Collageen voedingssupplementen: misleidende claims

Wat is collageen?

Collageen is een vezelachtig eiwit. Het wordt door ons lichaam aangemaakt dankzij de aminozuren  die we via onze voeding binnen krijgen.

Collageen is van nature rijkelijk aanwezig in ons lichaam. Het vertegenwoordigt tussen de 25 en 30 % van alle eiwitten in ons lichaam. Het is overvloedig aanwezig in onder meer onze huid, het kraakbeen van onze knieën en heupen, en in de spieren, ligamenten en gewrichten van het lichaam.

Er bestaan maar liefst 28 types collageen. Type I en type III komen bijvoorbeeld vaker voor in je huid en pezen, terwijl type II meer aanwezig is in kraakbeen. Het verschil tussen deze verschillende soorten collageen ligt in de opbouw van de ketting van aminozuren waaruit collageen bestaat.

Een van de doelen van collageen is om je huid stevig, elastisch en goed gehydrateerd te houden.

Wat is de rol van collageen?

Samen met andere eiwitten vormt collageen een zogenaamde “extracellulaire matrix”. Het biedt ondersteuning aan tal van weefsels in ons lichaam. Het houdt de cellen stevig bij elkaar en zorgt voor het soepel houden van het weefsel.

Zo houdt collageen samen met hyaluronzuur en elastine je huid stevig, elastisch en goed gehydrateerd. Het is ook dankzij collageen dat je kraakbeen een bepaalde elasticiteit heeft waardoor het als schokdemper voor je gewrichten kan fungeren. Collageen is ook aanwezig voor je organen en vormt zo een beschermend laagje rond de nieren of milt.

Het vervult nog tal van andere functies; op het niveau van je botcellen, de structuur van je haar en nagels en bij wondgenezing door het vormen van nieuw weefsel.

Waarom collageen voedingssupplementen innemen?

Het collageen dat aanwezig is in ons lichaam verandert voortdurend. Het wordt continu afgebroken door enzymen en vervangen door nieuwe collageen. Maar naarmate we ouder worden, maakt ons lichaam minder collageen aan. Een proces dat bijdraagt aan de veroudering van de huid en het ontstaan van artrose (ons kraakbeen wordt dunner en verliest soepelheid).

De veelgeprezen voordelen van kuren met collageen

Sommige mensen denken dit verouderingsproces te kunnen stoppen of zelfs terug te draaien door middel van (dure) kuren op basis van collageensupplementen afkomstig van dieren (zie hieronder). Maar tot nu toe is er geen overtuigend wetenschappelijk bewijs dat deze behandelingen doeltreffend zijn. Je kunt er niet zomaar van uit gaan dat het simpelweg toedienen van meer collageen aan ons lichaam het er ook toe zal aanzetten om er meer te produceren ...

Wanneer je je lichaam collageen toedient, wordt dit eerst afgebroken tot kleinere stukjes met aminozuren. Je lichaam zal het dan gebruiken om collageen of andere noodzakelijke eiwitten te produceren. Met andere woorden, het ingenomen collageen wordt niet noodzakelijkerwijs gebruikt voor je spieren, gewrichten, ligamenten, enz.

• Huid. Collageensupplementen worden vooral gepromoot om huidveroudering tegen te gaan. Ze zouden ook je nagels mooier en sterker maken.
• Gewrichten. De supplementen zijn ook zeer populair als middel om gewrichten soepel te houden. Sommige consumenten zijn ervan overtuigd dat een kuur met collageensupplementen helpt bij artrose, gewrichtspijn en stijfheid.
• Blessures. Anderen geloven dat collageenpoeder goed is voor sporters en kwetsuren helpt voorkomen. Collageen zou bindweefsels zoals pezen, ligamenten en kraakbeen versterken.

Uit een rondgang langs sociale media en andere digitale platforms blijkt dat aan collageen nog veel meer heilzame eigenschappen worden toegeschreven. Het zou je kunnen helpen om spiermassa op te bouwen, je botten te versterken, je slaap te verbeteren, gewicht te verliezen, enz.

Onder welke vorm worden collageensupplementen verkocht?

In de handel vind je voedingssupplementen in de vorm van tabletten, capsules, poeder of zelfs verdund in dranken. Het collageen in deze producten is afkomstig van dieren, meer bepaald van runderen, varkens of vissen.

• Rundercollageen wordt gehaald uit de huid, botten of het kraakbeen van runderen.
• Collageen van varkens komt voornamelijk van hun huid en botten.
• Viscollageen is afkomstig van de huid en schubben van vissen alsook van visgraten.

