5 tips om je zelfverbruik van energie uit je zonnepanelen te verhogen

Door de grote huishoudtoestellen zoals een wasmachine, vaatwasser en droogkast hoofdzakelijk overdag te laten draaien, kon het zelfverbruik gemiddeld met 3 % worden verhoogd. Concreet was elk van die toestellen goed voor een vermeerdering met zo’n 1 %. In totaal werd zo gemiddeld 126 kWh aan verbruik naar de dag verschoven (op een gemiddeld totaal verbruik van 4 200 kWh).

Laat je huishoudtoestellen overdag draaien

Dat betekent natuurlijk dat je overdag thuis moet zijn om de toestellen te bedienen. Of dat je gebruik moet maken van de “uitgestelde start” waarover veel van die toestellen beschikken.

Er bestaan ook slimme huishoudtoestellen die je van op afstand kunt bedienen, bv. met een app. In de toekomst zullen de technologische snufjes op dat vlak wellicht nog toenemen.

Houd rekening met het einde van de was- en droogzwiercycli

Van de drie toestellen bleek het voor de gezinnen het eenvoudigst om de vaatwasser overdag te laten draaien. Daar was het minder een probleem om die pas uren later te ledigen.

Dat is minder evident bij een wasmachine en een droogkast. De meeste gezinnen programmeerden uiteindelijk hun wasmachine zodat ze net voor het zwieren stopte. Bij hun thuiskomst ’s avonds lieten ze het toestel dan zwieren en staken ze het wasgoed daarna in de droogkast. Tenzij er iemand overdag thuis was om het anders aan te pakken.

Voor andere huishoudelijke taken – voornamelijk strijken en koken – is er alleen winst mogelijk voor wie minstens twee dagen per week overdag thuis is. Daarmee kon in ons onderzoek het zelfverbruik met 50 tot 135 kWh per jaar worden verhoogd.

Onvoldoende stroomproductie in de winter

Let wel: het heeft weinig zin om je gewoonten sterk aan te passen gedurende de wintermaanden.

Dan produceren de zonnepanelen sowieso toch te weinig – sommige dagen heb je over een hele dag amper enkele kWh aan productie – wat niet zal volstaan om het verbruik van je grote huishoudtoestellen te dekken, en al zeker niet op het moment dat ze draaien.

Een elektrische boiler kan in één klap een groot verschil maken. Hij zorgde in ons onderzoek gemiddeld voor een verhoging van het zelfverbruik met 13 %. Per jaar kwam dat neer op 660 kWh geproduceerde stroom van de zonnepanelen die meteen wordt verbruikt.

Op die manier kun je het zelfverbruik bij een totaal verbruik van 5 000 kWh per jaar opkrikken van 1 500 kWh per jaar (= 30 % zelfverbruik) naar 2 160 kWh per jaar (= 43 % zelfverbruik).

Let wel: een klassieke elektrische boiler is niet de meest voordelige oplossing om warm water aan te maken. Er zijn goedkopere opties. Maar als je toch over een elektrische boiler beschikt, kun je er maar beter je zelfverbruik mee verhogen.

Laat je boiler overdag werken voor een meer efficiënt verbruik van je zonne-energie

Het goede nieuws is dat je zo’n boiler heel gemakkelijk kunt programmeren om uitsluitend overdag te werken tijdens de uren dat je zonnepanelen het meest stroom produceren.

Daarvoor is een een schakelklok in de zekeringenkast handig, of anders een timer die je tussen de boiler en het stroomnet steekt. Je kunt zo’n eenvoudige timer al vinden voor € 25.

Voor die kleine som verkrijg je eenzelfde effect op het zelfverbruik als met een investering in een thuisbatterij van 5 kWh van enkele duizenden euro’s! Let er wel op dat je een timer koopt die het vermogen van jouw elektrische boiler aan kan!

Met een warmtepompboiler

Bij een warmtepompboiler kun je doorgaans gebruik maken van de aanwezige interne programmatie van het toestel om die te laten draaien op de meest gunstige uren, vanuit het oogpunt van de stroomproductie van jouw zonnepanelen.

Aangezien een warmtepompboiler gebruik maakt van de warmte uit de buitenlucht, is dat het interessantst als de buitentemperatuur al wat hoger is, dus zeker niet in de vroege ochtend maar eerder vanaf de middag.

Dat zal onder meer afhangen van hoeveel tijd de boiler nodig heeft om je voldoende warm water te verschaffen.

Overigens ligt het elektrisch vermogen van een warmtepompboiler een stuk lager – hij heeft in principe maar een derde van het vermogen nodig dat een klassieke boiler nodig heeft – zodat die minder hoge pieken zal vertonen en dus minder snel en minder vaak meer stroom zal vergen dan wat de zonnepanelen produceren.

Voor alle gezinnen, zonder enige uitzondering, dekte de dagelijkse productie theoretisch de dagelijkse energiebehoefte tussen half april tot half of eind september.

Dat betekent tegelijk dat buiten die periode, van oktober tot april, acties om het stroomverbruik te verschuiven naar de beste mogelijke uren qua productie, geen zin hebben omdat er dan sowieso toch te weinig productie is.

