Zwangerschap en voeding

De kans op infectie tijdens je zwangerschap is klein, maar een besmetting kan ernstige gevolgen hebben voor de foetus. De foetus is nog in volle ontwikkeling, kent een lagere immuniteit en is daardoor kwetsbaarder voor deze negatieve invloeden. Daarenboven heb je tijdens de zwangerschap een verminderde weerstand en kan je dus ook zelf sneller ziek worden. Alle rauwe en onvoldoende verhitte dierlijke producten vormen een risico. Door het goed te verhitten verminder je fel het risico. Alcohol, zware metalen (zoals kwik) en gifstoffen in planten en kruiden kunnen ook schadelijk zijn voor je baby. Je checkt het beste de verpakking en het etiket. 

Voor je eigen gezondheid en die van je baby is het ook verstandig om pesticiden te vermijden. Door biologisch te eten, beperk je deze blootstelling. In biologische landbouw mogen wettelijk gezien namelijk geen pesticiden gebruikt worden. Helaas ziet men in de praktijk vaak dat biologische producten nog residuen van pesticiden bevatten door kruiscontaminatie, contaminatie uit de omgeving of fraude. Uit voorzorg kun je je groenten en fruit goed wassen of schillen voor consumptie. Het sleutelwoord is hier: variatie. Het beste spreid je de blootstelling door niet altijd dezelfde soort en merk te kopen, en niet te grote porties van een bepaald product te eten. 

Check ook af en toe deze website . Hier vind je o.a. supermarktproducten die teruggeroepen worden, omdat deze mogelijk schadelijke stoffen of micro-organismen. Ook staan op deze website waarschuwingen verbonden over een aantal producten, zodat je daar rekening mee kan houden. 

 

Wegens infectiegevaar met de bacteriën Listeria monocytogenes en Salmonella en de parasiet Toxoplasma gondii consumeer je best de volgende producten niet.

Vlees

• Rauw of onvoldoende gaar vlees;
• Gerookt vlees dat niet eerst gekookt is;
• Gedroogd, gezouten, gepekeld en gefermenteerd vlees. Doordat er hier zout aan toegevoegd is, is er een lager watergehalte waardoor micro-organismen minder de kans hebben om te groeien. Toch mag je er niet vanuit gaan dat de hoeveelheid zout Listeria en Toxoplasma doden. 

Vis, schaal- en schelpdieren 

• Rauwe, onvoldoende gegaarde, gemarineerde, gezouten en gerookte vis, schaal- en schelpdieren;
• Voorverpakte of vacuümverpakte vis. Deze zijn langer houdbaar waardoor bacteriën de tijd hebben om te groeien;
• Viseitjes.

Eieren 

• Rauw ei;
• Spiegelei of zachtgekookt ei;
• Zelfgemaakte gerechten met rauwe eieren zoals chocolademousse, roomijs en tiramisu.

Zuivelproducten 

• Zachte en halfzachte kazen gemaakt van ongepasteuriseerde of rauwe melk (au lait cru);
• Harde kazen gemaakt van rauwe melk, de bacterie Listeria monocytogenes kan hierin ook voorkomen;
• Niet-gepasteuriseerde melk of rauwe melk;
• Alle melkproducten gemaakt van rauwe melk. Er bestaat bijvoorbeeld yoghurt op basis van ‘lait cru’. 

Groente en fruit

• Rauwe kiemgroenten. Dit zijn kiemen van groenten of peulvruchten, zoals bijvoorbeeld alfalfakiemen;
• Slecht gewassen of ongeschilde rauwe groenten, kruiden en fruit;
• Voorverpakte salademixen of kant-en-klare slaatjes.

Let op voor deze (voorverpakte) producten

De volgende kant-en-klare producten laat je beter links liggen: 
• Voorverpakte pannenkoeken, hotdogs, rookworst, rauwkostsalades;
• Softijs uit een machine.

De kans op besmetting ligt niet altijd aan het product zelf, maar kan te wijten zijn aan de verpakking, het proces of de hygiëne. Zo hebben bacteriën in een (vacuüm)verpakking langer de tijd om zich verder te vermenigvuldigen. Als je deze risicoproducten verhit voor gebruik, dan kan je deze wel eten. Daarbij is softijs normaalgesproken van gepasteuriseerde melk gemaakt, maar zit het gevaar hem in een niet goed schoongemaakte machine. Softijs kun je natuurlijk niet verhitten, dus denk goed na voor je een softijsje eet.  

