Zijn voedingssupplementen met probiotica nuttig?
De laatste jaren hebben probiotica in de vorm van voedingssupplementen hun weg gevonden naar apotheken, drogisterijen en zelfs drogisterijen als Kruidvat. De wetenschap heeft de doeltreffendheid van dergelijke producten echter nog niet echt bewezen. Hoe werkt zo'n supplement, en heeft zo'n probioticum nut?
Probiotica zijn levende micro-organismen, zoals bepaalde bacteriën en gisten, die gezondheidsvoordelen geven als ze in voldoende hoeveelheden worden geconsumeerd. Ze helpen je darmflora in evenwicht te houden, een complex ecosysteem dat essentieel is voor de spijsvertering, immuniteit en de preventie van bepaalde ziekten.
Steeds meer onderzoeken wijzen op een potentiële impact van probiotica op grotere gezondheidsproblemen zoals obesitas, inflammatoire darmziekten en depressie.
Hoe werken probiotica?
De wetenschap probeert nog steeds te begrijpen hoe probiotica de darmgezondheid mogelijk positief beïnvloeden.
We weten wel dat ze na inname in de dikke darm terechtkomen, waar ze microben bestrijden en zich uiteindelijk installeren en vermenigvuldigen. Ze voorkomen zo de ontwikkeling van pathogenen en bevorderen de groei van "goede" bacteriën.
Is het effect van probiotica op de gezondheid bewezen?
In zeer specifieke gevallen wordt vaak aangeraden om probiotica te slikken, bijvoorbeeld wanneer de darmflora ontregeld is door een antibioticakuur. Hoewel er steeds meer onderzoeken verschijnen over de voordelen van probiotica, is er nog geen consensus over het nut of over de precieze dosering ervan.
Hoewel heel wat onderzoeken aantonen dat probiotica goed kunnen zijn voor de gezondheid, is er weinig bewijsmateriaal door de lage kwaliteit van het onderzoek, de diversiteit aan bacteriestammen, variabele doseringen en de duur van de onderzoeken.
De resultaten variëren ook van persoon tot persoon op basis van genetica, leeftijd, dieet en samenstelling van de microbiota.
Het is ook belangrijk om te benadrukken dat darmkolonisatie niet altijd succesvol is, zelfs met de toediening van probiotica. Als de probiotica de darm niet duurzaam koloniseren, werken ze enkel zolang je ze neemt.
Fabrikanten spelen tot slot enorm in op het aantal levende bacteriën dat in het product aanwezig is, om de aankoop van hun product te stimuleren. Het aantal CFU (= Colony Forming Units, d.w.z. het aantal levende bacteriën) op de verpakking correleert echter niet met de werkzaamheid van het product.
Kortom, dat er een product meer bacteriën bevat, maakt het niet per se effectiever.
De probiotica die in apotheken en drogisterijen worden verkocht, zijn in de meeste gevallen geen medicijnen, maar voedingssupplementen. Ze hoeven hun doeltreffendheid niet te bewijzen om op de markt te worden gebracht.
De enige beperking voor gezondheidsclaims op een verpakking, website of andere plaats, is dat fabrikanten daarvoor toestemming krijgen van het Europees Agentschap voor Voedselveiligheid (EFSA).
Tot op heden is geen enkel zo'n verzoek voor supplementen met probiotica goedgekeurd door de EFSA. Zelfs het woord "probiotica" mag in België (en de rest van Europa) niet gebruikt worden, omdat de EFSA de term als een gezondheidsclaim beschouwt.
Hoe fabrikanten de wetgeving omzeilen
Zoals wel vaker gebeurt, vormt het wettelijk kader slechts een klein obstakel voor fabrikanten. In dit soort gevallen worden ze extra creatief om de wet te omzeilen en zoveel mogelijk te verkopen. Wat zijn hun technieken?
