Wat zijn je rechten en plichten bij een laattijdige betaling?

Nieuwe regels voor laattijdige betalingen en invorderingen

In 2023 werden de regels rond laattijdige betalingen en de minnelijke invordering van schulden grondig gewijzigd met een nieuw Boek XIX dat toegevoegd werd aan het Wetboek Economisch Recht (WER). De nieuwe regels zijn inmiddels al een tijdje van toepassing, maar toch zijn er nog een heleboel vragen. 

Zijn de nieuwe regels ook van toepassing op oude contracten? Geldt de gratis herinnering ook voor ziekenhuis- of energiefacturen? En hoe zat dat nu met die schadebedingen? In dit dossier zetten we alle belangrijke informatie even op een rijtje, en beantwoorden we ook de meest courante vragen. 

situaties waarin je te laat kunt betalen

Wanneer zijn de nieuwe regels voor laattijdige betaling van toepassing?

De nieuwe regels zijn van toepassing op elke betalingsachterstand van een consument aan een onderneming. Let op: De regels gaan over de minnelijke invordering van schulden. Vanaf er een rechtbank aan te pas komt, zijn deze regels dus niet meer aan de orde. 

Bepaalde sectoren vallen onder specifieke wetgeving 

Als er specifieke regels bestaan voor een bepaalde sector of een bepaald type contract, dan hebben die normaal voorrang op de nieuwe regels. Dat is bijvoorbeeld het geval voor de telecomsector, of een consumentenkrediet. De nieuwe regels uit Boek XIX WER zijn dan enkel van toepassing als de specifiekere wetgeving bepaalde zaken ongemoeid laat. 

In de Telecomwet staan bijvoorbeeld regels voor een gratis herinnering, die voorrang krijgen op de regels uit Boek XIX WER. Maar diezelfde Telecomwet zegt helemaal niks over schadebedingen, en dus gelden de nieuwe regels voor schadebedingen ook voor telecomcontracten. Hieronder vind je een lijstje met de meest courante sectoren en contracten die onder een specifieke wetgeving vallen:

• Telecomsector: De Telecomwet heeft speciale regels voor laattijdige betaling. Een gratis herinnering bestond al, en de kost van daaropvolgende herinneringen is beperkt tot 10 euro. De Telecomwet biedt bovendien extra bescherming aan consumenten met een betalingsachterstand. Een Telecomoperator kan namelijk niet zomaar beslissen om de dienstverlening stop te zetten bij wanbetaling. Er staat echter niks over schadebedingen in de Telecomwet, dus de maximumbedragen uit Boek XIX WER gelden ook voor telecomcontracten. Meer informatie over de bescherming voor consumenten bij telecomcontracten vind je hier. 
• Energiesector: Voor de energiesector bestaat aparte regelgeving voor de drie gewesten die je als consument beschermen indien je een rekening niet kan betalen. De nieuwe regels uit Boek XIX WER over de maximumbedragen voor schadebedingen zijn van toepassing in Vlaanderen. Voor Wallonië en Brussel gelden echter andere maximumbedragen. Voor meer informatie over de bescherming voor consumenten bij energiecontracten kan je hier terecht. 
• Consumentenkrediet: Een consumentenkrediet valt onder de specifieke bepalingen van Boek VII WER. Daarin staan ook specifieke regels voor herinneringen en schadebedingen. Op dat vlak is Boek XIX WER dus niet van toepassing. 
• Hypothecair krediet: Ook voor hypothecaire kredieten staan afwijkende regels in Boek VII WER. 

Bij welke ondernemingen gelden de nieuwe regels?

Wie of wat is een onderneming? 

Een onderneming is een natuurlijke persoon of rechtspersoon die op duurzame wijze een economisch doel nastreeft. Dat geeft ruimte voor juridische discussie. Kan een gemeente ook een onderneming zijn als ze een publiek zwembad uitbaat? En wat dan met vzw’s, kunnen dat dan ondernemingen zijn, ook al streven ze per definitie geen winst na? 

Vaak hangt het af van de situatie. Een gemeente die een vergoeding aanrekent voor het uitgeven van een paspoort is geen onderneming, maar diezelfde gemeente is wél een onderneming als het kosten aanrekent voor je zwemabonnement. En een winstoogmerk is niet vereist om als onderneming te gelden voor de toepassing van Boek XIX WER.
Hieronder vind je een lijstje met een aantal minder evidente “ondernemingen”. 