Vis

• Roofvissen, zoals zwaardvis, snoek, haai, tonijn, marlijn en zelf gevangen vis uit verontreinigd water. Deze bevatten hoge dosissen dioxines en zware metalen zoals kwik.

 

Vlees

• Lever, leverworst of leverpaté bevatten hoge hoeveelheden vitamine A. Vitamine A is in hoge dosis (meer dan 3000 microgram per dag) schadelijk voor de baby, met afwijkingen en misvormingen van de baby tot gevolg. Runderlever bijvoorbeeld bevat per 100 gram 27 000 microgram vitamine A.

Kalebaskalk

• Pimba of kalebaskalk is een soort klei dat soms wordt gebruikt tegen misselijkheid. Neem het niet als zwangere vrouw want het zit vol met zware metalen (zoals lood).

 

Supplementen

• Veel voedingssupplementen, zoals kruidenpillen, zijn af te raden bij zwangerschap omwille van het gebrek aan zekerheid rond de voedselveiligheid ervan. Bekijk daarom altijd de verpakking om te zien of het geschikt is voor zwangere vrouwen en bespreek het met je arts of apotheker.
• Voedingssupplementen met vitamine A. Deze zijn teratogeen, dat houdt in dat er een hoger risico is op aangeboren afwijkingen en op abnormale ontwikkeling van de foetus.

 

Geneesmiddelen

• Let goed op met geneesmiddelen tijdens je zwangerschap. Als je meer over wil weten over welke medicatie je beter wel of niet kan gebruiken als je zwanger bent, bekijk dan ons dossier Zwangerschap & Medicatie. 

Vis

• Maximaal 2 keer vis (goed verhit) per week en varieer voldoende in de soorten vis. 
• Zorg dat er ook vette vis (zalm, forel, haring, sardines, ansjovis) op het menu staat zodat je voldoende DHA-omega 3 visvetzuur binnenkrijgt. DHA is goed voor jouw gezondheid, maar ook voor de ontwikkeling van de ogen en de hersenen van je baby.

 

Dropjes en zoethout

• Maximaal 2-3 dropjes per dag vanwege van de aanwezigheid van glycyrrhizine, die de bloeddruk verhoogt. Een te hoge bloeddruk tijdens een zwangerschap kan voor complicaties zorgen, dus daarom best opletten met dropjes en producten met zoethout. 

 

Rijst en algen

• Beperk de hoeveelheid rijst en algen omwille van het zware metaal arseen. 

 

Kruiden

• Met bepaalde kruiden let je best op. Denk aan dragon, venkel, kaneel en anijs. Deze bevatten plantengifstoffen (plantentoxines). Er zijn nog te weinig gegevens rondom de veiligheid van plantentoxines bij zwangerschap. Bij dieren zijn er wel schadelijke effecten gevonden. Keukenkruiden worden in kleine hoeveelheden gegeten dus de blootstelling aan toxische stoffen is klein, vandaar dat het wel kan af en toe, mits je ze goed wast. Eet ze daarom zeker niet elke dag. 
• Ook een belangrijke tip: varieer voldoende. Kies eventueel voor de gedroogde varianten, deze worden behandeld met stoom waardoor er minder kans is op infectie. Daarnaast bevatten kruiden in poeder ook minder plantengifstoffen dan de verse of ingevroren vormen. 

 

Zout

• Matig je zoutgebruik, maar dat raden we eigenlijk aan iedereen aan. 

 

Producten rijk aan vitamine A

• Vitamine A zit in een lage concentratie in boter, eieren en margarine. Deze kan je met mate gebruiken tijdens de zwangerschap.

 

Ultrabewerkte producten

• Beperk ultrabewerkte producten, maar dit geldt eigenlijk voor iedereen. 
• Hoe ongezond is ultrabewerkte voeding?
• Door te kiezen voor minder bewerkte producten beperk je ook de inname van E nummers of additieven. Lees meer over voedingsadditieven in ons dossier.

 

Lightproducten met zoetstoffen 

• Zoetstoffen zijn veilig, op voorwaarde dat je onder de aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) blijft. Voor aspartaam is de ADI bijvoorbeeld 40mg per kg lichaamsgewicht.
• Lightproducten betekenen niet ‘geen of minder calorieën’, dus raadpleeg altijd het etiket.  

Een paar tips: 
• Een goede handhygiëne is belangrijk. Was regelmatig je handen gedurende 40-60 seconden met voldoende zeep, ook tussen je vingers. Doe dit voor de bereiding van een maaltijd, na het bewerken van rauw vlees, rauwe groenten of rauwe eieren, na het tuinieren, na contact met dieren, na het contact met een zieke persoon of na het verzorgen van kinderen. 

