Welke middelen helpen tegen spierpijn?
Opwarmende zalven worden gebruikt tegen spierpijn, krampen, kneuzingen of verstuikingen. Sporters gebruiken opwarmende zalven graag voor of na een inspanning, om stramme spieren op te warmen of om spierpijn te verlichten.
Oorzaken van spierpijn
Spierpijn, door dokters ook wel "myalgie" genoemd, komt vaak voor bij sporters en uit zich in stramme, stijve of pijnlijke spieren. Overbelasting, infecties, chronische aandoeningen en bijwerkingen van medicijnen zijn de meest voorkomende oorzaken van spierpijn. Oorzaken kunnen dus verschillen en vragen telkens een andere aanpak.
Overbelasting
De meest voorkomende oorzaak van spierpijn is overbelasting. Daarbij denken we automatisch aan te lang of te intensief sporten, wat kan leiden tot spier- of gewrichtspijn, krampen of blessures.
Maar ook wanneer je gespannen bent door stress, te lang in dezelfde houding zit of herhaaldelijk dezelfde beweging doet, kun je spierpijn krijgen.
Andere redenen voor spierpijn
Spierpijn door overbelasting beperkt zich meestal tot één bepaalde spier of spiergroep. Heb je spierpijn op meerdere plaatsen in je lichaam, dan zijn er vaak andere oorzaken in het spel:
- Infecties zoals griep, covid-19 of de ziekte van Lyme. Deze spierpijn verdwijnt meestal vanzelf zodra je lichaam de ziekmaker heeft verslagen.
- Bijwerking van bepaalde geneesmiddelen, bv. statines tegen een hoge cholesterol. Bespreek met je arts of je kunt stoppen met het geneesmiddel, de dosis verlagen of overschakelen naar een ander geneesmiddel.
- Allerlei ziekten zoals reumatische aandoeningen, fibromyalgie, chronisch vermoeidheidssyndroom, schildklierproblemen, ... In dit geval moet de ziekte zelf behandeld worden.
Opwarmende zalven, gels en sprays zijn enkel bedoeld voor gebruik in het eerste geval, bij overbelaste spieren. Maar is er ook wetenschappelijk bewijs dat ze werken? En zijn ze veilig? Wij zetten de feiten op een rijtje.
Hoe werken opwarmende zalven en sprays juist?
Opwarmende zalven werken allemaal volgens hetzelfde principe: ze bevatten stoffen die de huid lokaal irriteren of prikkelen. In het Engels heet zoiets een "counterirritant". Vaak gaat het om kruiden- en plantenextracten zoals kamfer, menthol of methylsalicylaat.
Ons brein wordt hierdoor op twee manieren misleid: enerzijds leidt die irritatie onze hersenen af van de werkelijke pijn, anderzijds geeft dit een vals gevoel van warmte of koude. Zulke middeltjes verwarmen de spieren of gewrichten dus niet echt: ze sturen enkel prikkels van warmte of koude naar onze hersenen, die het pijnsignaal overstemmen. Het effect is hetzelfde als wanneer je je knie stoot en er over gaat wrijven, waarbij de prikkels van de wrijving de pijnprikkels (gedeeltelijk) gaan overstemmen.
Opwarmende crèmes zorgen er ook voor dat de bloedvaten ter hoogte van de huid uitzetten en dat er tijdelijk meer bloed stroomt door de opperste huidlagen. Dat verklaart waarom de huid vaak rood wordt en wat opzwelt als je ze aanbrengt. Deze betere doorbloeding blijft echter erg oppervlakkig, en raakt niet aan de dieper gelegen spieren, pezen of gewrichten. In deze diepere weefsels is er geen temperatuurstijging.
Er bestaat dan ook geen overtuigend wetenschappelijk bewijs dat zo'n spierzalf ook werkelijk helpt bij acute of chronische spier- of gewrichtspijn. Bovendien bevatten ze vaak een combinatie van ingrediënten die mogelijk nare bijwerkingen kunnen uitlokken.
In dit artikel
Rado Stick, Dexsil Sport of toch liever tijgerbalsem? Wij vergeleken zes producten en zetten hun voor- en nadelen op een rijtje. Welke zijn nuttig, en welke zijn absoluut af te raden?
Een stram gevoel na een inspanning verdwijnt meestal vanzelf na enkele dagen rust. Van warmte wordt vermoed dat het vooral een psychologisch effect heeft. Brengt rust geen soelaas, dan kun je medicatie overwegen.
Opwarmende crèmes bevatten vaak een combinatie van planten- en kruidenextracten. Dat betekent echter niet automatisch dat deze producten onschuldig zijn. Ingrediënten zoals kamfer, menthol en methylsalicylaat kunnen allergische reacties, huidontstekingen en in zeldzame gevallen zelfs brandwonden uitlokken, zeker als ze gecombineerd worden.
