Samen vechten tegen voedselverspilling

Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN gaat niet minder dan een derde van het wereldwijd geproduceerde voedsel verloren. Dat staat gelijk met een verlies van 1,3 miljard euro per jaar. Ook de milieukosten zijn enorm. Voeding produceren, verwerken, verpakken en vervoeren kost grondstoffen en energie. Door een steak van 200 gram weg te gooien, verspil je 3 200 liter water. En de verspilling neemt nog jaar na jaar toe.

In totaal gaat er in België jaarlijks ongeveer 345 kilo voedsel verloren per persoon. Een groot deel daarvan is voedsel dat gewoon niet tot bij ons geraakt. Daar zijn verschillende oorzaken voor: kwaliteitsvoorschriften zoals vaste afmetingen waaraan producten moeten beantwoorden, voedingsmiddelen die beschadigd raken tijdens het transport of in de winkel enz.

Ook jij kunt je steentje bijdragen!

Je denkt misschien, wat kan ik daar nu aan veranderen? Maar zelf zijn wij als consument verantwoordelijk voor 15 tot 35 kg verspild voedsel per jaar! Het gaat hier dan om perfect eetbaar voedsel dat gewoon thuis in de vuilnisbak belandt, zoals droog brood, overrijp fruit of een overschotje aardappelpuree. Dat is niet alleen slecht voor het milieu, maar ook voor je portemonnee. Er zijn veel eenvoudige manieren om efficiënter om te gaan met onze voeding.

Voedselverspilling in de winkel

• Doe geen boodschappen met een lege maag, want dan doet je sneller impulsaankopen.
• Kijk eerst wat je nog in de koelkast of de voorraadkast hebt liggen vooraleer je naar de supermarkt trekt.
• Maak op voorhand een boodschappenlijstje door een weekmenu op te stellen en de nodige ingrediënten daarvoor te noteren.
• Koop je vlees of andere bederfelijke eetwaren die je snel gaat verbruiken, dan is het zinloos om het product te nemen met de houdbaarheidsdatum die het verst weg ligt.
• Gooi fruit en groenten die er niet perfect uitzien of iets minder vers zijn, niet systematisch weg.
• Koop liever voedingsmiddelen die je zelf kunt uitkiezen of laten afwegen, zodat je niet méér hoeft te kopen dan nodig. Het omgekeerde geldt ook: koop liever een kleinere hoeveelheid voorverpakte salade als je weet dat je geen volledige krop sla zult opeten.
• Als je zelf groenten of fruit uitkiest, doe dat dan voorzichtig, zodat de vruchten niet beschadigd raken.
• Denk eraan dat "ten minste houdbaar tot" niet hetzelfde betekent als "te gebruiken tot": koekjes zijn na de houdbaarheidsdatum nog altijd perfect eetbaar.
• Koop enkel voeding in snelverkoop als je zeker bent dat je die meteen gaat consumeren en de koudeketen niet te lang zult onderbreken.
• Leg verse en diepgevroren levensmiddelen pas op het einde in je winkelkar, zodat je de koudeketen niet te lang onderbreekt.

