Opgelet voor voedingssupplementen met berberine
Berberine is een stof die van nature voorkomt in verschillende planten, waaronder zuurbes, goudsbloem en berberis. De stof wordt met behulp van allerhande scheikundige procedures geïsoleerd uit deze planten en in "zuivere" vorm verwerkt in capsules of tabletten.
Supplementen met berberine zijn al een tijdje populair om een te hoge cholesterol en bloedsuikerspiegel te behandelen. De afgelopen maanden kwam berberine meermaals in de media omdat het ook een “natuurlijke” vorm van Ozempic zou zijn en zou helpen om te vermageren. Sindsdien is berberine een hype en lijken steeds meer mensen supplementen met berberine te gebruiken.
Is berberine daadwerkelijk nuttig voor deze indicaties? De bewijzen daarvoor zijn nogal mager. Bovendien brengt berberine slikken een mogelijk gezondheidsrisico met zich mee. Er zijn namelijk nog veel vraagtekens over de veiligheid van berberine. Met de huidige regels worden consumenten onvoldoende beschermd tegen mogelijke gezondheidsrisico’s.
Europees onderzoek naar de veiligheid is nog lopende
Consumenten moeten weten dat er momenteel een onderzoek loopt bij het Europese voedselagentschap (EFSA) om de veiligheid van berberine in voedingssupplementen te herevalueren. Dat onderzoek kwam er nadat het Franse voedselveiligheidsagentschap ANSES eind 2019 aan de alarmbel trok, omdat er zo weinig "toxicologische data" beschikbaar zijn over berberine. Op basis van de beschikbare gegevens, is de veiligheid van deze supplementen niet gegarandeerd, zei ANSES toen.ANSES wees er toen ook op dat de consumptie van voedingssupplementen op basis van berberine risico's met zich mee kan brengen, waaronder maag- en darmklachten, een te lage bloedsuikerspiegel en een te lage bloeddruk. Daarnaast waarschuwde ANSES voor de vele interacties met geneesmiddelen. Berberine kan de werking van een geneesmiddel remmen of versterken, wat tot meer bijwerkingen kan leiden.
In sommige landen in Europa is berberine niet toegelaten in voedingssupplementen.
Veel hooggedoseerde supplementen te koop
Voedingssupplementen worden beschouwd als voedingsmiddelen en niet als geneesmiddelen. Ze vallen daarom onder de levensmiddelenwetgeving.We merken dat veel voedingssupplementen die je hier kunt kopen maar liefst 500 mg berberine per dag aanleveren. Dat is erg veel. Temeer omdat ANSES vaststelde vast dat al bij een dosis van 400 mg per dag “farmacologische effecten” optreden ter hoogte van onder meer hart en bloedvaten, het zenuwstelsel, het immuunsysteem en metabolisme. Dat wil zeggen dat er dan allerhande processen in het lichaam worden beïnvloed of geïnitieerd. Dat kan gewenste, maar ook ongewenste gevolgen (bijwerkingen) hebben. Mogelijk treden deze effecten bij een lagere dosis ook al op. Dit blijkt nooit degelijk te zijn onderzocht …
Een Koninklijk Besluit uit 2021 (het Plantenbesluit) meldt nochtans dat voedingssupplementen op basis van planten maximaal 10 mg berberine per dag mogen aanleveren. Maar … Gek genoeg geldt die regel niét voor supplementen met “zuivere” berberine (scheikundig geïsoleerd uit planten of synthetisch aangemaakt).
In tegenstelling tot wat je misschien denkt, zijn supplementen met zuivere berberine officieel geen plantenbereidingen. Ze vallen onder de regelgeving van de voedingssupplementen met “andere stoffen” dan planten en nutriënten (zoals supplementen met melatonine, creatine en cafeïne). Voor deze categorie staat in de wetteksten geen limiet vermeld voor berberine …
Dat wil niet zeggen dat fabrikanten er zoveel berberine in mogen stoppen als ze willen. Het FOD Volksgezondheid hanteert voor deze categorie van voedingssupplementen een officieuze limiet van maximaal 500 mg berberine per dag. Ze doet dat naar eigen zeggen op basis van een advies van de Gemengde Commissie. Dat is de commissie die de minister van Volksgezondheid adviseert over dossiers waarin twijfel bestaat over het statuut van een product (geneesmiddel, medisch hulpmiddel, voedingssupplement …).
Het blijkt te gaan om een advies uit 2013. Volgens het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) was de Gemengde Commissie toen van oordeel dat een dosis van 500 mg per dag “voldoende klein is om zeker geen therapeutisch effect te hebben” en dus een voedingssupplement kan zijn.
Belgische regels zijn inconsistent
Ten eerste, het is niet logisch dat de limieten voor berberine in beide categorieën van supplementen zó sterk van elkaar verschillen (10 mg versus 500 mg).Om dit verschil te duiden, lichtte het FOD Volksgezondheid toe dat planten met berberine veel andere actieve stoffen bevatten. Het effect daarvan op de werking van berberine is onbekend. Vandaar de keuze voor een zeer lage limiet voor plantenbereidingen. Allemaal goed en wel, maar voedingssupplementen met geïsoleerde berberine bevatten zelden énkel berberine. Aan deze supplementen worden dikwijls allerhande actieve stoffen toegevoegd die óók mogelijk met elkaar interageren of – in het jargon van fabrikanten - “synergetisch” werken (groene thee-extract, trans-resveratrol, quercitine …).
Ten tweede, begrijpen we niet waarom waarom de berberine-limiet voor plantenbereidingen wél wettelijk verankerd is in een wettekst (Koninklijk Besluit), en die voor supplementen met “andere stoffen” niet. Dit zet volgens ons de deur open voor juridische discussies.
Een herziening van de nationale wetgeving is helaas niet voor binnenkort, liet het FOD Volksgezondheid ons al weten. De instantie gaat ervan uit dat het gebruik van berberine in supplementen na afloop van het onderzoek van EFSA geregeld zal worden op Europees niveau. Dat onderzoek is ten vroegste in mei 2025 afgerond.
Ons advies: geen aanrader
Ons advies: gezien de vele vraagtekens over de veiligheid en het gebrek aan goed uitgevoerde studies die het nut van berberine slikken aantonen, zouden wij geen berberine-supplementen kopen.
Wat kun je dan wel doen om af te vallen? Voor de aanpak van overgewicht komen gezonde en evenwichtige voeding, gecombineerd met lichaamsbeweging nog steeds op de eerste plaats. Bij ernstig, hardnekkige zwaarlijvigheid zijn de geneesmiddelen Wegovy (semaglutide) en Mounjaro (tirzepatide) veelbelovend. Maar die zijn voor de indicatie obesitas nog niet officieel beschikbaar in België. Het is bovendien onduidelijk wat de langetermijneffecten van deze middelen zijn. Als niets helpt kan je in samenspraak met je arts eventueel een maagverkleining overwegen.
Breng je voedingspatroon in balans
Bij een hoge cholesterol is het eveneens in eerste instantie aangewezen om voldoende te bewegen, gezond te eten, niet te veel alcohol te drinken en niet te roken. Bijkomend kan een arts eventueel cholesterolverlagende geneesmiddelen (statines) voorschrijven. Maar dat is enkel zinvol als er bijkomende risicofactoren aanwezig zijn. Lees meer in ons dossier over cholesterol.
