Verkoudheid: symptomen, behandeling en preventie
Een verkoudheid en de bijhorende symptomen gaan na enkele dagen vanzelf over. Medicijnen versnellen het herstel niet, maar kunnen wel de ongemakkelijke symptomen verlichten. Wat zijn de oorzaken en mogelijke behandelingen van een verkoudheid? Ontdek hier het advies van onze experts.
Wat is een verkoudheid?
Iedereen heeft wel eens een verkoudheid te pakken, vooral tijdens de wintermaanden. Deze banale infectie van de bovenste luchtwegen is niet te verwarren met de griep. De oorzaak en de symptomen zijn immers verschillend.
Een verkoudheid wordt meestal veroorzaakt door het rhinovirus of coronavirus (niet te verwarren met SARS-CoV-2, de ziekteverwekker van Covid-19). Dat verspreidt zich zowel via speekseldeeltjes als via besmette voorwerpen. Je kunt dus net zo goed aangestoken worden door met een verkouden persoon te praten als door dezelfde voorwerpen aan te raken. Meestal wordt een verkoudheid eenvoudigweg doorgegeven door de handen te schudden. Als die vervolgens in contact komen met de mond, neus of ogen, kan het virus ons lichaam binnendringen. Het ziekteverloop van een verkoudheid kan je dus niet aan koude temperaturen of met natte haren buiten lopen toeschrijven.
Wondermiddeltjes tegen een verkoudheid bestaan niet, maar je kunt het leed wel enigszins verzachten, en daar is niet noodzakelijk medicatie voor nodig.
Wat is het verschil tussen een verkoudheid en griep?
Een verkoudheid wordt vaak ten onrechte met griep verward. Om te beginnen worden ze door een ander virus veroorzaakt: griep door het influenzavirus, een verkoudheid meestal door het rhinovirus of coronavirus. Bovendien zijn de symptomen verschillend.
Wat ze gemeen hebben, is dat noch griep, noch een verkoudheid met medicatie te genezen is. Tegen griep bestaat er weliswaar een vaccin, al is dat niet in alle gevallen doeltreffend. Het beschermt je trouwens helemaal niet tegen een verkoudheid.
Wat zijn de symptomen van een verkoudheid?
Je kunt al één tot drie dagen besmet zijn met het virus dat een verkoudheid veroorzaakt, vooraleer er symptomen optreden. De verkoudheid zorgt dan vooral voor hinder ter hoogte van de neus en de keel:
- een loopneus met waterige afscheiding, daarna een verstopte neus en na enkele dagen eventueel een dikkere, groenachtige afscheiding;
- een zere keel, mogelijk heesheid;
- een droge hoest;
- niezen;
- tranende ogen;
- eventueel zich vermoeid, lusteloos of niet lekker voelen;
- mogelijk een gedempt geluid of "geklik" horen bij het gapen en slikken.
Hoe wordt een verkoudheid vastgesteld?
Een verkoudheid is vrij onschuldig en een doktersbezoek is dus niet nodig. Tenzij er complicaties optreden, wat zelden gebeurt. Je zult moeten rusten en uitzieken. Terug naar bovenHoe genees je van een verkoudheid?
Aangezien een verkoudheid vanzelf overgaat, is de boodschap: uitzieken. Een arts kan namelijk ook niets voorschrijven dat de verkoudheid sneller doet verdwijnen. Het enige wat hij kan doen, is comfortgeneesmiddelen voorschrijven, die de afzonderlijke symptomen verlichten, maar je kunt die ook zelf halen bij de apotheker. Overdrijf echter niet met zelfmedicatie, en gebruik enkel geneesmiddelen wanneer nodig, zeker bij kinderen.
Antibiotica hebben trouwens geen enkele zin. Een verkoudheid wordt immers door een virus veroorzaakt, terwijl antibiotica enkel bacteriën bestrijden, geen virussen.
Welke medicijnen helpen bij een verkoudheid?