1. De naam zinspeelt op "probiotica"
Heel wat fabrikanten springen creatief om met de naam van hun supplement of gebruiken een afgeleide van de term "probioticum", wat trouwens verboden is. Denk maar aan producten zoals Protectis, Probioplus en Ultrabiotique. Sommige verwijzen met hun benaming naar goede bacteriën, zoals Bactiol of Bifibiol.
2. Een extra ingrediënt
Fabrikanten omzeilen de regel ook door een ingrediënt toe te voegen aan hun supplement waarvoor ze wel toestemming hebben van de EFSA om een gezondheidsclaim te gebruiken.
Dat is bijvoorbeeld het geval bij Protectis en Bactiol Plus, twee voedingssupplementen die vitamine D bevatten. Door die vitamine D mag de fabrikant op de verpakking de link leggen met de natuurlijke immuniteit, terwijl de consument zal geloven dat dit door probiotica komt.
Hetzelfde geldt voor Bactiol Complete, dat dankzij de aanwezigheid van vitamine B2 een beter "darmcomfort" kan beloven, of zelfs voor Bactiol Duo, dat bramenextract bevat en daardoor "normale ontlasting" op de verpakking mag vermelden. Opnieuw twee gezondheidsclaims die verboden zijn voor probiotica.
3. Slimme promotie op het internet
Terwijl sommigen gezondheidsclaims op de verpakking vermijden, zetten ze de voordelen van probiotica wel in de verf op hun website.
Zo prijzen de websites voor Protectis en Bifibiol de voordelen van deze supplementen, maar spreken ze slechts in tweede instantie over vitamine D, terwijl dat ingrediënt de enige reden is dat ze zulke gezondheidsclaims mogen gebruiken!
4. "Wetenschappelijk getest" op de verpakking
Tot slot vermelden fabrikanten op hun verpakking of op hun website geregeld dat hun product "wetenschappelijk getest" is, ook al bestaat er momenteel geen enkel wetenschappelijk bewijs dat probiotica nut hebben.
Helaas worden heel wat consumenten hierdoor gerustgesteld, of zelfs aangezet om zo'n supplement te kopen, terwijl het enkel een lege verkoopstruc is.
Wetende dat zulke supplementen niet aan dezelfde kwaliteitseisen moeten voldoen als geneesmiddelen, heb je als consument geen enkele garantie over de samenstelling ervan. Er wordt wel gecontroleerd, maar enkel willekeurig.
In een eerder onderzoek stelden wij vast dat bepaalde supplementen geen levende micro-organismen bevatten. Het zou kunnen dat de bacteriën in kwestie zijn afgestorven door te lange bewaard te zijn of door blootstelling aan hitte. Feit blijft echter wel dat deze producten de belofte op de verpakking niet waarmaakten...
Bovendien is er ook qua dosering veel onduidelijkheid: in tegenstelling tot vitamines en mineralen bestaat er voor probiotica geen aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. De consument weet dus niet welke bacteriën de voorkeur genieten en in welke hoeveelheden.
Welke vitamines en mineralen heb je nodig?
Hoewel er geen wetenschappelijk bewijs is dat probiotica in de vorm van voedingssupplementen nuttig zijn, zitten sommige voedingsmiddelen vol met natuurlijke probiotica.
- Yoghurt wordt gemaakt van gepasteuriseerde melk waaraan yoghurtfermenten zijn toegevoegd. De naam "yoghurt" is aan strikte regels gebonden: wil een product yoghurt heten, dan moet het een minimale hoeveelheid levende bacteriën bevatten. Het is overal verkrijgbaar, goedkoop en lekker op verschillende manieren (als ontbijt of tussendoortje, met vers fruit, in een saladedressing, in gebak enz.). Het aantal en type bacteriesoorten kan variëren afhankelijk van het merk.
- Kefir is gefermenteerde melk uit Oost-Europa. Gisten en melkzuurbacteriën, maar andere dan in yoghurt, worden aan melk toegevoegd. De melk wordt gefermenteerd met kefirkorrels of -poeders. Het drankje heeft een pittige smaak.