• Heb oog voor de vervaldatum van je eten, laat het vooral niet bederven. Geef extra aandacht voor producten die snel bederven, voedingswaren met een te gebruiken tot datum  mag je zeker niet na de houdbaarheidsdatum consumeren. En als ze open zijn, consumeer ze dan binnen maximaal vier dagen. Neem ook geen risico en gooi het product weg als het slecht ruikt of smaakt. Gebruik dus je zintuigen of laat een niet-zwangere huisgenoot het product voorproeven!

 

Hoe garandeer ik een optimale voedselhygiëne?

Het voorkomen van kruisbesmetting 

Kruisbesmetting gebeurt wanneer een besmet voedingsmiddel (rauw vlees, vis of groente) in contact komt met een ander niet-besmet voedingsmiddel. De microben kunnen dan het niet-besmette voedsel aantasten. Om dit te voorkomen, is het belangrijk om keukengerief goed te wassen voor en tussen de maaltijdbereiding. Gebruik eventueel verschillend keukengerief met verschillende kleuren voor vlees, vis en groenten. Was ook de groenten en het fruit voor gebruik. Je kan het fruit en de groenten eventueel schillen om het besmettingsgevaar te vermijden. Vergeet niet je vaatdoek elke dag te vervangen.

Ontdooien 

Ontdooien doe je het beste in de koelkast. Andere goede methodes zijn ontdooien in de microgolfoven of in koud water, op voorwaarde dat je het water tijdens het ontdooien regelmatig vervangt. Voeding ontdooien op kamertemperatuur of in warm water is geen goed idee. Deze twee methoden geven meer kans op besmettingsgevaar.

Lees meer over hoe je het zo veilig mogelijk je eten kunt invriezen en ontdooien in ons dossier. 

Verhitten

Koken, bakken, braden, stomen, grillen of wokken helpt om bacteriën te doden. Door boven de 70 graden te verhitten, worden de meeste micro-organismen gedood. Vlees en vis mogen van binnen niet meer rauw zijn. Kijk dus zeker of de binnenkant goed doorbakken is.

Restjes

Voedingsrestjes zijn al doorkookt. Als je ze goed bewaard in de koelkast, kan je ze binnen twee dagen opwarmen tot ze stomend heet zijn. Belangrijk bij het bewaren is dat je koelkast op 4°C staat, en niet op 7°C zoals bij sommige huishoudens.

Kant-en-klare-maaltijden

Kant-en-klare maaltijden zoals diepvriesmaaltijden, lasagne of stoommaaltijden kun je eten, op voorwaarde dat je deze zeer goed opwarmt (stomend heet). Een oven is een betere optie dan een microgolf, omdat je in de oven beter een gelijke temperatuur kan bekomen in je volledige maaltijd. 

Bewaren

Stel je koelkast in op 4 graden en de diepvries op -18 graden (of kouder). Schrijf de datum van opening op de verpakking of noteer de datum van invriezen.

Buitenshuis eten 

Op restaurant weet je niet of de groenten, fruit en kruiden goed gewassen zijn en of de hygiëne 100 procent is nageleefd. Kies daarom altijd voor gekookte groenten en goed doorbakken vlees. Vraag voor de zekerheid ook of er geen rauwe eieren in het gerecht zit.

Voldoende drinken is voor iedereen belangrijk, maar al helemaal voor een zwangere vrouw. Het beste is om water te drinken. Het algemeen advies van dagelijks 1,5 tot 2 liter water is ook geldig voor zwangere vrouwen. Er zijn daarnaast een aantal dranken die beter vermeden kunnen worden. Hieronder volgt een overzicht per type drank en ons advies.

 

Water

Kraanwater heeft de voorkeur: het is praktisch, milieuverantwoord, veilig, gezond, kwaliteitsvol en voordelig. 

Algemeen is kraanwater in België veilig en wordt het zeer streng gecontroleerd. Laat het water even stromen alvorens het te drinken uit de kraan. Gebruik geen gefilterd water want dat kan een broeihaard zijn van bacteriën. Door het water te filteren, verwijder je de chloor waardoor bacteriën zich in het stilstaande water kunnen verspreiden. Eveneens gebeurt dit als je de filter niet regelmatig vervangt. Volg dus steeds de onderhoudsinstructies van de fabrikant.