Bij pijn of koorts
De eerste keuze bij de behandeling van een algemeen ziek gevoel, hoofdpijn, koorts en spierpijn is paracetamol (bv. Pe-tam, Paracetamol Teva of EG). Ibuprofen (bv. Ibuprofen Sandoz, Nurofen, Buprophar) en acetylsalicylzuur (bv. Aspirine, Sedergine) zijn tweede keuze. Geef echter in geen geval acetylsalicylzuur aan kinderen. Mogelijk verhoogt dat bij kinderen tot 15 jaar met een virale infectie (bv. griep of windpokken) de kans op het syndroom van Reye, een ernstige aandoening waarbij hersenen en lever worden aangetast.
Bij een verstopte neus
Bij een verstopte neus is het een goed idee om die eerst te spoelen met een “fysiologische” zoutoplossing om hem zo vrij te maken, zeker bij jonge kinderen. Zo’n zoutoplossing is verkrijgbaar in handige unidoses (bv. Physiologicasol).
Neussprays op basis van oxymetazoline (bv. Nesivine, Vicks Sinex) of xylometazoline (bv. Nasa Rhinathiol, Otrivine) kunnen eveneens helpen om de neus vrij te maken. Gebruik die echter zo kort en zo weinig mogelijk: bij voorkeur niet langer dan vijf dagen en enkel wanneer het echt nodig is. Bij langdurig gebruik worden ze ervan verdacht zelf een verstopte neus te kunnen veroorzaken.
Bij keelpijn
Voor de zuigtabletten van Mucoangin en Strepsils is er voorzichtig bewijs dat ze de symptomen van keelpijn in zekere mate bestrijden. Maar de ontsteking zelf zal er niet sneller door genezen.
Je kunt ook traditionele zelfhulpmiddeltjes proberen: gorgelen met een oplossing van warm water en wat zout, een lepel honing innemen, al dan niet in een kop thee of warme melk, op een hard snoepje zuigen, een warm drankje drinken, een ijslolly eten… Die methodes zijn veilig, maar het is niet wetenschappelijk bewezen dat ze de pijn verzachten.
Neem je een pijnstiller, dan is paracetamol de eerste keuze en ibuprofen de tweede.
Bij hoesten
Bij een droge hoest kun je gebruik maken van dextromethorfan (bv. Toux-San Dextromethorphan, Actifed New) of - enkel op voorschrift - codeïnesiropen (bv. Bronchodine). De werkzaamheid van deze middelen is echter onvoldoende onderbouwd bij kinderen en beperkt bij volwassenen. Deze zogenaamde “antitussiva” mogen niet worden toegediend aan kinderen jonger dan zes jaar.
Bij een slijmhoest is het aan te raden om veel water te drinken. Vermijd ook slecht verluchte en rokerige ruimtes, want die irriteren de luchtwegen. Vaak worden mucolytica en expectorantia (bv. Lysomucil, Siroxyl) genomen om het ophoesten van slijm te vergemakkelijken door het vloeibaarder te maken. Aangezien hun doeltreffendheid bij een banale hoest echter niet is aangetoond, bevelen wij deze niet aan.
Hoe lang duurt een verkoudheid?
Een verkoudheid gaan vanzelf over. Na een dag of twee gaat het doorgaans al wat beter. Het neusvocht kan wel dikker en geelgroen worden. Dat wijst echter niet noodzakelijk op een bacteriële infectie. Het is dus niet meteen een reden om over te schakelen op antibiotica. Normaal gezien is een verkoudheid na 4 tot 10 dagen voorbij. Gaat het daarna niet beter, dan kan er meer aan de hand zijn.
Zeldzame complicaties
Bij een piepende of moeilijke ademhaling, oorpijn, een temperatuur van meer dan 39° C of meer dan 4 dagen koorts, ga je wel beter naar de dokter.
In geval van felle oorpijn, eventueel gepaard met gehoorverlies, ettervorming of een verhoogde temperatuur, kan het zijn dat het oorslijm is beginnen te ontsteken en de verkoudheid is uitgemond in een oorontsteking.
Je gaat ook beter bij de dokter langs als je na een verkoudheid nog last hebt van hoofdpijn en overdadig neusvocht. Mogelijk heeft het neusvocht zich in de sinussen opgestapeld en geleid tot een ontsteking van het slijmvlies, met een sinusitis tot gevolg. Lichte symptomen kun je te lijf gaan met pijnstillers. Als de klachten ernstiger zijn of er na 7 à 10 dagen nog geen beterschap is, kunnen antibiotica eventueel aangewezen zijn.
