Hoe weet je of je een psychische stoornis hebt?
Heb je het emotioneel moeilijk? Voel je je niet goed in je vel? Last van angst of slaapproblemen? Je bent niet de enige. In de Zevende COVID-19-Gezondheidsenquête van Sciensano rapporteerde maar liefst 45 % van de Belgen gevoelens van depressie en angst. En zeven op de tien slaapt geregeld slecht.
Je stelt je misschien de vraag: tot wanneer zijn zulke klachten normaal, en vanaf wanneer is er sprake van een psychische aandoening?
Om dit in te schatten grijpen menige clinici terug naar de “Diagnostical and Statistical Manual of Mental Disorders” (DSM). Nog steeds hét referentiewerk over psychische aandoeningen, maar ook nog steeds een tikkeltje controversieel. Waarom? Lees daar meer over in ons dossier "Heeft iedereen binnenkort een psychische stoornis?".
Lijstjes met symptomen
De DSM is een poging om orde te scheppen in de duizelingwekkende complexiteit van psychisch leed. Dit internationaal erkende classificatiesysteem deelt psychisch lijden op in ondertussen bijna 350 verschillende stoornissen. Dat gebeurt op basis van symptomen die vaak samen voorkomen, en niet op basis van oorzaken of onderliggende biologische afwijkingen zoals sommigen denken. Neen, mensen met een depressie hebben niet allemaal een tekort aan serotonine (een chemische signaalstof in het brein). En kinderen met ADHD hebben niet allemaal een hersenafwijking. Dat zijn praatjes van de industrie om meer geneesmiddelen te verkopen.
Per stoornis is er een checklist in de DSM. Als je je in een bepaald aantal symptomen herkent, kom je mogelijk in aanmerking voor die stoornis. Zo vereist een depressieve stoornis dat uit een rijtje van negen symptomen er minimaal vijf aanwezig zijn, en dat gedurende minstens twee weken. Voor een “disruptieve stemmingsdisregulatiestoornis” moet je kind minstens drie keer per week driftbuien hebben, thuis én op school of in contact met leeftijdsgenootjes.
Een criterium dat altijd van toepassing is: een stoornis is pas een stoornis als er sprake is van aanhoudende lijdensdruk of serieuze beperkingen in je dagelijkse functioneren. Als je er dus slechts af en toe last van hebt, heb je geen stoornis. Dan vallen je klachten in principe onder “normaal”.
Afvinken en klaar?
Volstaat het overlopen van zo’n checklist om een diagnose te stellen? Allesbehalve, legde Prof. Dr. Stephan Claes van de onderzoeksgroep psychiatrie aan de KU Leuven uit. “Je mag de DSM-codes (die verwijzen naar een stoornis) niet blindelings toepassen, zonder de context en het verhaal van de patiënt mee in rekening te brengen”. Dat is ook wat de DSM zélf benadrukt.
Claes: “Ik zag gisteren een man die erg ongelukkig was. Heeft hij een depressie? Volgens de criteria van DSM zou dat kunnen, maar ik twijfel daar toch aan. Als ik zijn verhaal hoor, lijken zijn klachten in lijn te liggen met wat je zou verwachten in die omstandigheden. De man heeft relatieproblemen en moeilijkheden op het werk”.
Er zijn geen laboratoriumtests die zekerheid bieden over of je al dan niet een stoornis hebt. Dit blijft een inschatting op basis van klinische ervaring.