Kraanwater in landen waarvan je niet zeker bent of het goed gezuiverd is of water uit loden buizen (in oude huizen) drink je best niet als zwangere vrouw. Ook water uit een bron, riviertjes of fonteinen mijd je best.

Bij twijfel kan er flessenwater gebruikt worden met vermelding ‘geschikt voor de bereiding van babyvoeding’.

 

Alcohol 

Als je zwanger bent, stop dan volledig met het drinken van alcohol. Men denkt vaak dat zich alleen problemen kunnen voordoen bij overmatig alcoholgebruik. Het is echter belangrijk om te beseffen dat één druppel alcohol al te veel is. Er bestaat hier geen veilige bovengrens voor alcohol. 

Vanzelfsprekend gaat de regel hier op: hoe meer je drinkt, hoe groter en ernstiger de risico’s. De mentale en/of fysieke beperkingen door blootstelling aan alcohol van de baby tijdens de zwangerschap wordt algemeen het Foetaal Alcohol Spectrum Syndroom (FASD) genoemd. Bij problematisch alcoholmisbruik tijdens de zwangerschap, dat wil zeggen meer dan 6 glazen alcohol per dag, zien we een combinatie van afwijkingen bij de baby op drie terreinen: een vertraagde groei, gezichtsafwijkingen en neurologische afwijkingen (Foetaal Alcohol Syndroom). Daarenboven verhoogt alcohol de kans op miskraam en vroeggeboorte. En je hebt ook meer kans op een kleinere en lichtere baby bij geboorte. Alcohol kan ook de latere ontwikkeling van je baby negatief beïnvloeden.

Deze negatieve onomkeerbare invloed van alcohol op je baby is logisch, aangezien de lever van je baby kan alcohol minder goed afbreken. Daarenboven is je baby tijdens de zwangerschap volop in ontwikkeling en heel kwetsbaar. Je baby is ook langer blootgesteld aan alcohol doordat alcohol via urine en ademhaling terug in het vruchtwater komt.

Let op: ook bij een zwangerschapswens wordt sterk afgeraden om alcohol te drinken tijdens de tweede helft van je menstruele cyclus.

 

Eten en alcohol 

Let ook goed op met voedingsmiddelen die mogelijk alcohol bevatten, zoals pralines, ijs en taartjes. 

Daarnaast is het verstandig om die Belgische biersaus voorlopig links te laten liggen bij het koken. Als je kookt met alcohol, verdampt niet alles. Er blijft dus altijd wat alcohol aanwezig in je maaltijd, afhankelijk van temperatuur en bereidingsduur. 
En bier of wijn met 0% alcohol? Als je voor alcoholvrije dranken gaat: check het etiket. Er bestaan namelijk ook wijnen of bieren met 0,5% alcoholgehalte.In onze test van januari 2020 bleek schuimwijn met een alcoholpercentage van 0% op het etiket niet volledig alcoholvrij. Het werkelijk gemeten alcoholpercentage in het laboratorium lag bij alle geteste schuimwijnen net iets hoger, namelijk tussen de 0,1 en 0,4 %. Het is immers zelden mogelijk om alle alcoholresten volledig uit de wijn te verwijderen. Bovendien kan alcoholvrije wijn toch sporen van alcohol bevatten door spontane fermentatie van suikers. Gezien de wettelijk toegestane marge van 0,5 %, mogen deze schuimwijnen dus effectief de term “alcoholvrij” gebruiken. Beter om op zoek te gaan naar een ander alternatief, dus...

 

Melk

Drink geen rauwe melk van bij de boer, enkel maar gepasteuriseerde of UHT behandelde melk.

 

Energiedranken

Bij voorkeur drink je ook geen energiedranken. Naast het gehalte aan cafeïne, bezitten ze vaak andere stimulerende stoffen zoals guarana en ginseng waarvan het effect op de baby nog niet goed gekend is. Je hebt ook de kans dat deze drank kan leiden tot onnodig extra toename van het gewicht omwille van het hoge suikergehalte. Dit is geen gezonde keuze dus, zowel niet voor jou als voor jouw baby.

 

Gefermenteerde dranken

In gefermenteerde dranken, zoals kefir en kombucha, kan soms alcohol zitten. Zeker als je deze zelf maakt. In de supermarkt is het alcoholgehalte vrij laag (onder 0,5%), maar alcohol is ook in kleine hoeveelheden schadelijk voor je foetus. Daarnaast zit er theïne in kombucha, dat is de cafeïne die je in thee terugvindt. Ook is er kans op infectiegevaar omdat deze producten ongepasteuriseerd zijn. Bij melkkefir wordt bijvoorbeeld soms rauwe melk gebruikt. Kombucha is ook niet gepasteuriseerd want anders dood je de ‘goede’ bacteriën. Daarom wordt kefir en kombucha niet aangeraden bij zwangere vrouwen.