Het collageen in voedingssupplementen is afkomstig van runderen, varkens of vissen.

Het collageen in voedingssupplementen wordt vaak chemisch bewerkt om de opname door het lichaam te vergemakkelijken. Dit wordt gehydrolyseerde collageen genoemd.

De concentratie collageen in supplementen varieert sterk van product tot product.

Wat met vegan collageen?

Er bestaat nu ook "veganistisch" collageen. Maar in de realiteit gaat het niet echt om collageen ...

Deze producten bevatten stoffen die de aanmaak van collageen door het lichaam zouden stimuleren, zoals vitamine C of bepaalde aminozuren. Er bestaat ook veganistisch collageen geproduceerd door bacteriën of gisten, maar daar zijn maar heel weinig onderzoeken naar gedaan.

Hoeveel kost een kuur met collageen?

De prijzen variëren, maar voor een kuur van een maand kan de prijs oplopen tot meer dan € 200.

Hoelang duurt een kuur met collageen?

Er zijn geen precieze richtlijnen op dat vlak. In onderzoeken die naar dit onderwerp werden uitgevoerd (zie hieronder), slikten proefpersonen gedurende enkele weken en tot maximaal zes maanden collageensupplementen. Maar er is geen concreet wetenschappelijk bewijs dat deze behandelingen nuttig of heilzaam waren.

Zijn collageen voedingssupplementen echt effectief?

Veel beroemdheden beweren collageenkuren te volgen. Jennifer Aniston, Kate Hudson en ook de Kardashians (Kourtney, Kim en Khloe) zweren bij collageen, in verschillende vormen.

Maar finaal, werken collageenkuren nu echt?

Zijn kuren met collageen echt doeltreffend voor een betere huid?

Er is onvoldoende wetenschappelijk bewijs om te stellen dat supplementen met collageen goed zijn voor de huid of tekenen van huidveroudering tegengaan. De meeste studies over dit onderwerp richten zich op de hydratatie en elasticiteit van de huid maar dit stelt ons niet in staat om algemene conclusies te trekken en dit om de volgende redenen:

1. De studieresultaten zijn tegenstrijdig. Sommigen schrijven gunstige effecten toe aan collageen in termen van hydratatie en elasticiteit, terwijl anderen geen gunstig effect zien.
2. De onderzoeken worden op (zeer) kleine schaal uitgevoerd, namelijk met hooguit enkele tientallen deelnemers. Dit lage aantal verhoogt het risico op het small-study effect waarbij effecten groter lijken dan ze daadwerkelijk zijn.
3. De meeste onderzoeken zijn niet betrouwbaar, bijvoorbeeld omdat belangrijke gegevens over de uitvoering van de onderzoeken niet worden gecommuniceerd.
4. De samenstelling van de onderzochte voedingssupplementen was vaak zeer verschillend. De aanwezigheid van andere ingrediënten (bepaalde vitaminen, mineralen, hyaluronzuur ...) maakt het onmogelijk om het effect van collageen te isoleren.

Grootschaligere studies zijn nodig voordat er conclusies kunnen worden getrokken over de effectiviteit van collageen voor de huid.

Als collageen als een positief effect heeft op de hydratatie en elasticiteit van de huid, is dit niet per se zichtbaar met het blote oog.

Verlichten kuren met collageen gewrichtspijnen en artrose?

Net als bij het vorige punt is er een gebrek aan wetenschappelijk bewijs om deze bewering te bevestigen. In 2024 analyseerden onderzoekers de resultaten van 25 studies over dit onderwerp . Volgens ons was het effect op pijn niet of slechts in geringe mate "klinisch relevant": op een schaal van 0 tot 100, die verbeteringen kwantificeert, scoorden collageenbehandelingen slechts 8,5 punten hoger dan placebo's.

Met andere woorden: of je nu een supplement met collageen of een placebo slikt, deze resultaten suggereren dat je het verschil waarschijnlijk niet of nauwelijks zal merken.

Nogmaals, dit waren voornamelijk kleinschalige onderzoeken van geen al te beste kwaliteit.

Is collageen goed voor sporters?

Om dit te bevestigen is nog minder bewijs voorhanden.

Onderzoekers van een paar zéér kleinschalige studies (met minder dan 30 deelnemers) suggereren dat collageenpoeder minder goed werkt dan andere eiwitrijke voeding (weipoeder) om, in combinatie met een passende krachttraining, meer spiermassa te kweken.