- Kimchi is een pittig gerecht gemaakt van gefermenteerde rode kool, gemengd met knoflook, zout, azijn en chilipepers. Het wordt op zichzelf geserveerd of gemengd met rijst of noedels.
- Kombucha is een drankje van gefermenteerde thee. Het heeft een pittige smaak en bevat cafeïne.
- Miso wordt gemaakt van sojabonen, gefermenteerd met bruine rijst. Het heeft een sterke, zoute smaak.
- Zuurkool is gefermenteerde kool en bevat van nature levende bacteriën.
- Tempeh is een vleesvervanger van gefermenteerde soja, met een stevigere textuur dan tofu.
Waarom liever natuurlijke probiotica?
Niet alleen zijn voedingssupplementen duur, je hebt geen enkele zekerheid dat ze ook daadwerkelijk de beloofde voordelen bieden. Bovendien kunnen ze additieven, smaakstoffen en andere ultrabewerkte ingrediënten bevatten die je liever vermijdt.
Bovendien weten we dat voeding een bewezen impact heeft op onze darmflora. Een gevarieerde en evenwichtige voeding levert niet alleen probiotica (via yoghurt en andere gefermenteerde producten), maar ook prebiotica, voedingsstoffen (vezels, vitamines, mineralen, antioxidanten enz.), en natuurlijk smaak en eetplezier.
Pas op voor gezondheidsclaims op voeding
Vooraleer probiotica de rekken van apotheken en drogisterijen veroverden, had ook de voedingsindustrie al van probiotica geproefd. Actimel, Yakult en andere yoghurts of gefermenteerde melkdranken "rijk aan probiotica" zijn vaste kost geworden in de koelkasten van supermarkten.
Blijf echter alert. Ook in dit segment aarzelen fabrikanten niet om ingrediënten toe te voegen om reclameregels te omzeilen en toch gezondheidsclaims te kunnen plaatsen.
Zo lezen we op de verpakking van Actimel in het groot "immuunsysteem" op de verpakking. Deze claim is toegestaan omwille van de toegevoegde vitamine D en heeft niets te maken met probiotica, waarvoor gezondheidsclaims verboden zijn.
We zien hetzelfde voor de nieuwe Actimel+ Triple Action, die drie voordelen belooft: "immuunsysteem" (100 % vitamine D), "antioxiderend" (vitamine C), en "vermindert de vermoeidheid" (magnesium). Volgens de verpakking bevat deze nieuwe variant "20 miljard L. casei-bacteriën", tegenover 10 miljard voor de klassieke Actimel.
Nogmaals, je hebt geen enkele garantie dat deze bacteriën daadwerkelijk in het product aanwezig zijn, of dat ze een effect hebben op je gezondheid.
Kortom, er is momenteel geen enkel bewijs dat zulke dure producten beter zijn voor je gezondheid dan een simpele yoghurt. Bovendien bevatten sommige producten veel suikers. Check daarom altijd de voedingswaardetabel en de ingrediëntenlijst.
Tot nog toe heeft geen enkel voedingssupplement op basis van probiotica toestemming gekregen om een gezondheidsclaim op de verpakking of op de website te vermelden. Desondanks weten fabrikanten de regels te omzeilen door verkoopspraatjes te gebruiken.
Bij gebrek aan wetenschappelijk bewijs over de voordelen van supplementen met probiotica of over de garantie dat zulke probiotica de darmen zullen koloniseren, geef je beter de voorkeur aan natuurlijke bronnen van probiotica, die vaak veel goedkoper zijn. Er zijn genoeg alternatieven.
Weet ook dat de gezondheidsclaims op de verpakking geen verband houden met probiotica, maar met andere vitamines of voedingsstoffen in het product. Tot slot zegt het (steeds grotere) aantal levende bacteriën (CFU) op de verpakking niets over de werkzaamheid van zo'n supplement.