Ze mogen absoluut niet worden ingeslikt: onder andere kamfer, menthol en salicylaten zijn gevaarlijk bij inname en kunnen (vooral bij kinderen) leiden tot vergiftiging. Bewaar zulke producten dan ook buiten het bereik van kinderen en gebruik ze niet bij kinderen. Ook als je zwanger bent of borstvoeding geeft, gebruik je ze beter niet.
Sowieso is hun werkzaamheid niet overtuigend bewezen bij acute of chronische spier- of gewrichtspijn bij volwassenen. Daardoor krijgen ze van ons in het beste geval de beoordeling "betwistbaar nut". Zodra ze meerdere actieve bestanddelen bevatten die veiligheidsrisico's inhouden, verlaagden we ons oordeel naar "af te raden".
Geen geneesmiddel? Minder controle!
Hou ook in gedachten dat veel van deze producten geen geneesmiddelen zijn, maar cosmetische producten of medische hulpmiddelen, en daardoor aan minder strenge eisen moeten voldoen om op de markt te komen. Het is daardoor ook veel minder evident om eventuele bijwerkingen te traceren.
Wij vragen het statuut van geneesmiddel voor alle opwarmende zalven. Dat zou betekenen dat de firma’s verplicht klinische studies moeten uitvoeren om hun werkzaamheid en veiligheid aan te tonen, en dat producten die niet voldoen, van de markt zouden moeten verdwijnen.
Check voor de veiligheid ons overzicht met zes populaire producten vooraleer je er eentje in huis haalt.
Type: geneesmiddel, zonder voorschrift te koop in de apotheek
Voornaamste ingrediënten: glycolsalicylaat, mefenesine, methylnicotinaat
Ons oordeel:
- Risico op allergische reacties
Algipan bevat mefenesine, wat kan leiden tot ernstige huidaandoeningen of lokale allergische reacties. Daarnaast bevat het de stoffen methylparahydroxybenzoaat en propylparahydrobenzoaat, die eveneens allergische reacties kunnen uitlokken en de smaak van moedermelk kunnen veranderen.
- Risico op vergiftigingsverschijnselen bij inname of overdosis
Vooral wegens de aanwezigheid van glycolsalicylaat.
Conclusie: af te raden
Niet alleen is er geen overtuigend klinisch bewijs dat Algipan helpt bij acute of chronische spier- of gewrichtspijn, het middel bevat ook verschillende actieve bestanddelen die veiligheidsrisico’s inhouden.
Type: cosmetisch product, te koop in de apotheek en drogisterij
Voornaamste ingrediënten: kamfer, menthol, bioactivated silicium (monomethylsilanetriol), essentiële oliën (wintergroen olie, olie van laurierbladeren)
Ons oordeel:
- Risico op allergische reacties
Dexsil Sport bevat kamfer, menthol en de geurstof linalool. Hoewel de gel ook wintergroenolie bevat (van de planten Gaultheria Procumbens en Gaultheria Fragrantissima), wat een bron is van methylsalicylaat, wordt methylsalicylaat niet expliciet vermeld in de ingrediëntenlijst.
- Risico op vergiftigingsverschijnselen bij inname of overdosis
Vooral wegens de aanwezigheid van kamfer en menthol.
- Veiligheidsprofiel niet goed gekend
Aangezien Dexsil Sport in ons land als cosmetisch product op de markt is en niet als geneesmiddel, is het veel moeilijker om de bijwerkingen ervan te traceren.
Conclusie: af te raden
Niet alleen is er geen overtuigend klinisch bewijs dat Dexsil Sport helpt bij acute of chronische spier- of gewrichtspijn, het middel bevat ook verschillende actieve bestanddelen die veiligheidsrisico’s inhouden. De toegevoegde waarde van bioactivated silicium bij spier- of gewrichtspijn is niet overtuigend aangetoond.
Type: medisch hulpmiddel, te koop in de apotheek en drogisterij
Voornaamste ingrediënten: vanillylbutylether, hyperthermaal salsobromoiodisch water
Ons oordeel:
- Veiligheidsprofiel niet goed gekend
Voor zover wij konden nagaan is het veiligheidsprofiel van vanillylbutylether en van Flexicream niet grondig gedocumenteerd. In de medische literatuur vonden wij geen aanwijzingen voor ernstige ongewenste effecten bij normaal gebruik.
Aangezien Flexicream in ons land als medisch hulpmiddel op de markt is en niet als geneesmiddel, is het echter veel minder evident om de bijwerkingen ervan te traceren.
Conclusie: betwistbaar nut
Er is geen overtuigend klinisch bewijs dat Flexicream helpt bij acute of chronische spier- of gewrichtspijn. Ook de claims over het pijnstillend en spierontspannend effect van vanillylbutylether zijn niet grondig klinisch onderbouwd.
