Al wat je moet weten over vaccinatie
Om gevaarlijke infectieziektes geen kans te geven, is vaccinatie van levensbelang. In België is alleen het vaccin tegen polio verplicht, de rest sterk aanbevolen. Welke schema's moet je volgen als volwassene en voor je kind, wat zijn de voor- en nadelen, en hoe zit het met griep en covid?
Waarom vaccineren?
Sinds de covid-19-crisis zijn we meer bekend met termen als vaccinatie, vaccin en antivaxer. Sommige mensen voelden tijdens de vaccinatiecampagnes enig wantrouwen. Daarom is het dus belangrijk om je goed te informeren op basis van betrouwbare bronnen.
Om de gevaarlijkste infectieziektes te vermijden, zijn vaccinaties van levensbelang. De enige verplichte vaccinatie in België is die tegen polio (of kinderverlamming), maar andere vaccins worden sterk aanbevolen. In ons dossier lees je alles over het hoe, waarom en wat van vaccins.
Welke types vaccin zijn er, en hoe werken ze?
Bij vaccinatie wordt een afgezwakte of dode ziektekiem (een bacterie of virus), een klein deeltje daarvan (bv. enkel een deel van het omhulsel) of een via DNA-technologie samengesteld vaccin in het lichaam ingespoten. De lichaamscellen verdedigen zich tegen de vreemde indringer en maken antistoffen aan om hem uit te schakelen.
Als het lichaam bij een latere gelegenheid een aanval van actieve ziektekiemen te verduren krijgt, zullen de cellen de boosdoener herkennen en hem in een mum van tijd neutraliseren. Een vaccin zorgt er dus voor dat je veel beter beschermd bent tegen bepaalde ziektes.
Eens gevaccineerd, altijd beschermd?
Om een voldoende bescherming op te bouwen moet de inenting regelmatig worden herhaald. Vandaar dat men bij baby's en kinderen op verschillende leeftijden een aantal inspuitingen tegen dezelfde ziektes aanbeveelt.
Ook volwassenen hebben er nog belang bij hun bescherming tegen sommige ziektes (bv. tetanus) te bestendigen. Dergelijke herhalingsvaccinaties noemen we boosters.
Vaccins bieden overigens nooit 100 % doeltreffendheid. Om de een of andere reden maken sommige mensen na vaccinatie geen antistoffen aan. De beschermingsgraad verschilt naargelang van het soort vaccin en de leeftijd. Bij jonge en gezonde personen ligt de beschermingsgraad het hoogst.
Voor de meeste vaccins die aanbevolen worden voor kinderen, ligt de beschermingsgraad rond de 85 à 95 %. Het vaccin tegen mazelen, bof en rodehond bijvoorbeeld beschermt na twee dosissen bijna volledig.
Wat zijn de voordelen van vaccineren?
Door jezelf te vaccineren, bescherm je niet alleen jezelf tegen gevaarlijke infectieziekten, maar ook je naaste omgeving en zelfs de bredere samenleving.
Wanneer genoeg mensen gevaccineerd zijn tegen een besmettelijke ziekte, is het immers veel moeilijker voor die ziekte om zich te verspreiden. Dat noemen we ook wel kudde-, groeps- of collectieve immuniteit. Je verkleint dus niet alleen je eigen risico om besmet te raken, maar ook dat van anderen.
Op die manier beschermen we als samenleving ook de kwetsbare personen die zich niet kunnen laten inenten. Denk maar aan mensen met een allergie of een zwak immuunsysteem zoals kankerpatiënten.
In het verleden hebben we via vaccinatie de pokken kunnen verdrijven, en de Wereldgezondheidsorganisatie hoopt ooit hetzelfde te bereiken met polio en mazelen.
Wat zijn de mogelijke nadelen van vaccineren?
De nadelen zijn beperkt. Vaccins zijn immers grondig getest en veilig. Op de injectieplaats kan soms lichte pijn, roodheid of verharding optreden. Die lokale verschijnselen verdwijnen spontaan na enkele dagen. Ook lichte koorts (vanaf 38,5° C) is mogelijk en volledig normaal.
Ernstige bijwerkingen zijn zeldzaam
Eventuele specifieke bijwerkingen bij een bepaald vaccin vermelden wij desgevallend bij het overzicht van de vaccins. De nevenwerkingen van vaccins wegen in elk geval niet op tegen de voordelen, met name het voorkomen van ziektes.
Als jij of je kind na een vaccinatie toch last krijgt, bespreek dit dan met je arts of meld dit zelf via het meldpunt van het geneesmiddelenagentschap (FAGG). Doe dat zeker als de bijwerking niet in de bijsluiter staat of anders verloopt dan je had verwacht. Hoe meer mensen dat doen, hoe meer zicht we hebben op eventuele bijwerkingen.
Is vaccinatie verplicht in België?
De enige verplichte vaccinatie in België is die tegen polio (of kinderverlamming). Ouders kunnen in principe dus vrij kiezen of ze hun kind ook tegen de andere ziektes wensen te laten vaccineren.
Vanuit de officiële instanties wordt evenwel een vaccinatieschema aanbevolen, waarbij de toe te dienen vaccins gratis ter beschikking worden gesteld. Als ouders daarvan wensen af te wijken en hun kind slechts tegen bepaalde ziektes van het vaccinatieschema willen laten inenten, dan kan het zijn dat ze voor bepaalde vaccins wel zelf een deel zullen moeten betalen.
Wanneer mag ik me niet laten vaccineren?
In een drietal gevallen is vaccinatie niet aangeraden:
- bij overgevoeligheid voor één van de ingrediënten van het vaccin;
- indien de inenting van een vroegere dosis van het vaccin een ernstige reactie heeft uitgelokt;
- mensen met een verzwakt immuunsysteem mogen geen vaccins op basis van afgezwakte, maar nog levende ziektekiemen toegediend krijgen (zoals bv. bij de vaccins tegen mazelen, bof en rodehond).
Soms is het beter vaccinatie even uit te stellen, met name bij koorts, een zware infectie of als je immuunsysteem door een medische behandeling verzwakt is.