Maculadegeneratie
Leeftijdsgebonden maculadegeneratie is bij ons de voornaamste oorzaak van een verslechterend gezichtsvermogen bij ouderen. Dat uit zich door een flou, soms donker gebied in het centrale gezichtsveld, terwijl de randen scherp blijven. Gemiddeld heeft 3,50% van de 65-plussers het in een vergevorderd stadium, en dat aandeel stijgt nog sterk met de leeftijd.
De aftakeling is te wijten aan een aantasting van de macula, ook wel gele vlek genoemd. Volledig blind wordt men er meestal niet van, maar het is wel bijzonder hinderlijk in het dagelijkse leven. Lezen, autorijden, boodschappen doen, gezichten herkennen enz.: het wordt allemaal een pak moeilijker of zelfs helemaal onmogelijk. Kenmerkend zijn het gebrek aan scherpte en de vervorming van objecten en lijnen. Zelfs kleuren kunnen verloren gaan. In de meest ernstige gevallen ontstaat er een donkere, lege "vlek" in het centrale zicht.
Maculadegeneratie bestaat in twee vormen: droog en nat.
- De droge of "atrofische" vorm is de meest voorkomende en ontstaat doordat gelige afzettingen (drusen) zich ophopen in de macula, wat uiteindelijk de lichtgevoelige cellen erin doet afsterven. Over mogelijke behandelingen wordt vooral veel gespeculeerd, met voorlopig weinig sluitend resultaat.
- De natte of "neovasculaire" vorm is zeldzamer, maar evolueert ook sneller. Er ontwikkelen zich abnormale bloedvaatjes op de gele vlek, die vocht en bloed lekken, en zo het netvlies beschadigen. Het gezichtsvermogen gaat sneller achteruit dan bij de droge vorm, maar de natte vorm kan wel worden behandeld.
De macula of gele vlek is een kleine zone achter aan het oog, op het netvlies. Ze zorgt voor het centrale, scherpe zicht. De rest van het netvlies staat in voor het perifere zicht, dat wel een groter gebied beslaat, maar scherpte mist.
Leeftijdsgebonden maculadegeneratie is bij ons de voornaamste oorzaak van een verslechterend gezichtsvermogen bij ouderen. Dat uit zich door een flou, soms donker gebied in het centrale gezichtsveld, terwijl de randen scherp blijven. Gemiddeld heeft 3,50% van de 65-plussers het in een vergevorderd stadium, en dat aandeel stijgt nog sterk met de leeftijd.
De aftakeling is te wijten aan een aantasting van de macula, ook wel gele vlek genoemd. Volledig blind wordt men er meestal niet van, maar het is wel bijzonder hinderlijk in het dagelijkse leven. Lezen, autorijden, boodschappen doen, gezichten herkennen enz.: het wordt allemaal een pak moeilijker of zelfs helemaal onmogelijk. Kenmerkend zijn het gebrek aan scherpte en de vervorming van objecten en lijnen. Zelfs kleuren kunnen verloren gaan. In de meest ernstige gevallen ontstaat er een donkere, lege "vlek" in het centrale zicht.
Maculadegeneratie bestaat in twee vormen: droog en nat.
- De droge of "atrofische" vorm is de meest voorkomende en ontstaat doordat gelige afzettingen (drusen) zich ophopen in de macula, wat uiteindelijk de lichtgevoelige cellen erin doet afsterven. Over mogelijke behandelingen wordt vooral veel gespeculeerd, met voorlopig weinig sluitend resultaat.
- De natte of "neovasculaire" vorm is zeldzamer, maar evolueert ook sneller. Er ontwikkelen zich abnormale bloedvaatjes op de gele vlek, die vocht en bloed lekken, en zo het netvlies beschadigen. Het gezichtsvermogen gaat sneller achteruit dan bij de droge vorm, maar de natte vorm kan wel worden behandeld.