Hetzelfde geldt voor de bewering dat het gebruik van natuurlijk hyperthermaal water gunstig zou zijn voor het kraakbeenherstel en ontstekingsverschijnselen zou helpen verminderen.
Type: cosmetisch product, te koop in de apotheek en drogisterij
Voornaamste ingrediënten: kamfer, menthol, methylsalicylaat, ethylsalicylaat, glycolsalicylaat, salicylzuur, extract van chilipeper
Ons oordeel:
- Risico op allergische reacties
Rado Stick bevat kamfer, menthol, methylsalicylaat en capsaïcine. Vooral over het gebruik van capsaïcine, de actieve stof in chilipepers, maken we ons zorgen omdat er weinig veiligheidsmaatregelen worden vermeld.
Op de verpakking lezen we enkel de instructie om contact met de ogen en slijmvliezen te vermijden. Dat reinigen met water afgeraden is, omdat dit het warmtegevoel kan doen toenemen, wordt helemaal niet vermeld.
Blootstelling aan capsaïcine kan leiden tot roodheid, jeuk en een branderig gevoel van de huid. In zeldzame gevallen veroorzaakt de stof tweedegraads brandwonden en irritatie van de ogen, slijmvliezen en luchtwegen.
- Risico op vergiftigingsverschijnselen bij inname of overdosis
Vooral wegens de aanwezigheid van kamfer, menthol en salicylaten.
- Risico op interacties met andere geneesmiddelen
De orale inname van methylsalicylaat kan de werking van het antistollingsmiddel warfarine beïnvloeden. Vanwege dit risico raadpleeg je het best een arts vóór je Rado Stick begint te gebruiken.
- Veiligheidsprofiel niet goed gekend
Aangezien Rado Stick in ons land als cosmetisch product op de markt is en niet als geneesmiddel, is het veel moeilijker om de bijwerkingen ervan te traceren.
Conclusie: af te raden
Niet alleen is er geen overtuigend klinisch bewijs dat Rado Stick helpt bij acute of chronische spier- of gewrichtspijn, het middel bevat ook verschillende actieve bestanddelen die veiligheidsrisico’s inhouden.
Type: geneesmiddel, zonder voorschrift te koop in de apotheek
Voornaamste ingrediënten: kamfer, menthol, methylsalicylaat, terpentijn
Ons oordeel:
- Risico op allergische reacties
Zowel kamfer, menthol, methylsalicylaat als terpentijn kunnen leiden tot allergische reacties. Ook de hulpstoffen dimethylsulfoxide en benzylalcohol kunnen allergische reacties uitlokken.
- Risico op vergiftigingsverschijnselen bij inname of overdosis
Wegens de aanwezigheid van kamfer, menthol, methylsalicylaat, terpentijn en dimethylsulfoxide.
- Risico op interacties met andere geneesmiddelen
De hulpstof dimethylsulfoxide bevordert de opname van andere stoffen. Daarom mag je Reflexspray niet gelijktijdig met andere lokale zalven, crèmes of sprays gebruiken.
Wanneer methylsalicylaat ingeslikt wordt, kan het de werking van het antistollingsmiddel warfarine beïnvloeden.
Vanwege deze risico’s raadpleeg je het best een arts vóór je Reflexspray gebruikt.Conclusie: af te raden
Niet alleen is er geen overtuigend klinisch bewijs dat Reflexspray helpt bij acute of chronische spier- of gewrichtspijn, het middel bevat ook verschillende actieve bestanddelen die veiligheidsrisico’s inhouden.
Type: cosmetisch product, in verschillende versies (Witte tijgerbalsem, Rode tijgerbalsem, Tijgerbalsem neck & shoulder rub en Tijgerbalsem pleister) te koop in de apotheek en drogisterij
Voornaamste ingrediënten: (afhankelijk van de versie) kamfer, menthol, kruidnagelolie, cajuputolie, kaneelolie, gedementholiseerde muntolie, eucalyptusolie
Ons oordeel:
- Risico op allergische reacties
Niet alleen kamfer en menthol, maar ook kaneelolie en een heleboel geurstoffen op de ingrediëntenlijst van tijgerbalsem kunnen allergische reacties veroorzaken.
Rode tijgerbalsem: kaneelaldehyde (cinnamal), eugenol, (D-)limonene, coumarin, linalool, benzyl alcohol, methyl heptin carbonate (isoeugenol), kaneelalcohol (cinnamyl alcohol)
Witte tijgerbalsem: eugenol, (D-)limonene, linalool, methyl heptin carbonaat (isoeugenol)
Neck & Shoulder Rub: (D-)limonene, linalool, coumarin
Tijgerbalsem pleister: Wij vroegen aan de verdeler of de pleisters naast kamfer en menthol nog andere allergenen bevatten, maar kregen tot op heden geen antwoord.
