Leggen de Belgen binnenkort een stukje kweekvlees op hun bord?

Waarom onze vleesconsumptie verminderen?

Misschien heb je al weleens vernomen dat het gebruik van insecten in voeding is toegestaan in Europa. Maar heb je al gehoord van het gebruik van fermentatie of vergisting om nieuwe eiwitten of laboratoriumvlees te maken? 

Dit zijn alternatieven voor mensen die minder vlees willen of moeten eten, naast voedingsmiddelen zoals peulvruchten, noten of zuivelproducten. 

Overconsumptie van dierlijke eiwitten in Europa 

In Europa eten we tegenwoordig te veel eiwitten, vooral van dierlijke oorsprong. Gemiddeld consumeren we twee keer zoveel als de aanbevolen hoeveelheid. Vlees en vleeswaren zijn de belangrijkste bron van dierlijke eiwitten. Het is hét eiwitrijk voedsel bij uitstek.

In 2024 was de verhouding tussen de consumptie van dierlijke en plantaardige eiwitten ongeveer 60/40. Als we gezond willen eten, moeten we deze verhouding omkeren: deze verschuiving in de eiwitverhouding staat bekend als de “eiwittransitie”.

Waarom is eiwitrijke voeding belangrijk voor je gezondheid?

Een zware impact op het milieu

Naast gevolgen voor de gezondheid kent de productie van vlees ook ecologische nadelen: er zijn enorme stukken land nodig om de dieren op te kweken en te voederen, en daarnaast zijn er enorme hoeveelheden water en energie nodig, om nog maar te zwijgen van de broeikasgassen die vrijkomen bij de mest en spijsvertering van de dieren. De regel is: hoe groter het dier, hoe groter de impact op het ecosysteem.

Bovendien is dit type dieet niet duurzaam: als het eetgedrag van Europa zou worden veralgemeend naar de hele wereld, zouden drie planeten nog steeds onvoldoende zijn om onze consumptie te dekken. We moeten dus dringend op zoek naar andere eiwitbronnen.

De voedingsadviezen richten zich op het eten van minder vlees en meer plantaardige eiwitten. Kan je dan een gezond eetpatroon aanhouden, met voldoende eiwitten, en toch milieuvriendelijk zijn? Zo ja, hoe pakken we dat aan? Wat zijn we bereid op te offeren of te veranderen? 

Wat vinden consumenten van deze alternatieven?

Euroconsumers, dat een aantal Europese consumentenverenigingen verenigt, waaronder Testaankoop, heeft een enquête gehouden onder een representatieve steekproef van de bevolking in België, Spanje, Italië en Portugal. 

Onderzoek Euroconsumers: consumenten staan open voor nieuwe opties maar blijven op hun hoede 

Volgens de resultaten van dit uitgebreide onderzoek zijn Europese consumenten bereid om hun eetgewoonten te veranderen ten gunste van een duurzamer dieet. Een aantal belangrijke obstakels komen echter nadrukkelijk naar voren, zoals de kostprijs en beschikbaarheid van vervangende voedingsmiddelen. Naast klassieke alternatieven zoals peulvruchten en andere plantaardige producten, zijn er nieuwe soorten eiwitten die het aanbod voor de consument kunnen aanvullen.

Belgen nog steeds verknocht aan vlees 

In totaal verklaarde 87% van de ondervraagde personen omnivoor te zijn, 10% flexitariër en slechts 2% vegetariër. 

Op Belgisch niveau zijn de cijfers iets 'hoopgevender': 83% zegt omnivoor te zijn, 14% flexitariër en bijna 2% vegetariër. Nog een lange weg te gaan dus.

Welk type eiwitten eten Belgen nu precies? Onderstaande grafiek toont de belangrijkste eiwitbronnen die de Belgische bevolking consumeert. 

We merken dat de verschillende soorten vlees (rood vlees, bewerkt vlees of andere vleessoorten) vrij hoog staan in de lijst van eiwitbronnen die Belgen minstens één keer per week eten. Alleen zuivelproducten doen het beter dan deze vleesproducten: 92% van de ondervraagde Belgen eet minstens één keer per week zuivelproducten. 

Willen de Belgen hun eetgewoonten veranderen?

Als we de cijfers in hun totaliteit bekijken, zien we dat een groot percentage van de Europeanen hun vleesconsumptie de afgelopen vijf jaar al heeft verminderd: 

44% van de bevraagde Europeanen zei dat ze hun vleesconsumptie al hadden verminderd in vergelijking met vijf jaar geleden en 12% was van plan om dat in de nabije toekomst te doen. Ongeveer de helft van de respondenten denkt dat de vleesconsumptie de komende tien jaar op grote schaal zal afnemen. 

Toch zeggen 4 op de 10 Europese consumenten (41%) niet van plan te zijn om minder of helemaal geen vlees meer te eten. In België ligt dit cijfer nog hoger: bijna 5 op de 10 Belgen (48%) is niet van plan om zijn gewoonten te veranderen. 

Je vleesconsumptie verminderen in plaats van vlees vervangen

Gevraagd naar de redenen waarom men zijn eetgewoonten niet wil veranderen, staan de smaak van vlees (43%) en het belang van vlees in cultuur en traditie (35%) bovenaan. Op de derde plaats volgt dan weer een soort starheid: 32% is er gewoon niet klaar voor om hun eetgewoonten te veranderen. 