Lijd je aan een chronische aandoening van de luchtwegen (astma, chronische bronchitis …), dan kan die door een verkoudheid tijdelijk verergeren. Zo kunnen astmalijders door een verkoudheid sneller een acute astma-aanval krijgen.
Verkoudheid bij kinderen
Een verkoudheid is geen reden om een kind thuis te houden. Let wel goed op tekenen die een complicatie doen vermoeden. Raadpleeg een arts als je kind bijvoorbeeld koorts heeft, minder eet, verzwakt is, vaak een oor aanraakt of een piepende ademhaling heeft. Zo kan een verkoudheid vooral bij kinderen tot een oorontsteking leiden.
Hoe kan je een verkoudheid voorkomen?
Je kan je niet 100% tegen een verkoudheid wapenen. Door afstand te houden van verkouden personen en hygiënische maatregelen te nemen, loop je wel minder kans.
Hygiënische maatregelen
Probeer contact met een verkouden persoon te vermijden. Het besmettingsgevaar is het hoogst tijdens de eerste twee of drie dagen. Drink niet van hetzelfde glas, en beperk handcontact. Was je handen regelmatig, vooral vooraleer je aan uw ogen, neus of mond komt en voor het koken.
Ben je zelf verkouden, bedek dan je neus en mond wanneer je hoest of niest en was geregeld je handen. Gebruik liever papieren zakdoekjes dan stoffen, want die laatste zijn een broeihaard van micro-organismen. En deel je glas of bestek niet met iemand als één van beiden verkouden is.
Preventieve middelen: weinig zinvol
De farmaceutische industrie brengt heel wat middeltjes op de markt die je zouden moeten behoeden voor een verkoudheid, zoals vitamine C-supplementen of echinacea. Die maken echter weinig tot geen verschil. Er bestaat immers geen enkel medicijn dat een verkoudheid voorkomt. Sommige kunnen zelfs kwalijke neveneffecten hebben. Zo kan echinacea maaglast of allergische reacties veroorzaken.
Vooralsnog is er ook geen vaccin ontwikkeld om je te beschermen, vanwege de grote verscheidenheid aan virussen die een verkoudheid veroorzaken (meer dan 200 variëteiten).
Terug naar boven
Iedereen heeft wel eens een verkoudheid te pakken, vooral tijdens de wintermaanden. Deze banale infectie van de bovenste luchtwegen is niet te verwarren met de griep. De oorzaak en de symptomen zijn immers verschillend.
Een verkoudheid wordt meestal veroorzaakt door het rhinovirus of coronavirus (niet te verwarren met SARS-CoV-2, de ziekteverwekker van Covid-19). Dat verspreidt zich zowel via speekseldeeltjes als via besmette voorwerpen. Je kunt dus net zo goed aangestoken worden door met een verkouden persoon te praten als door dezelfde voorwerpen aan te raken. Meestal wordt een verkoudheid eenvoudigweg doorgegeven door de handen te schudden. Als die vervolgens in contact komen met de mond, neus of ogen, kan het virus ons lichaam binnendringen. Het ziekteverloop van een verkoudheid kan je dus niet aan koude temperaturen of met natte haren buiten lopen toeschrijven.
Wondermiddeltjes tegen een verkoudheid bestaan niet, maar je kunt het leed wel enigszins verzachten, en daar is niet noodzakelijk medicatie voor nodig.
Wat is het verschil tussen een verkoudheid en griep?
Een verkoudheid wordt vaak ten onrechte met griep verward. Om te beginnen worden ze door een ander virus veroorzaakt: griep door het influenzavirus, een verkoudheid meestal door het rhinovirus of coronavirus. Bovendien zijn de symptomen verschillend.
Wat ze gemeen hebben, is dat noch griep, noch een verkoudheid met medicatie te genezen is. Tegen griep bestaat er weliswaar een vaccin, al is dat niet in alle gevallen doeltreffend. Het beschermt je trouwens helemaal niet tegen een verkoudheid.