De macula of gele vlek is een kleine zone achter aan het oog, op het netvlies. Ze zorgt voor het centrale, scherpe zicht. De rest van het netvlies staat in voor het perifere zicht, dat wel een groter gebied beslaat, maar scherpte mist.
Door maculadegeneratie verslechtert het zicht: alle scherpte verdwijnt uit het midden van het beeld en de kleuren zien er dof uit. In een vergevorderd stadium zal het volledige midden soms "verdwijnen", als een zwart gat of een leegte.
De symptomen kunnen zowel geleidelijk als plots optreden. Meestal zijn beide ogen aangetast. Wanneer de aftakeling begint in één oog, kan het andere doorgaans nog een tijdje compenseren. Maar de kans dat ook het tweede oog uiteindelijk wordt aangetast, is groot. Op dat moment zullen de symptomen ook veel uitgesprokener worden. Daarom is een vroege diagnose essentieel voor een optimale behandeling.
Raadpleeg dus tijdig uw oogarts bij volgende klachten: behoefte aan meer licht voor sommige taken, wazige woorden bij het lezen, een troebele vlek centraal in uw gezichtsveld en/of een vervormde waarneming van rechte lijnen.
Een normaal zicht, als referentiepunt: heldere kleuren, een scherp beeld en rechte, onvervormde lijnen.
Een aangetast zicht: alle scherpte is uit het midden van het beeld verdwenen en de kleuren zijn dof.
In een vergevorderd stadium zal het volledige midden soms "verdwijnen", als een zwart gat of een leegte.
Amslertest
Hierbij moet u met één oog bedekt naar een zwart-wit rooster kijken, om te controleren of de lijnen voor u onduidelijk of gebogen lijken. Deze test geeft een eerste aanwijzing, maar bijkomende testen door een gekwalificeerde oogarts blijven essentieel om een diagnose te kunnen stellen. De Amslertest is ook een goed middel om de progressie van de maculadegeneratie op te volgen bij patiënten waarbij de diagnose is gesteld.Fluoangiografie
Indien nodig kan de oogarts een fluoangiografie uitvoeren om afwijkingen aan de bloedvaten op te sporen aan de hand van een contrastvloeistof die in de arm wordt gespoten.Medicatie
Zogenaamde VEGF-remmers remmen de aanmaak van de "vasculaire endotheliale groeifactor", kortweg VEGF, een stof die het ontstaan van de abnormale bloedvaatjes en de bijhorende lekken bevordert. Tegenwoordig worden er drie middelen met succes gebruikt: ranibizumab (Lucentis), bevacizumab (Avastin) en aflibercept (Eylea). De twee eerste moeten één keer per maand rechtstreeks in het oog worden geïnjecteerd, de derde eerst maandelijks en daarna tweemaandelijks. Lucentis en Eylea zijn echter heel duur voor het RIZIV. Avastin is veel goedkoper en zou even doeltreffend zijn. Ook de mogelijke bijwerkingen van de drie middelen zijn vergelijkbaar: een rood oog, pijn, stipjes in het gezichtsveld en heel uitzonderlijk ooginfecties of een loskomend netvlies.
Maar Avastin is eigenlijk een geneesmiddel tegen bepaalde kankers, dat niet geregistreerd is voor gebruik bij maculadegeneratie. Enkel de fabrikant (Genentech, belangrijk aandeelhouder van de fabrikant van Lucentis) kan een aanvraag doen voor zo'n bijkomende registratie. Die lijkt dat echter niet van plan uit vrees dat Avastin het dure Lucentis zou vervangen. Oogartsen dienen Avastin ondanks het gebrek aan registratie dan maar "off-label" toe aan hun patiënten. Dat is een pak goedkoper voor het RIZIV, terwijl de prijs voor de patiënt ongeveer gelijk blijft.