Bovendien zegt 40% van de consumenten dat ze hun vleesconsumptie liever zouden verminderen dan vlees te vervangen door andere alternatieven. 

Alternatieven voor vlees: wat weet het grote publiek er eigenlijk over?

Peulvruchten, tofu, falafel, veggie nuggets ... Het aanbod groeit, maar consumenten zien het nog steeds als (te) beperkt.

Plantaardige vleesvervangers in opmars 

Slechts 35% van de ondervraagde Belgen vindt dat er voldoende alternatieven zijn om vlees in hun dieet te vervangen. Toch zijn er alternatieven te over! 

Ze omvatten: 

• Plantaardige voeding: hamburgers, nuggets, gehakt, falafels, enz. Het gamma vleesvervangers groeit voortdurend en Testaankoop analyseert regelmatig hun samenstelling. 
• Precisiefermentatie, waarbij micro-organismen worden ingezet om producten te creëren zoals zuivelvrije kaas of proteïnepoeder, en dat vandaag de dag al wordt gebruikt om dierlijk stremsel te vervangen in veel traditionele kazen.
• Kweekvlees: waarschijnlijk de technologisch meest ambitieuze van de nieuwe voedingsopties. Er is nog veel onderzoek en politieke steun nodig voordat het op commerciële schaal kan worden ontwikkeld, maar het biedt geweldige mogelijkheden. 

Het is goed mogelijk dat we in de toekomst steeds meer voedingsproducten zullen zien die verschillende technieken combineren, maar we mogen niet vergeten dat deze producten per definitie ultrabewerkt zijn en allerlei additieven en andere stoffen moeten aanwenden om de eigenschappen van een stuk vlees te evenaren. 

Ontdek het beste vegetarische gehakt uit de supermarkt

Kweekvlees: de consument zweeft ergens tussen nieuwsgierigheid en wantrouwen

Belgen bij de meest terughoudende consumenten in Europa 

De helft van onze respondenten zei dat ze bereid zouden zijn om kweekvlees te testen als het een toegelaten product zou zijn op hun markt. Op nationaal niveau blijken de Belgen echter het minst bereid van de 4 bevraagde landen: slechts 44% van de Belgen zou bereid zijn om het te testen, tegenover 47% in Italië, 53% in Portugal en 56% in Spanje. De voorwaarden om het product te 'aanvaarden' kunnen sterk variëren: soms noemen ze de gezondheidsvoordelen, soms de smaak, de prijs of zelfs het welzijn van de dieren. Maar er is één ding waarover ze geen toegevingen doen, en waarover ze ook absoluut geen toegevingen zouden moeten doen: de voedselveiligheid. 

• 44% van de ondervraagde Europeanen zei dat ze gekweekt vlees gewoon niet vertrouwen. 
• De helft vreest dat kweekvlees op lange termijn gezondheidsrisico's met zich meebrengt. 
• Omgekeerd zei slechts 37% dat ze kweekvlees zouden eten als bewezen zou zijn dat het beter is voor hun gezondheid. In België daalt dit cijfer tot wel 29%! 

Weet de consument wat kweekvlees is?

Slechts 13% van de respondenten vond dat ze goed geïnformeerd waren over het onderwerp en bijna de helft van de consumenten die deelnamen aan het onderzoek had er nog nooit van gehoord. De rest had er wel van gehoord, maar zei er niets over te weten.

Wat verwachten consumenten alvorens overstag te gaan?

Je vermindert best je niet-duurzame vleesconsumptie door je inname van eiwitten te diversifiëren en meer peulvruchten of noten te eten. Wie weet kan kweekvlees toch ooit die consumenten overtuigen die de smaak, de textuur of de natuurlijke kenmerken van vlees niet willen opgeven. 

Maar dan moet dit nieuwe voedingsmiddel wel een aantal garanties bieden. Enkele voorwaarden: 

• Veilig: kweekvlees moet worden goedgekeurd door de EFSA (Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid) en vervolgens grondig worden gecontroleerd om consumenten gerust te stellen over de veiligheid op lange termijn. 
• Betaalbaar voor iedereen: het moet goedkoper zijn dan of dezelfde prijs hebben als gewoon vlees. 
• Nutritioneel interessant: het moet hoogwaardige eiwitten en essentiële bouwstoffen bieden, zoals vitamine B12 en ijzer.
• Smakelijk: om het te laten smaken als traditioneel vlees, is het essentieel om de vet- en aminozuurprofielen te perfectioneren. 
• Duurzaam: de voordelen van kweekvlees voor het milieu moeten aan de consument worden toegelicht, met name door een duidelijke en aantrekkelijke etikettering.
• Correct gepresenteerd: producten moeten heldere informatie bevatten over samenstelling, verwerking en herkomst, zodat consumenten een geïnformeerde keuze kunnen maken.

Bewust en helder informeren schept vertrouwen 

Euroconsumers, waar Testaankoop deel van uitmaakt, pleit ervoor om de consument te sensibiliseren via onpartijdige campagnes. Deze moeten gebaseerd zijn op wetenschappelijke data die de diverse mogelijkheden van nieuwe voedingsproducten en hun voordelen tegenover traditioneel vlees aantonen. Consumenten willen betaalbare en duurzame voedingsalternatieven, zonder in te boeten aan kwaliteit en zekerheid.