Bypass, sleeve, maagring ... Dit zijn de voor- en nadelen van een maagverkleining

Wat is een maagverkleining of bariatrische ingreep?

Een maagverkleining is een operatie die bedoeld is om gewichtsverlies te bevorderen bij mensen met obesitas. Deze ingrepen beïnvloeden de energie-opname door de maaginhoud te verkleinen en/of de opname van voedingsstoffen in de darmen te beperken.

Maagverkleiningen zoals een sleeve gastrectomie en een gastric bypass hebben daarnaast ook een impact op de hormoonhuishouding in je lichaam, waardoor je minder eetlust hebt.

Met de opkomst van geneesmiddelen zoals Ozempic is het aantal maagverkleiningen sinds 2021 ietwat afgenomen. Toch gaan in België jaarlijks nog steeds zo’n 10 000 mensen onder het mes voor een “bariatrische ingreep” zoals een vermageringsoperatie of maagverkleining in de medische wereld wordt genoemd.

Een vermageringsoperatie zorgt meestal voor drastisch gewichtsverlies, waardoor het risico op obesitasgerelateerde aandoeningen en vroegtijdig sterven daalt en de kans op een betere levenskwaliteit stijgt. Daartegenover staan echter de risico’s van de ingreep:

• Volgens Eetexpert, het Vlaams kenniscentrum voor eet- en gewichtsproblemen, zou 10 tot 20 % van de patiënten op korte of lange termijn met complicaties te kampen krijgen.
• Ongeveer 5 % van de patiënten krijgt tijdens of kort na de ingreep te maken met een ernstige complicatie, zoals een naadlekkage, infectie of bloeding.
• Er is ook een zeer klein risico (ongeveer 1 tot 3 op de 1000) op overlijden tijdens of kort na de ingreep.

De verschillende soorten maagverkleiningen

Dit zijn de meest courante ingrepen:

• Sleeve gastrectomie: hierbij wordt een groot deel van de maag verwijderd. Er blijft slechts een buisvormig stuk over, een “sleeve”. Daardoor verkleint de maaginhoud aanzienlijk, waardoor je sneller gevuld bent en minder eet.
• Gastric bypass: deze ingreep zorgt ervoor dat voedsel een deel van de maag en de dunne darm omzeilt en via de omleiding of bypass rechtstreeks verderop in de dunne darm belandt.
• Maagring: deze ingreep, ook maagband of gastric banding genoemd, is tegenwoordig minder populair. Er wordt een verstelbare ring rond de maag geplaatst om de voedselinname te beperken.

Welke ingreep is het meest geschikt voor jou? Daar zijn geen strikte richtlijnen voor. Bij de keuze houden chirurgen onder meer rekening met je voorkeur, je eetgedrag en je bereidheid om voedingssupplementen te nemen. Ook de ervaring van de chirurg met een bepaalde techniek kan een beslissende rol spelen.

Wie komt in aanmerking voor een maagverkleining?

Er moet uiteraard sprake zijn van ernstige en hardnekkige obesitas. Om in aanmerking te komen voor terugbetaling door de ziekteverzekering moet je BMI hoger zijn dan 40, of hoger dan 35 als je diabetes, slaapapneu of een ernstig verhoogde bloeddruk hebt.

Daarnaast is het ook belangrijk dat je de gevolgen van zo’n ingreep goed begrijpt én dat je voldoende gemotiveerd bent om na de ingreep je levensstijl blijvend aan te passen. Na de operatie is het bijvoorbeeld heel belangrijk genoeg te bewegen en de instructies van de diëtist goed op te volgen om een tekort aan vitaminen en mineralen te vermijden.

In welke gevallen kom je mogelijk niet in aanmerking?

Bij bepaalde medische problemen zoals bepaalde hartstoornissen, endocriene stoornissen, ernstige nierproblemen enz. is voorzichtigheid geboden en kan het zijn dat de arts afziet van een operatie. Ook het gebruik van medicijnen, bv. langdurig gebruik van ontstekingsremmers, bepaalde anti-epileptica enz., kan een reden zijn om niet in aanmerking te komen voor een ingreep. Ernstige psychische problemen zoals eetstoornissen, verslaving, schizofrenie enz. kunnen een contra-indicatie zijn. En als je zwanger bent, kom je ook niet in aanmerking voor deze ingreep.