- Risico op vergiftigingsverschijnselen bij inname of overdosis
Vooral wegens de aanwezigheid van kamfer en menthol.
- Veiligheidsprofiel niet goed gekend
Aangezien tijgerbalsem in ons land als cosmetisch product op de markt is en niet als geneesmiddel, is het veel moeilijker om de bijwerkingen ervan te traceren.
Conclusie: af te raden
Omdat de werkzaamheid van de claims van tijgerbalsem niet is aangetoond, en het bovendien meerdere ingrediënten bevat die veiligheidsrisico's inhouden, raden wij af om tijgerbalsem, en dan zeker de spierbalsem van Kruidvat, te gebruiken.
Hoe gebruik je zulke middelen zo veilig mogelijk?
- Test altijd op een klein stukje huid vóór het eerste gebruik. De kans is immers reëel dat je allergisch reageert op één of meerdere ingrediënten.
- Was je handen na elk gebruik.
- Breng geen opwarmende zalven aan onder een verband of op huid die al op andere manieren verwarmd is, dat verhoogt het risico op brandwonden.
- Vermijd contact met ogen of slijmvliezen zoals mond, neusgaten of genitaliën.
- Breng evenmin aan op wonden, of op beschadigde of geïrriteerde huid (bv. insectenbeten).
Rust, en warmte
Er is geen overtuigend klinisch bewijs dat échte warmte, in de vorm van een kersenpitkussen of warmtekompres, pijnstillend werkt. Het effect kan variëren naargelang de oorzaak, soort en de plaats van de pijn. Zo zou warmte geen verlichting bieden bij chronische lagerugpijn, reumatoïde artritis of artrose van de knie, maar wel bij acute lagerugpijn of nekpijn.
Zelfs al is de wetenschappelijke onderbouwing voor dit pijnstillend effect niet heel overtuigend, toch kan het in de meeste gevallen geen kwaad. Het is eenvoudig en goedkoop, dus mogelijk het proberen waard.
Wanneer zeker niet proberen?
Gebruik geen warmte als je een recente wonde hebt (minder dan drie dagen geleden) of als het onderliggende zweefsel gezwollen of rood is, of warm aanvoelt, wat kan wijzen op een ontsteking. Als je een bloeding vermoedt in de onderliggende weefsels, is warmte evenmin aangeraden. In deze gevallen kan warmte de toestand immers vergeren.
Waak er bovendien over dat de temperatuur van je warmtebron (vb. hot stones of kersenpitkussen) niet té warm is, zodat je geen brandwonden oploopt.
Type: medisch hulpmiddel, in verschillende versies (schouder, rug, nek en pols) te koop in de apotheek en drogisterij
Ingrediënten: Geen actieve medicinale ingrediënten; warmtecellen bevatten een mengsel van ijzer, geactiveerde koolstof, zout en water
Ons oordeel:
- Risico op irritaties en brandwonden
ThermaCare zelfverwarmende kompressen verspreiden gedurende meerdere uren échte warmte van ongeveer 40°C. Volg de gebruiksaanwijzingen en voorzorgsmaatregelen.
Conclusie: beperkt nuttig
Er zijn aanwijzingen dat echte warmte de pijn kan verlichten bij (sub)acute lagerugpijn, acute nekpijn of bij stramme spieren na een inspanning. Ook al is het klinisch bewijs niet heel overtuigend, toch kan het in vele gevallen geen kwaad: het is eenvoudig en goedkoop, dus vaak het proberen waard.
Ontstekingsremmers
Als spier- of gewrichtspijn door overbelasting na enkele dagen rust niet vanzelf verdwijnt, kies je liever voor een ontstekingsremmende zalf, spray of pleister met bv. ibuprofen. Daarvoor bestaat wél overtuigend bewijs dat ze beter helpen dan placebo's om acute spierpijn of chronische gewrichtsproblemen te verlichten.
Naar onze databank geneesmiddelen
Deze gels, pleisters en sprays met NSAIDs (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) dringen wél door de huid tot in de dieper gelegen weefsels, spieren, pezen en gewrichten. Je kunt zulke middelen met ontstekingsremmers, zoals diclofenac (vb. Voltaren Emulgel®), indometacine (vb. Sportflex®) of ibuprofen (vb. Nurofen Patch®) bijna allemaal zonder voorschrift krijgen bij de apotheker.
Let op, Fastum®, Flexium® en Piromed® vinden we minder geschikt wegens het risico op allergische reacties onder invloed van (zon)licht.
Eventueel kun je ontstekingsremmers ook als pil of suppo innemen, maar dat geeft meer risico op bijwerkingen zoals maagklachten.