• Ziekenhuizen en andere instellingen in de zorgsector zijn meestal georganiseerd als VZW, maar vallen toch onder het begrip “ondernemer” zoals hierboven beschreven. De regels van Boek XIX WER zijn van toepassing. 
• Ziekenfondsen vallen ook onder de nieuwe regels van Boek XIX WER. 
• Vrijetijdsverengingen kunnen ook als onderneming gelden voor de toepassing van Boek XIX WER, in zoverre ze ook diensten of goederen aanbieden tegen betaling aan derden. Bieden ze enkel diensten (vb. verhuur van een tennisveld) aan leden, dan gelden ze niet als onderneming. 
• Onderwijsinstellingen vallen soms onder de nieuwe regels als ze diensten of goederen aanbieden buiten hun taak van algemeen belang. Voor haar onderwijstaak valt een school dus niet onder de nieuwe regels, maar voor de maaltijden die ze tegen betaling aan studenten aanbiedt dan weer wel. 
• Overheidsinstellingen vallen soms onder de nieuwe regels als ze diensten of goederen aanbieden buiten hun taak van algemeen belang. Als de gemeente bijvoorbeeld een vergoeding vraagt voor de uitgave van een paspoort, dan valt ze niet onder de nieuwe regels. Voor de uitbating van het gemeentelijk zwembad of de plaatselijke bibliotheek, dan weer wel. 

Zijn de regels ook van toepassing op oudere contracten?

De nieuwe regels zijn sinds 1 september 2023 van toepassing op nieuwe contracten. De nieuwe regels zijn echter ook van toepassing op oudere contracten, gesloten voor 1 september 2023, maar enkel voor betalingsachterstanden die ontstaan zijn na 1 december 2023. 

Dat betekent dus dat de nieuwe regels op dit moment eigenlijk voor zo goed als elke laattijdige betaling gelden, tenzij het natuurlijk gaat om een schuld die niet onder de regels van Boek XIX WER vallen. 

Wat als je iets gekocht hebt bij een buitenlandse webshop?

Gelden deze regels ook als je een overeenkomst sluit met een buitenlandse onderneming? Soms wel, maar dat hangt af van een heleboel factoren. Als je bij een buitenlandse webshop koopt die zich op de Belgische markt richt, dan zijn de bepalingen van Boek XIX WER normaal gezien van toepassing. 

Of een webshop zich op onze markt richt hangt af van een heleboel factoren. Als de webshop beschikbaar is in onze landstaal en ook een .be-url heeft, dan is dat een goede indicatie dat dit het geval is. Koop je echter in een webshop die zich niet specifiek op de Belgische markt richt, dan is de situatie minder duidelijk. 

Wat zijn mijn rechten onder de nieuwe regels?

De gratis eerste herinnering

Als je niet op tijd betaalt heb je vanaf nu recht op een eerste gratis herinnering. Daar is wel een uitzondering op voor overeenkomsten voor de regelmatige levering van goederen of diensten. Denk bijvoorbeeld aan een abonnement. Als je al drie keer een eerste gratis herinnering hebt gekregen in een kalenderjaar, dan mag de schuldeiser vanaf de vierde eerste herinnering een kost aanrekenen van € 7,50 plus verzendingskosten. 

In de eerste herinnering moet voldoende informatie staan zodat je weet over welke schuld het precies gaat, en wie de schuld opeist. Concreet moeten de volgende zaken vermeld worden:

• Het verschuldigde saldo én het bedrag van het schadebeding dat opgeëist zal worden als je niet betaalt binnen een termijn van 14 dagen;
• De naam en het ondernemingsnummer van de schuldeiser
• Een beschrijving van het product of de dienst waar de schuld betrekking op heeft, en de datum waarop je normaal moest betalen;
• De termijn waarin je alsnog moet betalen. 

Na die herinnering krijg je nog een termijn van 14 dagen om de schuld te voldoen. Die termijn begint te lopen de dag na verzending (voor een herinnering per mail) of drie werkdagen na verzending (voor een herinnering per post). 

