes. 

Deze dynamiek zou de ontwikkeling van narcistische trekken kunnen uitlokken. 

Maatschappelijke factoren

In onze westerse cultuur wordt "succes" verkocht als hoogste ideaal dat tegen elke prijs moet worden nagestreefd, wat ons voortdurend pusht om uit te blinken en over onze limieten te gaan. 

Uit studies blijkt dat mensen uit individualistische culturen zoals de onze, waarin succes wordt afgemeten aan de hand van persoonlijke prestaties, meer narcistische trekken hebben dan mensen uit collectivistische culturen. 

Spelen sociale media een rol bij narcisme? 

Studies hebben aangetoond dat personen met grandioos narcisme sociale media inzetten om meer aandacht te krijgen, met name door selfies te posten of likes na te jagen en zo hun ego te boosten. 

Hoewel narcisten dus actiever zijn op sociale media, is er geen bewijs dat deze platformen bij de algemene bevolking het risico op narcisme vergroten. 

Kun je de ontwikkeling van een narcistische persoonlijkheidsstoornis voorkomen? 

Om het risico van een narcistische persoonlijkheidsstoornis op volwassen leven te beperken, is het belangrijk dat je kind geen druk voelt om altijd de beste te zijn. Kinderen moeten voelen dat ze "goed genoeg" zijn zonder dat ze constant moeten presteren. 

Tegelijkertijd is het ook belangrijk dat ze grenzen leren en dat hun ouders hen steunen als ze falen. Als ze met tegenslagen worden geconfronteerd, is het de rol van de ouders om hen te ondersteunen in de teleurstelling, zodat het kind zich niet alleen voelt en zijn problemen niet alleen moet aanpakken.  

Uiteraard is dit een ideaal opvoedingskader, maar we weten allemaal dat de werkelijkheid complexer is. Geen enkele ouder is perfect en er zullen altijd fouten en onvolkomenheden zijn. Dit is normaal. Het belangrijkste is dat je je best doet.

Kun je narcisme genezen?