Sleeve gastrectomie

Wat is een sleeve gastrectomie?

Bij een sleeve gastrectomie wordt meer dan twee derde van de maag weggenomen. Wat overblijft, is een buisvormige maag, afgesloten met nietjes. Daardoor kun je minder eten. Door deze ingreep vermindert ook de productie van het hormoon ghreline, een stof die de eetlust stimuleert.

Hoeveel gewicht kun je verliezen met een sleeve?

Een BMI van 25, de bovengrens van een gezond gewicht, is voor de meeste patiënten onhaalbaar. Toch verliezen mensen na een sleeve gastrectomie vaak meer dan 50 % van hun overgewicht. Volgens het Federaal Kenniscentrum voor gezondheidszorg (KCE) kun je spreken van succes als een patiënt minstens 50 % van zijn overgewicht verliest, of wanneer zijn uiteindelijke BMI lager is dan 35.

Het gewichtsverlies bereikt meestal een piek na 1 tot 2 jaar. Daarna maken veel patiënten een fase door waarin ze weer wat bijkomen.

In een grootschalige studie in 2021 werden de resultaten van bijna 14 000 patiënten die een sleeve kregen onder de loep genomen. Na één jaar waren ze gemiddeld 23 % van hun totale gewicht kwijt. Na vijf jaar was dat nog steeds 16 %. Ongeveer 10 % van de patiënten was na vijf jaar bijna alle kilo’s terug bijgekomen.

Voordelen van een sleeve

• Meer gewichtsverlies dan met maagring en geen bandje dat kan verschuiven.
• Technisch eenvoudiger uit te voeren dan een gastric bypass
• In tegenstelling tot bij een gastric bypass blijven de darmen intact, wat sommige mensen verkiezen.
• In tegenstelling tot een gastric bypass is deze ingreep ook geschikt voor mensen met de ziekte van Crohn.
• Bij onvoldoende gewichtsverlies kan de ingreep worden omgezet naar een gastric bypass.

Nadelen en risico's van een sleeve

• De ingreep is onomkeerbaar, want er wordt een deel van de maag verwijderd.
• De gehechte rand van de maag kan gaan lekken of bloeden, wat gelukkig zelden voorkomt (in 0,7 % van de gevallen).
• De maagbuis kan op bepaalde plekken vernauwen, wat misselijkheid, braken en slikproblemen kan veroorzaken.
• Ongeveer 35 % van de patiënten krijgt na de ingreep te kampen met reflux en brandend maagzuur. Dat wordt vaak mee in overweging genomen bij de keuze tussen een sleeve of een gastric bypass.

Gastric bypass

Wat is een gastric bypass?

Bij deze ingreep komt het voedsel in een klein afgetakt maagzakje, waarna het via een omleiding of bypass in de dunne darm terechtkomt.

Met nietjes creëert de chirurg een klein “maagzakje”, dat wordt afgezonderd van de rest van de maag. Vervolgens wordt de dunne darm doorgesneden en omgeleid. Het maagzakje wordt aangesloten op een lager gelegen deel van de dunne darm. Dat zorgt ervoor dat voedsel een deel van de maag en de dunne darm omzeilt.

De restmaag blijft in het lichaam en wordt via een andere verbinding met de dunne darm verbonden, zodat spijsverteringssappen zoals maagzuur en enzymen nog steeds kunnen bijdragen aan de vertering.

Deze ingreep beperkt de hoeveelheid voedsel die je kunt eten en vermindert de opname van calorieën en voedingsstoffen. De operatie heeft ook een impact op je hormoonhuishouding, wat vermoedelijk ook bijdraagt aan gewichtsverlies.

Hoeveel gewicht kun je verliezen met een gastric bypass?

Op één à twee jaar tijd verliezen patiënten na een gastric bypass gemiddeld meer dan 50 % van hun overgewicht.

Net als bij een sleeve bereikt het gewichtsverlies meestal een piek na 1 tot 2 jaar na de ingreep. Daarna komen veel patiënten weer wat bij.

In een grootschalige studie uit 2021 werden de resultaten van meer dan 17 000 patiënten die een gastric bypass kregen onder de loep genomen. Na één jaar waren ze gemiddeld 28 % van hun totale gewicht kwijt. Na vijf jaar was dat nog steeds 22 %. Ongeveer 4 % van de patiënten was na vijf jaar bijna alle kilo’s terug bijgekomen.

