Duurdere energiefactuur vanaf 2027 door Europese koolstofheffing ETS2

Wat is het Europese emissiehandelsysteem EU ETS?

Het Europese emissiehandelsysteem, kortweg EU ETS, is een manier waarop de Europese Unie vervuiling aanpakt. Het vormt een belangrijk instrument binnen het Europese klimaatbeleid.

Sinds 2005 betalen grote industriebedrijven en stroomproducenten voor de CO2 die ze uitstoten. Hoe meer ze uitstoten, hoe hoger de kost. Dat stimuleert bedrijven om schoner te produceren en te investeren in klimaatvriendelijke technologieën.

Voor gezinnen is dit systeem meestal onzichtbaar, maar het heeft wél een beperkte invloed op de elektriciteitsprijs. Doordat stroomproducenten hun CO2-kosten doorrekenen, zit er vandaag al een stukje koolstofheffing in je elektriciteitsfactuur.

Het grootste effect van het EU-ETS is merkbaar bij de grote uitstoters: industrieën als staal, cement, aluminium en glas. In 2023 droeg het EU-ETS bij aan een vermindering van de uitstoot door Europese elektriciteitscentrales en fabrieken met ongeveer 47% ten opzichte van 2005.

Kort gezegd: de koolstofprijs maakt vervuilen duurder, zodat investeren in duurzame oplossingen aantrekkelijker wordt. Het is een belangrijk onderdeel van het Europese klimaatbeleid, dat de netto uitstoot van broeikasgassen met minstens 55% wil reduceren tegen 2030 (in vergelijking met 1990).

Terug naar boven

Wat is ETS2 en waarom voert Europa het in?

Om haar klimaatdoelen te bereiken, voert de Europese Unie een tweede koolstofmarkt in: ETS2. Deze nieuwe koolstofheffing is onderdeel van de Europese Green Deal en gaat van start in januari 2027.

Terwijl het bestaande ETS-systeem zich vooral richt op de industrie en elektriciteitsproductie, ligt de focus van ETS2 op het wegvervoer (benzine en diesel) en de verwarming van gebouwen (aardgas en stookolie).

Concreet betekent dit dat energieleveranciers en brandstofbedrijven zoals TotalEnergies, Shell of Engie, straks emissierechten moeten kopen voor de CO2-uitstoot die ontstaat door het gebruik van hun producten. Denk aan benzine, diesel, stookolie en aardgas.

Voor gezinnen zal dit voelbaar zijn aan de pomp en op de verwarmingsfactuur. De leveranciers zullen de extra kosten doorrekenen aan hun klanten. Het doel is om gezinnen op termijn aan te moedigen om groenere keuzes te maken. Bijvoorbeeld kiezen voor een warmtepomp in plaats van een gasketel, de woning beter isoleren of vaker het openbaar vervoer nemen.

Terug naar boven

Hoe wordt de koolstofprijs berekend?

De prijs voor een uitstootrecht is variabel en wordt bepaald door vraag en aanbod. Brandstofhandelaars moeten voor elke ton CO2 die ze uitstoten een emissierecht inleveren. Deze rechten worden geveild en kunnen ook onderling verhandeld worden.

Volgens een recente studie van het Federaal Planbureau wordt bij de start van ETS2 gerekend op een realistische prijs van € 60 per ton CO2. Andere recente prognoses voorspellen dat deze prijs tegen 2030 kan stijgen tot 100 à 150 euro per ton. Hoe groter de vraag naar uitstootrechten, hoe duurder ze zullen worden.

Om de CO2 geleidelijk te laten stijgen, vermindert de EU elk jaar het aantal beschikbare uitstootrechten. Op die manier wil ze investeringen in klimaatvriendelijke technologie stimuleren. Dit moet bijdragen aan het halen van de doelstelling: een uitstootdaling van 42% in 2030 ten opzichte van 2005. Terug naar boven

Hoeveel extra zul je betalen voor verwarming en brandstoffen?

De exacte impact van ETS2 op de portemonnee van gezinnen hangt af van:

• De CO₂-prijs: hoe hoger, hoe duurder brandstoffen zoals benzine, diesel, mazout of aardgas kunnen worden.
• Het energieverbruik: afhankelijk van o.a. de isolatiegraad van de woning, de verwarmingsbron, het type wagen, hoeveel kilometer je jaarlijks aflegt enz.