Je kunt al één tot drie dagen besmet zijn met het virus dat een verkoudheid veroorzaakt, vooraleer er symptomen optreden. De verkoudheid zorgt dan vooral voor hinder ter hoogte van de neus en de keel:
- een loopneus met waterige afscheiding, daarna een verstopte neus en na enkele dagen eventueel een dikkere, groenachtige afscheiding;
- een zere keel, mogelijk heesheid;
- een droge hoest;
- niezen;
- tranende ogen;
- eventueel zich vermoeid, lusteloos of niet lekker voelen;
- mogelijk een gedempt geluid of "geklik" horen bij het gapen en slikken.
Een verkoudheid is vrij onschuldig en een doktersbezoek is dus niet nodig. Tenzij er complicaties optreden, wat zelden gebeurt. Je zult moeten rusten en uitzieken.
Aangezien een verkoudheid vanzelf overgaat, is de boodschap: uitzieken. Een arts kan namelijk ook niets voorschrijven dat de verkoudheid sneller doet verdwijnen. Het enige wat hij kan doen, is comfortgeneesmiddelen voorschrijven, die de afzonderlijke symptomen verlichten, maar je kunt die ook zelf halen bij de apotheker. Overdrijf echter niet met zelfmedicatie, en gebruik enkel geneesmiddelen wanneer nodig, zeker bij kinderen.
Antibiotica hebben trouwens geen enkele zin. Een verkoudheid wordt immers door een virus veroorzaakt, terwijl antibiotica enkel bacteriën bestrijden, geen virussen.
Welke medicijnen helpen bij een verkoudheid?
Bij pijn of koorts
De eerste keuze bij de behandeling van een algemeen ziek gevoel, hoofdpijn, koorts en spierpijn is paracetamol (bv. Pe-tam, Paracetamol Teva of EG). Ibuprofen (bv. Ibuprofen Sandoz, Nurofen, Buprophar) en acetylsalicylzuur (bv. Aspirine, Sedergine) zijn tweede keuze. Geef echter in geen geval acetylsalicylzuur aan kinderen. Mogelijk verhoogt dat bij kinderen tot 15 jaar met een virale infectie (bv. griep of windpokken) de kans op het syndroom van Reye, een ernstige aandoening waarbij hersenen en lever worden aangetast.
Bij een verstopte neus
Bij een verstopte neus is het een goed idee om die eerst te spoelen met een “fysiologische” zoutoplossing om hem zo vrij te maken, zeker bij jonge kinderen. Zo’n zoutoplossing is verkrijgbaar in handige unidoses (bv. Physiologicasol).
Neussprays op basis van oxymetazoline (bv. Nesivine, Vicks Sinex) of xylometazoline (bv. Nasa Rhinathiol, Otrivine) kunnen eveneens helpen om de neus vrij te maken. Gebruik die echter zo kort en zo weinig mogelijk: bij voorkeur niet langer dan vijf dagen en enkel wanneer het echt nodig is. Bij langdurig gebruik worden ze ervan verdacht zelf een verstopte neus te kunnen veroorzaken.
Bij keelpijn
Voor de zuigtabletten van Mucoangin en Strepsils is er voorzichtig bewijs dat ze de symptomen van keelpijn in zekere mate bestrijden. Maar de ontsteking zelf zal er niet sneller door genezen.
Je kunt ook traditionele zelfhulpmiddeltjes proberen: gorgelen met een oplossing van warm water en wat zout, een lepel honing innemen, al dan niet in een kop thee of warme melk, op een hard snoepje zuigen, een warm drankje drinken, een ijslolly eten… Die methodes zijn veilig, maar het is niet wetenschappelijk bewezen dat ze de pijn verzachten.
Neem je een pijnstiller, dan is paracetamol de eerste keuze en ibuprofen de tweede.
Bij hoesten
Bij een droge hoest kun je gebruik maken van dextromethorfan (bv. Toux-San Dextromethorphan, Actifed New) of - enkel op voorschrift - codeïnesiropen (bv. Bronchodine). De werkzaamheid van deze middelen is echter onvoldoende onderbouwd bij kinderen en beperkt bij volwassenen. Deze zogenaamde “antitussiva” mogen niet worden toegediend aan kinderen jonger dan zes jaar.