Voedselverspilling thuis

• Stop diepvriesproducten meteen in de diepvriezer en verse producten in de koelkast. Schik ze op een logische manier: vlees en vis in het koudste gedeelte, groenten in de groentelade, nieuwe kaas achter reeds aanwezige kaas enz.
• Volg de volgende regels op. Fruit en groenten, tomaten uitgezonderd, bewaar je in de koelkast. Tropische vruchten en fruit blijven dan weer langer goed op een koele plaats. Hou tomaten, bananen en appels gescheiden van andere fruit- en groentesoorten, aangezien ze het rijpingsproces ervan versnellen. Meestal vind je de juiste bewaarmethoden terug op het etiket. Let op, "koel bewaren" betekent dat je de etenswaren op een frisse plaats (zoals een kelder) kunt leggen, terwijl "gekoeld bewaren" wil zeggen dat ze in een koelkast met een temperatuur van maximaal 7 graden horen. Ligt het product in de winkel in het koelvak, dan moet het ook thuis in de koelkast worden bewaard, met de uitzondering van eieren. Die liggen in de winkel niet in het koelvak, maar thuis bewaar je ze beter wel in de koelkast.
• Laat groenten en fruit in hun oorspronkelijke verpakking, zo blijven ze langer vers.
• Laat ook brood in zijn oorspronkelijke verpakking en bewaar het op kamertemperatuur.
• Hanteer het "First in, first out"-principe: eet de voedingsmiddelen die al het langst in de koelkast of de voorraadkast staan, het eerst op. Zet deze producten in je gezichtsveld, vóór de nieuwere aankopen.
• Serveer niet te veel: je kunt beter nog eens opscheppen dan dat je tafelgenoten de helft laten liggen of zich te barsten moeten eten.
• Schat je porties goed in. Hou bij hoeveel rijst, pasta of aardappelen je gezin tijdens een maaltijd eet en neem die hoeveelheid als houvast voor de volgende maaltijden.
• Ben je niet van plan de restjes de dag nadien op te maken, vries ze dan in. Handig voor die avonden wanneer je geen tijd hebt om te koken.
• Wees creatief in de keuken en pas je recepten aan met de ingrediënten die je nog moet opmaken. Beperkt ook het aantal ingrediënten, zodat je op het eind van je recept niet met grote hoeveelheden blijft zitten. Ontdek welke producten goed samengaan en experimenteer met restjes. Google is daarbij een handige hulplijn: geef de overgebleven ingrediënten in en je krijgt meteen verschillende recepten voorgeschoteld.
• Probeer voedingsmiddelen die niet meer zo vers zijn, toch nog zo veel mogelijk te verwerken: droog brood gebruiken voor broodkorstjes in de soep of gewonnen brood, verslapte groenten voor soep of stamppot, overrijp fruit voor confituur of vruchtenmoes, een uitgeknepen halve citroen voor de schoonmaak van de gootsteen enz.

Maar ook

• Vraag op restaurant gerust een "restorestje" om overschotjes mee naar huis te nemen.
• Als je voor een grote groep kookt (een schoolfeest, de jeugdbeweging enz.), bekijk dan vooraf de mogelijkheden om eventuele overschotten weg te geven, bijvoorbeeld aan het OCMW, een liefdadigheidsrestaurant, …
  
  

Het gebeurt regelmatig dat perfect eetbare voedingsmiddelen in de vuilnisbak belanden. Helaas kent 75% van de Belgische bevolking het verschil niet tussen "ten minste houdbaar tot" en "te gebruiken tot". Deze verkeerde interpretatie leidt onvermijdelijk tot voedselverspilling, aangezien 1 op de 3 mensen voedsel weggooit wegens overschrijding van de houdbaarheidsdatum. 

Datum op de verpakking

De helft van de consument maakt onvoldoende, of zelfs geen onderscheid tussen de twee types datums, namelijk:

Het type datum waar de fabrikant voorkeur aan geeft, staat vaak op een specifieke plaats op de verpakking, terwijl de datum ook nog eens op een andere plaats wordt vermeld. Logisch dus dat er verwarring ontstaat. Je kijkt dus best naar de datum én het type vervaldatum.

Nood aan nieuw type vermelding?

Too Good To Go lanceert een pictogram om te voorkomen dat producten met een minimale houdbaarheidsdatum ("ten minste houdbaar tot") worden verspild.

Voor producten met een uiterste consumptiedatum ("te gebruiken tot"), zoals vlees en vis, moet de datum worden gerespecteerd. Maar producten met een minimale houdbaarheidsdatum ("ten minste houdbaar tot"), zoals chocolade of gedroogde pasta, kunnen vaak na die datum nog worden geconsumeerd.

De truc? Kijk, ruik en proef. 

Bron: FAVV

Vraag jezelf af of de smaak, geur en textuur nog zoals gewoonlijk zijn. Als dit het geval is, kun je het product veilig consumeren. Too Good To Go heeft het pictogram bij 1.000 Belgische consumenten getest, waaruit bleek dat de meerderheid (92%) het pictogram duidelijk vond en deze correct interpreteerde.