De fabrikanten van Avastin en Lucentis zijn voor deze praktijken reeds beboet door de bevoegde Italiaanse instantie. Wij juichen die beslissing toe en vragen ook om onderzoek en maatregelen op Belgisch en Europees niveau.
Op uw voeding letten
Een verbetering van het voedingspatroon kan wellicht het gezichtsvermogen verbeteren en de degeneratie van de macula vertragen. Er zijn vooral aanwijzingen voor een gunstig effect van voedingsmiddelen die van nature rijk zijn aan luteïne en zeaxanthine, twee carotenoïden die ook in de macula terug te vinden zijn: sinaasappel, kiwi, groene bladgroenten, tomaat, wortel, erwten, mango en maïs. Een positief effect is niet gegarandeerd, maar het kan zeker geen kwaad om deze groenten en vruchten geregeld op het menu te zetten.Supplementen
Er wordt veel gespeculeerd over de mogelijk gunstige effecten van antioxidanten (vitamine C, E en bètacaroteen) en zink. Die zouden de schadelijke invloed op de netvliescellen tegengaan. Niettemin is er nog meer onderzoek nodig. Hoe dan ook mag u zulke supplementen enkel nemen in samenspraak met uw arts, en nooit op eigen houtje! Bètacaroteen verhoogt trouwens het risico op longkanker bij rokers.Hulpmiddelen
Patiënten die niet kunnen rekenen op een behandeling, zijn aangewezen op minder geavanceerde hulpmiddelen voor een beperkt zicht: een vergrootglas, speciale software om documenten in een groter lettertype af te drukken, een telefoon met grote toetsen, een horloge met een aangepaste cijferplaat enz.Door de aftakeling van de macula verslechtert het zicht geleidelijk aan: het wordt minder scherp, de kleuren lijken dof en lijnen vervormen. Dat kan mettertijd een belemmering vormen bij dagelijkse activiteiten, zoals lezen, schrijven, autorijden, naaien, huishoudelijke taken … In een vergevorderd stadium zal het volledige midden van het zicht soms "verdwijnen", als een zwart gat of een leegte.
Wanneer de aandoening beperkt blijft tot één oog, compenseert het ander oog nog. Vaak gebeurt het dat symptomen veel duidelijker worden wanneer ook het ander oog aangetast wordt.
Bij de natte vorm van maculadegeneratie wordt het zicht doorgaans ernstiger aangetast. In de meeste gevallen leidt dit echter niet tot blindheid, aangezien het zicht aan de randen in zekere mate behouden blijft.
Voorlopig is enkel met zekerheid bekend dat leeftijd, familiale aanleg en roken een rol spelen bij de ontwikkeling van maculadegeneratie. Preventie beperkt zich dan ook voornamelijk tot een gezonde levensstijl. Hoewel goede leefgewoonten niet kunnen garanderen dat u van de oogaandoening gespaard blijft, helpen ze u ook andere gezondheidsproblemen te voorkomen:
- Stop met roken, want dat is de voornaamste risicofactor, zowel voor het ontstaan als voor de snelheid van de achteruitgang.
- Draag bij fel zonlicht een zonnebril, ook in de winter. Hoewel het niet zeker is dat dit maculadegeneratie voorkomt, kunt u zowel uw huid als uw ogen maar beter beschermen tegen uv-stralen.
- Ga op tijd naar de oogarts. Een vroege diagnose is essentieel voor een optimale behandeling.
- Ga ook zonder klachten geregeld op controle, vanaf 55 jaar elke drie jaar, vanaf 65 elke twee jaar. Hebt u een verhoogd risico op oogproblemen (diabetici, familiale antecedenten ...), dan kan de oogarts frequentere controles aanbevelen.
- Neem regelmatige lichaamsbeweging, want dat zou het risico op maculadegeneratie verkleinen.
- Eet gezond. Probeer u er niet van af te maken met supplementen, maar eet veel groene groenten, fruit en vis, die van nature rijk zijn aan antioxidanten.