In een ander onderzoek bij 180 proefpersonen suggereerden onderzoekers dat collageenpoeder sportgerelateerde kniepijn kan verlichten. De studie vertoonde evenwel heel wat tekortkomingen en de collageensupplementen scoorden slechts 6 punten beter op 100 bij het meten van het verschil in effectiviteit met een placebo.

Een aantal kleinschalige studies suggereren dat de inname van collageen een klein gunstig effect kan hebben op de preventie van peesontstekingen. Maar ook hier zijn al deze onderzoeken te divers en van onvoldoende kwaliteit om er conclusies uit te trekken.

Kortom, voor deze claim, net als voor de andere, is er een gebrek aan wetenschappelijk bewijs om te kunnen spreken van een heilzaam effect.

Wat met de andere geclaimde voordelen van collageen?

Voor alle andere claims rond collageen vonden wij in de wetenschappelijke literatuur geen enkele geschikte studie terug die overtuigend aantoont dat supplementen met collageen echt helpen. Tot hiertoe is het dus helemaal niet wetenschappelijk bewezen dat collageen slikken de slaap bevordert, zorgt voor mooiere nagels of beter functionerende darmen, enz.

Misleidende claims door fabrikanten van collageen voedingssupplementen

De regels voor gezondheidsclaims voor collageen voedingssupplementen

Voor alle voedingssupplementen geldt de volgende regel: fabrikanten mogen alleen gezondheidsclaims gebruiken die door de Europese Commissie zijn gevalideerd, of claims die nog  "on hold" staan (d.w.z. die nog worden geanalyseerd door de EFSA, de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid). Maar wat collageen betreft, zijn er geen gevalideerde claims of claims die nog worden geanalyseerd. Met andere woorden, er kan geen claim worden gebruikt. Dus alles wat zegt “goed voor het hydrateren van je huid”, “goed voor je gewrichten” of iets anders is illegaal.

Maar dat weerhoudt fabrikanten er niet van om beloftes te doen die niet wetenschappelijk bewezen zijn. Neem bijvoorbeeld Pharmanutrics. Op de website van deze firma staat te lezen dat het supplement Collageen Actief goed is voor “flexibele gewrichten”. Dit supplement zou ook de botten versterken en de spierfunctie verbeteren. Deze firma mag dit niet beweren, maar doet het tóch.

De regels voor schoonheidsclaims voor collageensupplementen.

In tegenstelling tot gezondheidsclaims, is er voor beautyclaims geen lijst met toegestane beweringen. Het EFSA screent dit type van claims niet. De enige regel is: ze mogen de consument niet misleiden. In geval van controle (zeldzaam) moeten ze “bewezen” kunnen worden. Maar wat dan precies als “bewijs” telt, is niet duidelijk.

Ons standpunt: de enige manier om aan te tonen dat een product werkt, is met degelijke wetenschappelijke studies (zogenaamde “dubbelblinde, gerandomiseerde en gecontroleerde klinische studies”). In het geval van collageen, is er voor geen enkele schoonheidsclaim voldoende bewijs voorhanden. De beloften op productverpakkingen zijn daarom misleidend. We vinden daarom dat de overheid actie moet ondernemen.

• De fabrikant van Belène Collagen Anti-Age Beauty Drink heeft het over een “antiverouderingsproduct”, maar dit is nooit wetenschappelijk bewezen. De claim is daarom misleidend.

• Kruidvat claimt op de verpakking van haar collageen voedingssupplement een zichtbaar jongere huid te bevorderen en fijne lijntjes te verminderen. De naam van het product zelf (Beauty Drink) suggereert ook dat je er mooi van wordt/blijft. Misleidende claims, want dat is allemaal niet bewezen.
• Holland&Barrett presenteert haar collageen voedingssupplement op een misleidende manier. Het legt uit dat “collageen de zichtbare tekenen van veroudering vermindert”. Dit is niet wetenschappelijk bewezen

Hoe fabrikanten bestaande regels omzeilen met vitamine C

Collageen wordt vaak gecombineerd met vitamine C in voedingssupplementen. Laat je niet misleiden: daar gaat collageen niet “beter” van werken. Dat is pure marketing, aangezien er toegestane gezondheidsclaims zijn voor vitamine C. Door dit ingrediënt aan collageensupplementen toe te voegen, kunnen fabrikanten de door de EFSA gevalideerde claims voor vitamine C gebruiken.