Als je na die laatste betalingstermijn nog steeds niet betaald hebt, dan kan de schuldeiser dus een vergoeding opeisen als zo’n schadebeding in jouw contract staat. Voor kmo’s geldt bovendien nog een uitzondering: als je nog niet betaald hebt na die 14 dagen, dan mogen zij interest beginnen rekenen vanaf de dag van de verzending van de gratis herinnering. 

De begrenzing van de schadebedingen

Veruit de belangrijkste verwezenlijking van het nieuwe Boek XIX WER is dat er vanaf nu duidelijke grenzen zijn voor schadebedingen. Zo’n schadebeding laat een schuldeiser toe om een schadevergoeding aan te rekenen als de schuldenaar niet op tijd betaald. 

Vroeger waren die schadebedingen vaak disproportioneel hoog, waardoor een kleine schuld plots kon oplopen tot een enorm bedrag. Het nieuwe artikel XIX.4 WER stelt paal en perk aan dergelijke wanpraktijken. 

Vanaf nu kan een schadebeding maximaal het volgende eisen: verwijlintresten of een forfaitaire vergoeding.

Verwijlinteresten op de hoofdsom mogen niet hoger zijn dan een wettelijke vastgelegde interestvoet. Die interestvoet wordt regelmatig aangepast. 

Een forfaitaire vergoeding die niet hoger mag zijn dan: 

• € 20 als het verschuldigde saldo lager dan of gelijk aan 150 euro is;
• € 30 vermeerderd met 10 % van het verschuldigde bedrag op de schijf tussen € 150,01 en € 500 als het verschuldigde saldo tussen € 150,01 en € 500 is;
• € 65 vermeerderd met 5 % van het verschuldigde bedrag op de schijf boven €  euro met een maximum van € 2 000 als het verschuldigde saldo hoger dan € 500 is.

Stel dat je een openstaande schuld hebt van € 300. Dan mag het schadebeding maximaal € 30 + 10 % op de schijf tussen € 150,01 en € 500 zijn. In dit geval is dat dus 10 % op € 150, oftewel € 15, voor een totaal van € 45. 

Met de nieuwe bovengrens kan een onderneming dus ook niet meer eisen dat je alle kosten van de deurwaarder of het incassobureau vergoedt. Het nieuwe Boek XIX WER bepaalt bovendien expliciet dat die laatsten geen enkele vergoeding mogen vragen van de schuldenaar bij de minnelijke invordering van de schuld. 

Bovendien gelden ook de oude vereisten voor een schadebeding nog altijd. Een schadebeding moet voldoende duidelijk zijn, en je moet er kennis van genomen kunnen hebben voor je het contract tekent, bijvoorbeeld als je een kopie van de algemene voorwaarden krijgt en die aanvaardt. Bovendien behoudt de rechter de mogelijkheid om de rechtmatigheid van het beding te toetsen en het eventueel nietig te verklaren. 

Tot slot is het ook belangrijk om te onthouden dat zo’n schadebeding pas in werking kan treden na de eerste gratis herinnering, en de 14 dagen tijd die je daarna krijgt om alsnog te betalen. Als je dan nog tijdig betaalt, dan hoef je dus geen interest of forfaitaire vergoeding te betalen. 

De nieuwe regels voor minnelijke invorderaars

In het nieuwe Boek XIX WER staan ook regels voor de minnelijke invorderaars van schulden. Dat zijn bijvoorbeeld incassobureaus, maar ook gerechtsdeurwaarders kunnen in deze fase optreden. Een gerechtsdeurwaarder die als minnelijke invorderaar optreedt kan echter geen beslag leggen op je goederen – dat kan enkel als men overgaat tot een gerechtelijke invordering en dus eerst langs een rechtbank passeert. 

Dit zijn de belangrijkste regels voor minnelijke invorderaars in Boek XIX WER:

• Een minnelijke invorderaar moet ingeschreven zijn bij de FOD Economie vooraleer ze in België hun activiteiten kunnen uitoefenen. Dat geldt ook voor buitenlandse incassobureaus die in België schulden willen invorderen.
• Een minnelijke invorderaar moet de schuld controleren vooraleer ze die invordert. Daarbij moet de invorderaar ook nagaan of de maximumbedragen voor schadebedingen gerespecteerd worden. 
• De minnelijke invorderaar moet altijd eerst een ingebrekestelling versturen, vooraleer andere maatregelen mogen genomen worden. Je krijgt opnieuw 14 dagen om te betalen.
• Als de consument een afbetalingsplan aanvraagt, een verzoek tot schuldbemiddeling opstart of de schuld gemotiveerd betwist, dan mag niet overgegaan worden tot een andere maatregel van minnelijke invordering. 
• Een minnelijke invorderaar mag geen vergoeding of kosten aan de consument aanrekenen.