Voordelen van een gastric bypass

• Deze ingreep is in theorie omkeerbaar, omdat er geen stuk maag wordt weggehaald. Een dergelijke “reversal” is echter riskant en in de praktijk gebeurt dit vrijwel nooit.
• Een deel van de studies suggereert dat een gastric bypass iets doeltreffender is om gewicht te verliezen dan een sleeve. Sommige studies suggereren ook dat een gastric bypass beter helpt dan een sleeve om de bloedsuikerspiegel van patiënten met diabetes type 2 te normaliseren. In andere studies vond men echter geen verschil.
• Symptomen van reflux verbeteren vaak na een gastric bypass, terwijl ze met een sleeve vaak verergeren.

Nadelen en risico’s van een gastric bypass

• Deze ingreep is technisch iets moeilijker dan een sleeve gastrectomie, vooral bij extreme buikobesitas.
• Na een maagverkleining kun je te kampen krijgen met een tekort aan vitaminen en mineralen. Dat probleem lijkt zich vaker voor te doen na een gastric bypass dan na een sleeve gastrectomie.
• Een gastric bypass lijkt ook het risico op alcoholmisbruik meer te verhogen. Alcoholproblemen komen naar schatting voor bij 3 tot 10 % van de patiënten die een gastric bypass kregen.
• Veel patiënten krijgen last van “dumping” als ze snelle suikers eten. Dan worden ze plots onwel (misselijk, buikpijn, braken, diarree, hartkloppingen, zweten ...). Dumping komt na een sleeve minder vaak voor.
• Ongeveer 10 % van de patiënten krijgt na een gastric bypass aanhoudende of terugkerende buikpijn.
• Tussen de 9 en 14 % van de patiënten krijgt na een gastric bypass vroeg of laat te kampen met een inwendige hernia of breuk. Dat kan een acute darmobstructie veroorzaken, wat gevaarlijk kan zijn.
• Orale anticonceptie, antidepressiva en sommige andere geneesmiddelen worden na een gastric bypass mogelijk minder goed opgenomen door je lichaam.
• Na een gastric bypass zijn de restmaag en een stuk van de dunne darm minder toegankelijk via een gastroscopie of ERCP (onderzoek van de galwegen). Daarvoor zijn dan gespecialiseerde technieken vereist.

Maagring

Wat is een maagringoperatie?

De chirurg brengt onder de slokdarm een bandje aan rond de maag om zo een kleine maag te maken waarin het voedsel eerst belandt. Daarna zakt het eten langzaam naar het andere maagdeel. De patiënt heeft sneller en langer een verzadigd gevoel, en eet bijgevolg minder.

Deze ingreep wordt niet vaak meer toegepast in België omdat hij minder gewichtsverlies oplevert en er complicaties kunnen optreden.

Hoeveel gewicht kun je verliezen met een maagring

Een verstelbare maagring is minder doeltreffend dan een gastric bypass of een sleeve gastrectomie. Patiënten die het bandje verdragen, wat niet vanzelfsprekend is, kunnen er gemiddeld tot 50 % van hun lichaamsgewicht mee kwijtraken.

In een studie uit 2021 verloren patiënten met een maagring ongeveer 15 % van hun lichaamsgewicht, terwijl patiënten na een gastric bypass dubbel zoveel afvielen. Andere studies bevestigen dit effect.

Voordelen van een maagring

• Minder ingrijpende operatie. Er worden geen organen doorgesneden of omgeleid.
• Verstelbaar. De maagring kan worden aangespannen of losser gemaakt door een zoutoplossing via een klein poortje onder de huid.
• Omkeerbaar. Je kunt het maagbandje er weer uit laten halen.
• In vergelijking met een gastric bypass of sleeve is er een lager risico op complicaties tijdens en kort na de operatie, zoals een infectie.
• In vergelijking met een gastric bypass is er minder risico op overlijden tijdens en kort na de ingreep (minder dan 0,1 % van de patiënten overlijdt).