Uit een enquête die wij hielden in 2020, bleek dat bijna 70% van de consumenten vindt dat pictogrammen duidelijker zijn dan tekst om het verschil te begrijpen tussen de datums "te gebruiken tot..." en "ten minste houdbaar tot...". 

Twijfel?

Als je je zintuigen niet vertrouwt, volgen hier enkele richtlijnen van de FAVV over verschillende soorten producten:

• Droge producten zoals pasta, rijst, couscous, thee, koffie ...: niet gebruiken wanneer je insecten, mijten of schimmels aantreft. 
• Frisdrank: kleurveranderingen zijn niet schadelijk.
• UHT-melk en andere UHT-dranken: niet erg wanneer room komt bovendrijven. Maar drink geen verzuurde melk!
• Volconserven: niet opeten wanneer er roest zit op het blik of wanneer de verpakking bol staat door gasvorming.
• Honing: versuikerde honing wordt weer vloeibaar wanneer u hem zachtjes au bain-marie verwarmt.
• Diepvriesproducten: beter niet opeten wanneer het voedsel er uitgedroogd of ranzig uitziet.

• Droge koekjes of onbijtgranen: gooi deze producten weg wanneer je er mijten of insecten in aantreft.
• Margarine of boter, choco, mayonaise, zachte snoep, olie, chips: kan ranzig worden: niet per se schadelijk, maar misschien niet zo smakelijk. Kijk uit voor schimmels of insecten.
• Harde kaas: schimmel op harde kaas? Snij rondom alle richtingen minstens de doorsnede van de schimmel weg. De rest is eetbaar.

• Brood: niet opeten wanneer je schimmels aantreft.
• Zachte kaas: zachte kazen zijn minder lang houdbaar dan harde kazen. Kijk uit voor schimmels en insecten!
• Cake: kan beginnen gisten. Kijk uit voor bolle verpakkingen.
• Halfconserven zoals mosseltjes, haring ...: plaats halfconserven altijd in de koelkast.
• Eieren: na datum mag u die verwerken in gebak. Een ei dat in een grote kom water komt bovendrijven is niet meer goed!
• Yoghurt of pudding: ruik er na datum eens aan en proef ervan vooraleer je het opeet. Niet lekker? Gooi dan weg.

• Rauw vlees en rauwe vis: bewaar onder de 4°C.
• Gebak, bereide maaltijd, fruitsalade, gesneden groenten, vers geperst vruchtensap: bewaar onder de 7°C.

Voedselverspilling kwantificeren 

Willen we het probleem van voedselverspilling aanpakken, dan moeten we weten waar we voedsel verspillen doorheen alle niveaus: lokaal, nationaal, Europees en wereldwijd. Op basis van deze gegevens kunnen de oorzaken worden onderzocht en duurzame oplossingen voorgesteld. 

Iedereen, van productie over distributie tot de eindgebruiker, zal zijn consumptiegedrag drastisch moeten veranderen om het voedselverlies en de daarmee gepaard gaande milieu-impact te verminderen. 

Sommige supermarktketens pikken al in op die logica en lanceren pilootprojecten om hun productieketen te verbeteren. Ze gaan bijvoorbeeld partnerships aan met landbouwers om voedselverliezen te verminderen en duurzamere producten aan te bieden.

En ingrijpen

Ook wat de verwerking van niet-verkochte en vervallen producten betreft, zijn er grote stappen gezet door de autoriteiten en de supermarktketens. Steeds meer vervallen voedingswaren worden gebruikt als bron voor bio-energie, en steeds meer onverkochte etenswaren worden verdeeld via voedingsbanken.

Er ontstaan ook meer duurzame (voedings)initiatieven. Verpakkingsvrije winkels die in bulk verkopen, zijn daarvan een mooi voorbeeld. Zulke initiatieven moeten worden aangemoedigd, uitgebreid en ondersteund door de overheid.

Maar ook al is er een mooie vooruitgang, er is nog veel werk aan de winkel. Zo moeten de supermarkten en andere ketenpartners, samen met de overheid, nog meer actie ondernemen om ons voedingssysteem duurzamer te maken. En ook als consument moeten we ons steentje bijdragen door minder te verspillen en anders te gaan consumeren.