Een maatregel van minnelijke invordering is bijvoorbeeld het huisbezoek, een telefoonoproep of het sturen van een aanmaningsbrief. Hiervoor gelden wel bijkomende regels, zo mag een huisbezoek of telefonische oproep bijvoorbeeld nooit plaatsvinden tussen 10u ‘s avonds en 8u ’s ochtends. Dreigementen, het verstrekken van foute informatie, het lastigvallen van personen uit uw omgeving, het zijn allemaal voorbeelden van praktijken die niet door de beugel kunnen. 

Wat moet je doen als je een betalingsherinnering ontvangt?

Als je een betalingsherinnering ontvangt heb je 14 dagen om de schuld alsnog te betalen. Pas daarna kan de schuld beginnen oplopen met interest en een forfaitair bedrag, als die mogelijkheid in je contract voorzien werd. Als je een betalingsherinnering ontvangt, doe dan het volgende: 

1. Controleer de schuld. Ben je de schuld wel degelijk verschuldigd en klopt het bedrag? Houdt ook rekening met de mogelijkheid van factuurfraude of phishing. Kijk of de afzender van de sms, brief of mail wel degelijk de schuldeiser is. Klik niet zomaar op een betaallink tenzij je 100 % zeker bent dat die betrouwbaar is. Vaak is het beter om bijvoorbeeld zelf naar de website van de schuldeiser te surfen, en daar te betalen. Zo vermijd je valse websites. En als je niet zeker bent of je wel iets verschuldigd bent, zoek dan zelf het telefoonnummer of het emailadres van de schuldeiser op en contacteer hen daar. Zo vermijd je dat je terugbelt naar het valse adres van een oplichter. Meer informatie over internetfraude vind je in ons dossier. 

2. Betreft het een oude schuld, zoek dan uit of de verjaringstermijn niet is verstreken. In dat geval heb je wettelijk het recht om te weigeren de schuld te betalen. Schulden kunnen nu eenmaal niet oneindig worden opgeëist. Enkele voorbeelden: voor een ziekenhuisrekening is de verjaringstermijn 2 jaar, voor een rekening van je energieleverancier 5 jaar. Opgelet, bepaalde acties van de schuldeiser kunnen de verjaringstermijn onderbreken of opschorten, bijvoorbeeld als hij je voor de rechtbank daagt. Ook als jij de schuld zelf erkent, onderbreek je daarmee de verjaringstermijn. Meer informatie in ons dossier over de verjaring van schulden.

3. Betaal de schuld. Als de schuld klopt en je het geld wel degelijk verschuldigd bent, dan betaal je best zo snel mogelijk. Zo vermijd je extra kosten. 

4. Betwist de schuld. Ben je het niet eens met de schuld? Dan kan je die best zo snel mogelijk schriftelijk en gemotiveerd betwisten via de geijkte procedure. Als je een ingebrekestelling ontving van een minnelijke schuldinvorderaar dan moet die procedure ook in de ingebrekestelling beschreven worden. Door te betwisten vermijd je ongemakkelijke momenten, zoals een telefoontje van een incassobureau of een huisbezoek van de deurwaarder. De schuldeiser (en de minnelijke schuldinvorderaar) mag je dan niet meer lastigvallen tot een beslissing werd genomen over je betwisting. Bewaar ook zeker een bewijs van je gemotiveerde betwisting.

5. Vraag een afbetalingsplan. Ben je het geld wel degelijk verschuldigd maar heb je onvoldoende geld om de schuld te betalen? Vraag dan om een afbetalingsplan. Zo kan je vermijden dat de situatie escaleert met incassobureaus of rechtszaken. Volg daarna het afbetalingsplan ook nauwgezet op. 

6. Twijfel je of je wel iets verschuldigd bent? Aarzel niet om onze juristen te contacteren voor al je vragen.

Bel onze juridische dienst