Hoe ga je om met een narcist in je omgeving?

Of het nu gaat om een familielid, je partner, je baas of een collega, het kan moeilijk of zelfs enorm pijnlijk zijn om te leven met een narcist. 

Hun egocentrisch gedrag, hun constante behoefte aan bewondering en hun gebrek aan empathie kunnen spanningen en frustratie creëren, of dat nu in een professionele of in een persoonlijke context is. 

Het is echter mogelijk om hun gedrag beter te begrijpen en strategieën te ontwikkelen die het makkelijker maken om met hen om te gaan, of dat nu in je relatie, binnen je familie of op het werk is. 

De narcist als partner of familielid 

Omgaan met een narcist in je privéleven 

Grandiose narcisten maken vaak een goede eerste indruk in romantische relaties. Ze zijn charmant, zelfverzekerd en charismatisch, en weten mensen voor zich te winnen met grootse gebaren en complimenten. In het begin overspoelen ze hun partner met aandacht, wat de relatie erg opwindend en intens maakt, wat soms love bombing wordt genoemd. 

Op lange termijn is het echter moeilijk om een gezonde relatie te onderhouden met iemand die een hoge mate van narcisme vertoont. Hun voortdurende nood aan bewondering, hun gebrek aan empathie en hun overtuiging altijd gelijk te hebben kan uitmonden in manipulatief en controlerend gedrag.

Zodra ze niet langer de aandacht krijgen die ze verwachten, kunnen ze emotioneel afstandelijk, kritisch en zelfs afwijzend worden. Ze nemen zelden verantwoordelijkheid en leggen de schuld bij hun partner. 

Naarmate de relatie vordert, kunnen de aanvankelijke intensiteit en charme verdwijnen en veranderen in een dynamiek waarin de partner zich gedevalueerd, uitgeput en gevangen voelt. Heel wat partners vechten om terug de genegenheid en aandacht terug te winnen die ze in het begin kregen. 

Dat blijft niet beperkt tot het koppel zelf. Ook binnen het gezin kun je geconfronteerd worden met personen met ernstige narcistische trekken. Of het nu gaat om een ouder, een broer, een zus of een ander familielid, het egocentrisme en egoïsme van een narcist verstoort het evenwicht binnen een gezin. 

Hoe omgaan met een narcist als partner of in je familie? 

Op sociale media en YouTube wordt vaak aangeraden om zulke "toxische" personen gewoon te mijden. Die aanpak is nogal simplistisch: niet alle narcisten zijn gelijk. Sommige narcisten kun je nu eenmaal niet behandelen, terwijl anderen wél bereid zijn om aan zelfreflectie te doen. Hen kan het wel lukken om meer empathie te ontwikkelen. 

Professor Keith Campbell reikt in zijn boek "The New Science of Narcissism" verschillende strategieën aan waarmee je een narcist kunt stimuleren om empathischer te reageren. Enkele voorbeelden: 

• Als een narcist zich wenselijk gedraagt, kun je hem complimenteren of bedanken. Dit werkt als een beloning en versterkt prosociaal gedrag.  
  
  
• Moedig een narcist aan om zich in het standpunt van een ander te plaatsen, want ook dat kan empathie stimuleren. Een studie heeft aangetoond dat narcisten meer empathie ontwikkelen wanneer hen wordt gevraagd om zich de emoties van een ander in te beelden. Dat wijst erop dat hun gebrek aan empathie meer een kwestie is van niet willen, dan niet kunnen. 

Als deze strategieën niet genoeg zijn, kun je de narcist ook aanspreken over hun gedrag. Doe dat het liefst privé, zonder hen te veroordelen of te vernederen. Focus op concrete voorbeelden, zodat ze de impact van hun daden begrijpen, en je duidelijke verwachtingen en grenzen kunt stellen. Tot slot is het ook een goed idee om je kritiek te compenseren met wat bevestigende woorden of complimenten. 

Als je daarentegen te maken hebt met een ernstige narcist die elke opmerking, ook al is die constructief bedoeld, als een aanval beschouwt, dan is zo'n gesprek erg moeilijk. 

Als de relatie niet verbetert, kun je je ook laten begeleiden door een psycholoog om de situatie aan te pakken. En soms moet je gewoon een stapje terugzetten en je eigen mentale en emotionele welzijn bewaken.  

Bel onmiddellijk 1712 voor hulp als je partner agressief is. 

De narcist op het werk  

Hoe omgaan met een narcist op het werk? 

Samenwerken met een baas of collega met sterke narcistische trekken kan enorm frustrerend zijn, aangezien zij de neiging hebben zichzelf op de eerste plaats te zetten en anderen te negeren of zelfs uit te buiten. 

• Vaak strijken ze krediet op voor andermans werk en als er een probleem opduikt, proberen ze de schuld net bij een ander te leggen. 
  
  
• Ze staan niet open voor kritiek of overleg, integendeel, dan worden ze defensief. Het heeft geen zin om met hen in discussie te gaan, omdat ze altijd de feiten verdraaien om het laatste woord te krijgen. 
  
  
• Gesprekken veranderen vaak in verhalen over hun eigen grootsheid, en ze luisteren pas echt als het hun ego streelt. 
  
  
• Om de controle te behouden op de werkvloer, aarzelen sommigen niet om geruchten te verspreiden. 

Uiteindelijk voelt de samenwerking met een narcist als een voortdurende machtsstrijd, terwijl egocentrisme, arrogantie en driftbuien de werkplek bijzonder vermoeiend maken. 

Hoe omgaan met een narcist op het werk?  

Het kan moeilijk zijn om samen te werken met een narcist, maar er bestaan wel strategieën om professioneel te blijven en je eigen welzijn te beschermen. Enkele tips: 

• Blijf kordaat en professioneel: Hou gesprekken kort en direct. Vermijd om zaken al te uitgebreid uit te leggen. Zeg bijvoorbeeld "Ik kan vandaag niet laat blijven", zonder verdere argumenten of uitleg. 
  
  
• Documenteer alles: Bewaar geschreven bewijs van alle communicatie zoals e-mails, vergaderingen of beloftes. Als je collega of baas je mondelig iets belooft, volg dit dan schriftelijk op om bewijs te hebben. 
  
  
• Zoek steun: Vind betrouwbare collega’s die je kunnen ondersteunen en helpen om een klare kijk te bewaren.  
  
  
• Kom tussen indien nodig: Contacteer de personeelsdienst of je overste als de situatie onhoudbaar wordt, maar zorg dat je bewijzen bij de hand hebt. 

Tot slot schrijft Keith Campbell in zijn boek "The New Science of Narcissism" dat het kan helpen om zelf de narcist te manipuleren, maar alleen als je geen andere opties meer ziet. Als je eenmaal begrijpt hoe een narcist in elkaar zit, hoe hij denkt en wat hij wil, dan kun je daarop inspelen. Bijvoorbeeld door hem te paaien met complimentjes, zodat hij jou leuk vindt.