 

Kruidenthee

Let op met sommige kruidenthee! Kruidenthee is niet altijd beter als je zwanger bent, maar het is (nog) niet helemaal duidelijk hoeveel je er nog van kunt drinken zonder schade te berokkenen aan je baby. 

Uit voorzorg let je best op met de volgende kruidentheeën:
• Thee met klein hoefblad, smeerwortel of kruiskruid drink je best niet.
• Thee met venkel, kaneel en anijs of andere kruidenthee. Deze bevatten geen theïne, maar wel gifstoffen (plantentoxines) die mogelijk niet goed zijn voor je baby. Het gebruik wordt daarom uit voorzorg afgeraden. 
• Ook als er op de verpakking ‘biologisch’, ‘cafeïnevrij’ of ‘100% natuurlijk’ staat, kunnen er in kruidentheeën nog altijd plantengifstoffen zitten.
• Zoethoutthee en sterrenmixthee: deze bevat de plantentoxine glycyrrhizine die de bloeddruk kan verhogen. Let hiermee op.

Cafeïne 

Voor cafeïne geldt: een beetje kan, maar bij een hogere dosis wordt het risico verhoogt. Beperk je gebruik dus! 

Voor zwangere vrouwen wordt aangeraden om niet meer dan 200mg cafeïne per dag te consumeren. Hoge dosissen cafeïne kunnen leiden tot vroeggeboorte, laag geboortegewicht en een miskraam. Te veel koffie is gewoon simpelweg niet goed voor de gezondheid van je baby: er is tijdens observaties een toename van de ademhaling, de beweeglijkheid, minder slaap, een daling van de hartslag in rust gezien. Drink geen thee of koffie tijdens de maaltijd. Deze dranken binden ijzer en calcium waardoor je deze mineralen minder goed opneemt. 

Cafeïne zit in koffie, chocolade (50mg cafeïne per 100g pure chocolade), chocolademelk, cola (35mg in een blikje van 330 ml), cola zero, cola light, thee, energiedranken (gemiddeld 80mg in blikje van 250ml), snoep, kauwgom en zelfs water. Ook geneesmiddelen kunnen cafeïne bevatten.

Koffie

Het cafeïnegehalte van een kop koffie en thee hangt af van de soort, hoe sterk het is gezet en de grootte van de kop. Bij koffie kan het cafeïnegehalte schommelen tussen 40mg en 150mg per tas.

Gemiddeld wordt maximaal 2 kopjes koffie aangeraden bij zwangere vrouwen. 

Let wel op: in een grote tas 250ml filterkoffie kan zelfs 170mg cafeïne zitten. Als je meer koffie wilt drinken, dan kan je kiezen voor decaf koffie. Hierin zit een veel kleinere hoeveelheid cafeïne (3mg cafeïne in een kopje van 125ml decaf koffie). Tevens besef je ook best dat dit maximum aantal kopjes koffie geldt als je geen andere dranken zoals thee en cola drinkt.

 

Thee

Thee kan theïne bevatten (cafeïne in thee). Dit gehalte kan schommelen tussen de 30 mg en 50mg voor een kopje van 125ml. 

De aanbevolen dagdosering witte, groene of zwarte thee is 3 tot 4  kopjes. Het gehalte aan theïne is ook afhankelijk van hoe lang je het theezakje laat intrekken en de soort thee. Gebruik daarbij zeker geen metalen theepotten (lood en nikkel kunnen terecht komen in de thee). 

 

 

Tonic en bitter lemon 

Beperk het drinken van tonic en bitter lemon. 1 glas per dag kan, maar in hoge concentraties kan de stof kinine in deze drankjes schadelijk zijn voor je baby en weeën opwekken.

Lightdranken 

Beperk het aantal light dranken, liefst maximum 0,5 liter per dag. De zoetstof aspartaam bijvoorbeeld beschouwt men als veilig voor zwangere vrouwen op voorwaarde dat je niet meer consumeert dan de aanbevolen dagelijkse inname. Bij te veel eten van polyolen zoals xylitol, maltitol en sorbitol kun je last hebben van darmkrampen. Hier geldt dus ook de regel ‘met mate’...

Dossier zwangerschap en supplementen