Risico’s en nadelen van een maagring

• Een maagring belemmert de passage van voedsel. Dat kan zeer onaangenaam aanvoelen.
• Veel patiënten hebben door de maagring de neiging om vooral gemakkelijk passerende, vloeibare voeding met veel calorieën te eten, zoals roomijs en milkshakes, wat ten koste gaat van een gezond eetpatroon.
• Er wordt een vreemd voorwerp in je lichaam gebracht dat onderhevig is aan slijtage.
• Bijna de helft van de patiënten krijgt op de lange termijn te kampen met complicaties, zoals een verschuiving van de ring, de maagring die langzaam door de maagwand heen groeit (met veel pijn tot gevolg) of een lekkende maagring.
• Door die complicaties en tegenvallende resultaten kiezen veel patiënten met een maagring uiteindelijk toch voor een gastric bypass of een sleeve.

Nieuwe ingreep: endoscopische sleeve gastroplastie

Wat is een endoscopische sleeve gastroplastie (ESG)?

Een endoscopische sleeve gastroplastie (ESG) is een relatief nieuwe vermageringsingreep waarbij men met een endoscoop via de mond de maag van binnenuit verkleint. Het is geen klassieke maagverkleining; er wordt immers nergens gesneden en er zijn dus ook geen littekens. Er wordt ook geen deel van de maag verwijderd.

ESG wordt al toegepast bij personen met een BMI vanaf 30 als dieet en bewegen niet volstaan. De ingreep wordt niet terugbetaald door de ziekteverzekering.

De ingreep gebeurt onder algehele narcose met behulp van een endoscoop (een flexibele buis met een camera aan het uiteinde) en een speciaal hechtapparaat. Met dit hechtapparaat worden één of meerdere plooien in de maagwand gemaakt en aan elkaar vastgezet. Zo wordt het maagvolume met ongeveer 70 % tot 80 % verkleind.

De ingreep is minimaal invasief. Mensen kunnen vaak dezelfde dag nog naar huis. Aangezien er niets wordt verwijderd, is deze ingreep in theorie dus ook omkeerbaar.

Volgens het toonaangevende Britse National Institute for Health and Care Excellence (NICE) zijn er voldoende bewijzen beschikbaar om deze ingreep veilig en doeltreffend te noemen voor mensen met een BMI van meer dan 30, op voorwaarde dat hij gecombineerd wordt met een gezonde levensstijl. Wetenschappelijke gegevens over doeltreffendheid op de lange termijn ontbreken nog.

Hoeveel gewicht kun je verliezen met deze ingreep?

In een recente studie raakten proefpersonen na één jaar gemiddeld bijna 50 % van hun overgewicht of 14 % van hun totale lichaamsgewicht kwijt. Bijna 7 op de 10 proefpersonen waren na twee jaar nog steeds 25 % van hun overgewicht kwijt.

Voordelen van een endoscopische sleeve gastroplastie

• Minimaal invasief: er wordt niet gesneden en er wordt niets verwijderd uit je lichaam.
• Vlot herstel. Je mag meestal dezelfde dag nog naar huis.
• Slechts een klein risico op een ernstige complicatie, zoals een bloeding of een infectie (2 %)

Nadelen en risico’s van een endoscopische sleeve gastroplastie

• Weinig data beschikbaar over de doeltreffendheid op de lange termijn
• Niet terugbetaald door de ziekteverzekering
• In de studie kreeg ongeveer 66 % de eerste week na de ingreep te kampen met kleine ongemakken zoals pijn en misselijkheid. Dat beterde na een week.

Wordt een maagverkleining terugbetaald?

Voor een sleeve gastrectomie, een gastric bypass en een maagring is er tussenkomst van de ziekteverzekering, voor een endoscopische sleeve gastroplastie niet.

Om in aanmerking te komen voor terugbetaling door het ziekenfonds moet je aan de volgende voorwaarden voldoen:

• Minstens 18 jaar oud zijn.
• Een body mass index (BMI) hebben van 40 of meer (minimaal 35 als je lijdt aan diabetes, therapieresistente hypertensie of slaapapneu) of reeds een maagverkleining achter de rug hebben.
• Gedurende minimaal één jaar zonder blijvend succes een dieet gevolgd hebben.
• De goedgekeuring hebben van een multidisciplinair team met een chirurg, een specialist inwendige geneeskunde en een psychiater of klinisch psycholoog.