Volgens het Planbureau zullen gezinnen die hun gedrag niet aanpassen hun energiefactuur tussen 250 en 400 euro zien toenemen, afhankelijk van het energieverbruik. Vooral de verwarmingskosten zullen daarbij stijgen: stookolie zou 21% duurder worden en aardgas 16%. De prijzen van benzine en diesel zouden zo’n 10% stijgen.

Wat is de impact van ETS2 voor de consument?

Voor een gemiddeld gezin betekent dit een impact van zo’n 220 euro op jaarbasis voor aardgas (17 000 kWh) en 320 euro voor stookolie (1 700 liter).

Ook wie met de auto rijdt, zal het verschil merken aan de pomp. Wie jaarlijks 15.000 kilometer aflegt met een benzinewagen die gemiddeld 6,9 liter per 100 km verbruikt, betaalt straks ongeveer 175 euro extra per jaar. Voor een dieselwagen met een gemiddeld verbruik van 6,3 liter per 100 km komt dat neer op zo’n 180 euro extra.

De precieze impact hangt echter af van de CO₂-prijs. Bovenstaande cijfers gaan uit van een prijs van 60 euro per ton CO₂. Stijgt die prijs tot 150 euro per ton, dan lopen de kosten flink op: zo’n 550 euro voor gas en zelfs 825 euro voor stookolie. Voor een benzinewagen zou het om 435 euro gaan en een dieselwagen 460 euro.

Wie wordt het meest getroffen door de introductie van ETS2?

In 2015 besteedden gezinnen gemiddeld 3,8% van hun inkomen aan verwarming en 3,7% aan benzine of diesel. Het Planbureau becijfert dat daar 1,3% bijkomt voor de 10% armste gezinnen en 0,5% voor de 10% rijkste gezinnen. Zonder steunmaatregelen zou de impact dus relatief groter zijn voor gezinnen met een laag inkomen, omdat energie-uitgaven al een groter deel van hun inkomen uitmaken.

Ook gezinnen die verwarmen met stookolie worden relatief zwaarder getroffen, door de hogere CO₂-uitstoot en de bijhorende sterkere prijsstijging (+21%). Daarnaast lopen alleenstaanden en éénoudergezinnen gemiddeld een groter risico op een bovengemiddelde toename van hun uitgaven.

Wordt ook elektriciteit duurder door ETS2?

Nee, de nieuwe CO₂-heffing heeft geen impact op elektriciteit. Vandaag betaal je al voor de uitstoot van elektriciteit die opgewekt wordt door bijvoorbeeld gascentrales via het ETS1-systeem dat in 2005 werd ingevoerd.

Wie rijdt met een elektrische wagen en verwarmt met een warmtepomp, ondervindt dus geen impact van de invoering van ETS2.

Wat is het Sociaal Klimaatfonds en hoe helpt het gezinnen?

Om kwetsbare gezinnen te beschermen tegen de impact van ETS2, richt de Europese Unie vanaf 2027 het Sociaal Klimaatfonds op. Het fonds moet ervoor zorgen dat de overgang naar een klimaatneutrale samenleving ook sociaal rechtvaardig verloopt. België kan rekenen op ongeveer 1,66 miljard euro uit dat fonds voor de periode 2026–2032, aangevuld met een Belgische bijdrage van 0,55 miljard.

Concreet zal het fonds kwetsbare groepen ondersteunen via structurele maatregelen zoals premies voor woningrenovaties of beter openbaar vervoer. Daarnaast kunnen lidstaten ook tijdelijke inkomenssteun of kortingen op de energiefactuur toekennen. Die directe hulp is belangrijk, want de koolstofheffing treedt meteen in werking, terwijl structurele oplossingen zoals woningrenovaties tijd vergen.

Om dit geld effectief te kunnen gebruiken, moest België tegen 30 juni 2025 een nationaal Sociaal Klimaatplan indienen bij de Europese Commissie. In dat plan moet duidelijk worden aangetoond hoe de meest kwetsbare groepen worden ondersteund via nieuwe maatregelen of de uitbreiding van bestaande initiatieven. Pas wanneer de Europese Commissie vaststelt dat de geplande maatregelen effectief en doelgericht zijn én de afgesproken doelstellingen worden gehaald, zal ze het geld uitkeren.

Het Sociaal Klimaatfonds is dus geen blanco cheque, maar een belangrijke hefboom om ervoor te zorgen dat niemand achterblijft in de energietransitie.