Fabrikanten kunnen bijvoorbeeld schrijven dat vitamine C bijdraagt aan de normale vorming van collageen, voor de normale functie van huid, kraakbeen en botten. De Europese Commissie heeft deze claims goedgekeurd na een onderzoek door de EFSA.

Fabrikanten spelen snel en losjes met deze claims en presenteren ze vaak op een onduidelijke manier. Consumenten begrijpen daardoor niet goed dat de claims betrekking hebben op vitamine C en niet op collageen.

Deze tactiek is bedoeld om consumenten te misleiden.

De risico's van collageenkuren en supplementen

Wat de bijwerkingen betreft, rapporteerden deelnemers uit verschillende studies milde maag-en darmklachten, zoals misselijkheid en diarree, na inname van supplementen met collageen. Sommigen kregen ook last van hoofdpijn, duizeligheid, slaapproblemen, uitslag en/of een slechte smaak in de mond. Hoe vaak dit voorkomt, is evenwel onduidelijk.

In een aantal gevallen bleken sommige proefpersonen na een behandeling van verschillende maanden verstoorde leverwaarden te vertonen. Het is evenwel niet mogelijk om met zekerheid te zeggen dat de oorzaak daarvan ligt bij collageen. Merk ook op dat er geen studies voorhanden zijn omtrent de langetermijneffecten van collageenkuren. We weten dus niet of het veilig is om elke dag collageen voedingssupplementen te nemen of dat er risico's aan verbonden zijn.

En dan is er ook nog de vraag die geldt voor alle voedingssupplementen: wat met de kwaliteit? Deze supplementen worden amper gecontroleerd, je weet dus nooit echt zeker wat erin zit en of datgene wat op de verpakking staat wel klopt.

Bestaande lacunes met betrekking tot voedingssupplementen

Poeder, capsules, tabletten... Collageensupplementen bestaan in vele vormen.

Is het mogelijk allergisch te reageren op voedingssupplementen met collageen?

Ben je allergisch voor vis, schaaldieren of eieren? Wees dan voorzichtig: deze ingrediënten kunnen aanwezig zijn in de samenstelling van collageenvoedingssupplementen.

Is het goed om elke dag collageen in te nemen?

Tot nog toe zijn er geen aanwijzingen dat elke dag collageensupplementen innemen nadelig is voor de gezondheid.

Maar zoals eerder gezegd, bestaan er geen studies die de langetermijneffecten op het lichaam analyseren. We weten dus niet precies wat de gevolgen zijn van de regelmatige consumptie van deze supplementen voor de gezondheid.

Ons advies omtrent collageensupplementen

We raden deze voedingssupplementen af

1. Collageensupplementen kosten vaak veel geld, met prijzen die kunnen oplopen tot € 200 per maand.
2.  Er is onvoldoende wetenschappelijk bewijs om de doeltreffendheid van collageensupplementen voor de consument aan te tonen. Het onderzoek naar de voordelen van collageen bevindt zich nog steeds in een explorerend beginstadium. Er zijn grotere en betere studies nodig om te komen tot sluitende conclusies.

Ter herinnering: als je gezond en evenwichtig eet, met voldoende eiwitrijke voeding, heb je eigenlijk geen supplementen met collageen nodig. Je voeding geeft je dan alles wat je nodig hebt om het collageen te produceren waar je lichaam om vraagt.

Wil je de veroudering van je huid vertragen? Vergeet dan niet om haar goed te beschermen tegen de zon  en vermijd/stop met roken. Deze reflexen zullen veel effectiever zijn dan collageensupplementen. Het kan ook helpen om een goede vocht inbrengende crème te gebruiken om je huid goed gehydrateerd te houden.

Heb je last van pijnlijke gewrichten? Reken niet op voedingssupplementen om de pijn te verzachten. Ons belangrijkste advies hier is om actief en in beweging te blijven. Een kinesitherapeut kan eventueel een programma op maat opstellen om de spieren rondom de pijnlijke gewrichten te versterken. Bij overgewicht kan het mogelijk helpen om enkele kilo’s af te vallen.

Onze acties betreffende misleidende claims op verpakkingen

Wij stuurden een brief naar het FAVV en FOD Economie om ons beklag te doen over de bedenkelijke reclamepraktijken van een aantal firma’s die supplementen met collageen aanbieden. We hopen nu dat onze klacht ernstig genomen zal worden en dat er concrete maatregelen zullen volgen. We houden jullie op de hoogte van het verloop van onze klacht.