Zelfs met een tussenkomst van de verplichte ziekteverzekering, moet je rekening houden met een hoog prijskaartje. Als je wordt opgenomen in een meerpersoonskamer, betaal je vaak minstens € 1 200 uit eigen zak. Als je kiest voor een eenpersoonskamer, kan dat oplopen tot meer dan € 4 000.

Sommige hospitalisatieverzekeringen komen ook voor een stuk tussen in de kosten.

Wat na een maagverkleining?

De medische opvolging

Patiënten die een maagverkleining hebben ondergaan, horen volgens de Belgische Vereniging voor de Studie van Obesitas (BASO) in principe minstens twee jaar nauwgezet te worden opgevolgd in een gespecialiseerd centrum. Dat is belangrijk om na te gaan of alles goed verloopt en om mogelijke complicaties op te sporen.

Naast opvolging door de chirurg en de endocrinoloog (specialist inzake je hormoonhuishouding), wordt je na een maagverkleining ook het best opgevolgd door een diëtist en een psycholoog.

Een diëtist analyseert je eetpatroon en geeft voedingsadvies. Dat is belangrijk om tekorten aan bv. eiwitten of ijzer tegen te gaan, maar ook om eventuele problemen zoals misselijkheid en constipatie aan te pakken. Om het genezingsproces te bevorderen, krijg je in veel ziekenhuizen het advies om de eerste weken enkel vloeibare en vervolgens zachte, gepureerde voeding te consumeren. Na een sleeve of gastric bypass moet je in principe levenslang voedingssupplementen nemen om tekorten te vermijden.

Een psycholoog helpt je omgaan met de psychologische uitdagingen die met een maagverkleining gepaard kunnen gaan. Voor emotionele eters is het bijvoorbeeld belangrijk dat ze een alternatief vinden voor voeding om met stress om te gaan, en op een gezonde manier leren genieten van het leven. Om allerlei redenen krijgen sommige patiënten na een maagverkleining te kampen met psychische klachten die aandacht vergen. Recent onderzoek suggereert een licht verhoogd risico op zelfmoord na een maagverkleining.
Een goede opvolging door de huisarts is eveneens cruciaal. Na de ingreep moet je in principe levenslang worden opgevolgd met een bloedonderzoek.

Welke voedingsmiddelen zijn na een maagverkleining afgeraden of verboden?

Er zijn bepaalde voedingsmiddelen die je na een maagverkleining beter mijdt, omdat ze klachten kunnen veroorzaken of het gewichtsverlies kunnen beperken

• Zo krijgen veel patiënten na een gastric bypass last van zogenaamde "dumpingklachten" als ze suikerrijke producten consumeren. Dat gaat gepaard met plotse misselijkheid, duizeligheid en hartkloppingen. Om dat te voorkomen vermijd je suikerrijke producten beter.
• Na een maagverkleining krijgen veel patiënten last van gasvorming en ongemak als ze koolzuurhoudende dranken consumeren.
• Vetrijke en gefrituurde voedingsmiddelen kunnen misselijkheid en diarree veroorzaken.
• Taai vlees en vezelrijke voedingsmiddelen die moeilijk te kauwen zijn, kunnen ook ongemak en braken veroorzaken door obstructie in de maag of in het maagzakje.
• Het is ook opletten geblazen met alcohol. Een gastric bypass lijkt het risico op een alcoholverslaving te verhogen.

Moet je je levensstijl omgooien?

Ja! Een maagverkleining is helaas geen wondermiddel dat alles oplost zonder dat je zelf nog moeite moet doen. Voor duurzame resultaten is een volgehouden gedragsverandering na de ingreep essentieel.

Minder eten zal voor de meeste mensen in het begin dankzij de operatie gelukkig niet zo moeilijk zijn. De strikte voedingsvoorschriften opvolgen om tekorten te voorkomen en gezonde en evenwichtige eetgewoonten opbouwen, dat is voor veel mensen minder vanzelfsprekend.

Na een maagverkleining is het ook van groot belang dat je voldoende beweegt. Een actieve levensstijl opbouwen is niet voor iedereen even eenvoudig. Vaak is het een proces van vallen en opstaan.

Daarnaast is het voor sommige mensen ook belangrijk op een gezondere manier te leren omgaan met stress. Emotioneel eten of je toevlucht nemen tot alcohol zijn af te raden.