Terug naar boven

Wat kan ik doen om mijn energiefactuur onder controle te houden?

Hoewel je de invoering van ETS2 niet kunt tegenhouden, kun je wél actie ondernemen om de extra kosten zoveel mogelijk te beperken. Enkele concrete maatregelen:

• Isoleer je woning: dak-, muur- en vloerisolatie zorgen voor minder warmteverlies, waardoor je minder hoeft te verwarmen met aardgas of stookolie. Bovendien verhoog je ook je wooncomfort. Vaak gelden er ook renovatiepremies of andere steunmaatregelen om je woning energiezuiniger te maken.
• Overweeg een warmtepomp als je verwarmingssysteem aan vervanging toe is. Een elektrische warmtepomp stoot minder CO₂ uit dan een klassieke verwarmingsketel op gas of stookolie. Warmtepompen zijn milieuvriendelijk en efficiënt, waardoor je tot 70% kunt besparen op je energiefactuur.
• Kies voor een warmtepompboiler voor de verwarming van je water: het toestel verbruikt 3 tot 4 keer minder energie dan een gewone elektrische boiler. Als je gebruik maakt van premies en zonnepanelen, is een warmtepompboiler de meest milieuvriendelijke en financieel aantrekkelijke manier om warm water te produceren.
• Investeer in zonnepanelen: door zelf je stroom op te wekken en te gebruiken, word je onafhankelijker van de marktprijzen en kun je je globale energiefactuur verlagen.
• Overweeg om je vervoersgewoonten aan te passen: rijd vaker met de (elektrische) fiets, neem het openbaar vervoer of stap over op een (hybride) elektrische wagen om de kosten aan de pomp te drukken.

Besparen op je energiefactuur kan ook vandaag al. Door prijzen te vergelijken en over te stappen naar een voordeliger contract, kun je makkelijk honderden euro’s per jaar besparen.

VIND DE VOORDELIGSTE ENERGIELEVERANCIER

Terug naar boven

Wat kan de overheid doen om consumenten te beschermen?

Om de impact van ETS2 op gezinnen en bedrijven te beperken, zijn op verschillende niveaus maatregelen nodig.

Op Europees vlak pleiten verschillende landen, waaronder België, voor meer transparantie over de verwachte koolstofprijzen. Ze willen ook dat de handel in emissierechten vervroegd van start gaat in 2026. Dat moet overheden in staat stellen sneller in te grijpen bij prijsschommelingen. Zo blijft ETS2 zowel sociaal en economisch haalbaar, en groeit het draagvlak in de samenleving.

Ook op nationaal niveau zijn keuzes nodig om de energietransitie haalbaar en betaalbaar te houden. Door energie efficiënter te gebruiken en het verbruik te verlagen, kan de CO₂-prijs beter onder controle worden gehouden.

• Een belangrijke stap is het verlagen van de elektriciteitsfactuur. Vandaag zit die vol heffingen en beleidskosten, waardoor elektriciteit zwaarder belast wordt dan gas of stookolie. Door die kosten uit de stroomfactuur te halen, wordt elektrificatie aantrekkelijker en zal de CO₂-prijs minder snel stijgen. Alleen is dit blijkbaar makkelijker gezegd dan gedaan, vandaag zien we dat de factuur vooral duurder wordt, o.a. als gevolg van de vele aangekondigde investeringen in het stroomnet.
• Daarnaast moeten de middelen uit het Sociaal Klimaatfonds verstandig en doelgericht worden ingezet. Niet in de eerste plaats voor tijdelijke oplossingen, maar juist voor structurele verbeteringen. De overheid moet zorgen voor een eerlijk en sociaal rechtvaardig klimaatbeleid, waarbij niemand uit de boot valt. Dat betekent niet alleen compenseren maar vooral toegang bieden tot betaalbare, duurzame alternatieven voor fossiele energie. Dat is essentieel om te vermijden dat consumenten voor een voldongen feit worden geplaatst waarbij ze enkel geconfronteerd worden met hogere facturen!
• Tot slot is heldere en tijdige communicatie essentieel. Consumenten moeten nu al weten welke impact ETS2 zal hebben en welke ondersteuning ze kunnen verwachten, zodat ze geïnformeerde keuzes kunnen maken bij belangrijke projecten als een woningrenovatie of de aankoop van een wagen of verwarmingssysteem.

Terug naar boven