Bij een slijmhoest is het aan te raden om veel water te drinken. Vermijd ook slecht verluchte en rokerige ruimtes, want die irriteren de luchtwegen. Vaak worden mucolytica en expectorantia (bv. Lysomucil, Siroxyl) genomen om het ophoesten van slijm te vergemakkelijken door het vloeibaarder te maken. Aangezien hun doeltreffendheid bij een banale hoest echter niet is aangetoond, bevelen wij deze niet aan.
Een verkoudheid gaan vanzelf over. Na een dag of twee gaat het doorgaans al wat beter. Het neusvocht kan wel dikker en geelgroen worden. Dat wijst echter niet noodzakelijk op een bacteriële infectie. Het is dus niet meteen een reden om over te schakelen op antibiotica. Normaal gezien is een verkoudheid na 4 tot 10 dagen voorbij. Gaat het daarna niet beter, dan kan er meer aan de hand zijn.
Zeldzame complicaties
Bij een piepende of moeilijke ademhaling, oorpijn, een temperatuur van meer dan 39° C of meer dan 4 dagen koorts, ga je wel beter naar de dokter.
In geval van felle oorpijn, eventueel gepaard met gehoorverlies, ettervorming of een verhoogde temperatuur, kan het zijn dat het oorslijm is beginnen te ontsteken en de verkoudheid is uitgemond in een oorontsteking.
Je gaat ook beter bij de dokter langs als je na een verkoudheid nog last hebt van hoofdpijn en overdadig neusvocht. Mogelijk heeft het neusvocht zich in de sinussen opgestapeld en geleid tot een ontsteking van het slijmvlies, met een sinusitis tot gevolg. Lichte symptomen kun je te lijf gaan met pijnstillers. Als de klachten ernstiger zijn of er na 7 à 10 dagen nog geen beterschap is, kunnen antibiotica eventueel aangewezen zijn.
Lijd je aan een chronische aandoening van de luchtwegen (astma, chronische bronchitis …), dan kan die door een verkoudheid tijdelijk verergeren. Zo kunnen astmalijders door een verkoudheid sneller een acute astma-aanval krijgen.
Verkoudheid bij kinderen
Een verkoudheid is geen reden om een kind thuis te houden. Let wel goed op tekenen die een complicatie doen vermoeden. Raadpleeg een arts als je kind bijvoorbeeld koorts heeft, minder eet, verzwakt is, vaak een oor aanraakt of een piepende ademhaling heeft. Zo kan een verkoudheid vooral bij kinderen tot een oorontsteking leiden.
Je kan je niet 100% tegen een verkoudheid wapenen. Door afstand te houden van verkouden personen en hygiënische maatregelen te nemen, loop je wel minder kans.
Hygiënische maatregelen
Probeer contact met een verkouden persoon te vermijden. Het besmettingsgevaar is het hoogst tijdens de eerste twee of drie dagen. Drink niet van hetzelfde glas, en beperk handcontact. Was je handen regelmatig, vooral vooraleer je aan uw ogen, neus of mond komt en voor het koken.
Ben je zelf verkouden, bedek dan je neus en mond wanneer je hoest of niest en was geregeld je handen. Gebruik liever papieren zakdoekjes dan stoffen, want die laatste zijn een broeihaard van micro-organismen. En deel je glas of bestek niet met iemand als één van beiden verkouden is.
Preventieve middelen: weinig zinvol
De farmaceutische industrie brengt heel wat middeltjes op de markt die je zouden moeten behoeden voor een verkoudheid, zoals vitamine C-supplementen of echinacea. Die maken echter weinig tot geen verschil. Er bestaat immers geen enkel medicijn dat een verkoudheid voorkomt. Sommige kunnen zelfs kwalijke neveneffecten hebben. Zo kan echinacea maaglast of allergische reacties veroorzaken.
Vooralsnog is er ook geen vaccin ontwikkeld om je te beschermen, vanwege de grote verscheidenheid aan virussen die een verkoudheid veroorzaken (meer dan 200 variëteiten).