Weinig verhoging van het zelfverbruik met elektrische verwarming

In die context blijkt ook dat gezinnen die gebruik maken van elektrische verwarming, er niet in slagen om hun zelfverbruik te verhogen, omdat die verwarming toch vooral draait in de periode dat er weinig productie door de zonnepanelen is (november tot april).

Dit is ook de reden waarom eigenaars van een warmtepomp het zwaarst zullen zijn getroffen door de afschaffing van de terugdraaiende teller.

Elektrische verwarming is sowieso inefficiënt, ongeacht de vorm. Dat in tegenstelling tot warmtepompen, die echt efficiënt zijn en in een deel van hun behoeften kunnen voorzien in de herfst of lente als het weer koel maar zonnig is.

In ons onderzoek was slechts één persoon in staat om zijn hybride wagen regelmatig overdag thuis op te laden. In zijn situatie resulteerde dit in een extra zelfverbruik van 450 kWh, oftewel 5%. Dit percentage is slechts een voorbeeld voor één enkel gezin en kan veel hoger liggen. 

Intussen kunnen “intelligente” oplaadpunten worden gebruikt om het opladen aan te passen aan het beschikbare vermogen dat door de fotovoltaïsche installatie wordt geïnjecteerd.

De mate van zelfverbruik in ons onderzoek was gekoppeld aan een plug-in hybride voertuig, maar met een volledig elektrisch voertuig dat de hele dag wordt opgeladen met een modulerende terminal, kun je een toename van 10 tot 40% van het zelfverbruik verwachten (met een installatie van 10kWp).

Laad je auto de hele dag op

Het is beter om je auto gelijkmatig op te laden gedurende de dag dan om een snellader te gebruiken. Met een snellader neem je in een korte periode de maximale hoeveelheid stroom op die nodig is om op te laden. Dat is absoluut onmogelijk te dekken met zonnepanelen, zelfs op het hoogtepunt van de zomer. Bovendien veroorzaak je extreem hoge verbruikspieken, waarmee sinds 2022 rekening wordt gehouden bij de facturering in Vlaanderen.

Op dit moment is de gemiddelde maandelijkse piek 4,26 kW. Als je je batterij oplaadt met een vast laadpunt van 11 kW, wordt de piek op dat niveau vastgesteld. Concreet betekent dat een capaciteitstarief van € 39,93/jaar (exclusief btw) per kilowatt. Als je door het laden van je auto in plaats van een piek van 4,26 kW (€ 170) naar een piek van 11 kW (het vermogen van bepaalde laadpunten) gaat, krijg je een factuur van € 439,23 per jaar (exclusief btw).

Door je auto gelijkmatig gedurende de dag op te laden, kun je niet alleen je zelfverbruik verhogen, maar ook je piekverbruik verlagen.

Wie veel thuiswerkt zal misschien zijn wagen overdag kunnen opladen. Maar als je (opnieuw) naar kantoor moet, zal dat minder het geval zijn. Eventueel kun je dan je wagen opladen bij je werkgever, maar dat zal je zelfverbruik niet verbeteren.

Dankzij een batterij kun je jouw zelfverbruik een stuk opkrikken, maar je blijft nog altijd afhankelijk van het net.

Verhoog je zelfverbruik met 28 tot 44 % per jaar

Volgens onze berekeningen voor een gemiddeld elektriciteitsverbruik van 5 000 kWh per jaar - wat een courant verbruik is bij eigenaars van zonnepanelen - kun je bv. je jaarlijkse zelfvoorzieningsgraad optrekken van 28 naar 44 % met een batterij van 5 kWh en naar 57 % met een batterij van 10 kWh. Dat betekent dat je dan nog altijd zowat de helft van je geproduceerde stroom op het net zult injecteren.

Waarom we geen voorstander zijn van investeren in een thuisbatterij 

We raden deze oplossing niet aan voor het opslaan van het overschot aan elektriciteit van je zonnepanelen. 

Ondanks de daling van de prijzen van thuisbatterijen, zijn ze niet rendabel genoeg. De terugverdientijd is nog steeds bijna 10 jaar of meer. En het is niet bewezen dat deze systemen over 15 of 20 jaar nog voldoende laadcapaciteit zullen hebben.

Er is ook een impact op het milieu. Oplaadbare batterijen met lithium-ion zijn compact, licht en krachtig. Maar de grondstoffen voor deze batterijen zijn beperkt, daarom zouden ze best enkel gebruikt worden voor toepassingen waar ze écht nodig zijn en meer impact hebben, zoals in hightech en elektrisch vervoer. Dit is niet het geval voor thuisbatterijen. Bovendien moeten er nog serieuze verbeteringen worden geleverd op het gebied van recycleerbaarheid. Er zijn andere effectiënte en minder kostbare alternatieven. 

Lees meer in ons artikel Waarom een thuisbatterij momenteel niet rendabel is

Een thuisbatterij is geen alternatief voor elektrische verwarming

Een thuisbatterij zal je trouwens niet helpen om ’s zomers je overproductie te stockeren om die dan ’s winters te benutten. Met de opgeslagen stroom zul je het hooguit enkele dagen uithouden. De batterij zal vooral helpen stroom op te slaan die je overdag produceert om ze ’s avonds te benutten, of soms overdag als er dan (te) weinig productie is. Maar een batterij is geen oplossing voor wie elektrisch verwarmt.