Deze medicatie tegen verkoudheid, hoest en verstopte neus raden we af

Waarom we bepaalde medicijnen tegen verkoudheid afraden

Bij verkoudheid, griep of keelpijn grijpen veel mensen meteen naar medicijnen. Vaak zijn dit medicijnen die zonder doktersvoorschrift verkrijgbaar zijn. Toch overtuigt het wetenschappelijke bewijs voor hun nut en/of doeltreffendheid niet altijd. Bovendien versnellen ze het genezingsproces niet.

Wat we wel zeker weten, is dat deze medicijnen bijwerkingen kunnen veroorzaken en soms verkeerd worden gebruikt. Naarmate het aantal ingrediënten toeneemt, neemt ook het risico op bijwerkingen toe en daarom raden we af om dergelijke producten te gebruiken.

Lees altijd goed de gebruiksaanwijzing en houd je aan de aanbevolen doseringen. Als de symptomen aanhouden, raadpleeg dan een arts.

Welke medicatie werkt echt?

De gezondheidsrisico's van hoestsiropen: hoestremmers en slijmoplossende middelen

Siropen voor slijmhoest of droge hoest: wat is het verschil?

• hoestsiropen, die, zoals hun naam al doet vermoeden, bedoeld zijn om de hoestreflex te voorkomen of te onderdrukken;
• slijmoplossende (of mucolytische) siropen, die het slijm verdunnen zodat het gemakkelijker kan worden opgehoest.

Wat veroorzaakt hoesten?

Hoesten is een natuurlijke reflex om je verstopte luchtwegen vrij te maken (slijm, stof, rook, enz.). Daarom is het geen goed idee om hoestsiroop te gebruiken, zeker niet als je een slijmhoest hebt.

Hoestsiropen met betwistbaar nut 

Sommige hoestonderdrukkers bevatten dextromethorfan. Dit is het geval bij Bronchosedal en Toularynx. Er is weinig of geen wetenschappelijk bewijs dat ze efficiënt zijn om acute hoest te behandelen. Verder kunnen ze slaperigheid en misselijkheid veroorzaken. Deze producten zijn veilig, ook al is het bewijs voor hun nut en werkzaamheid niet overtuigend. Daarom zijn ze opgenomen in de categorie van producten met 'betwistbaar nut' in onze databank van geneesmiddelen.

Sommige slijmoplossende siropen zijn gebaseerd op acetylcysteïne (Lysomucil, Acetylcysteïne EG), carbocysteïne (Siroxyl, Muco Rhinathiol) of guaifenesine (Bronchosedal Mucus, Toularynx Guaifenesine, Vicks Slijmhoest). De meerwaarde van deze siropen bij productieve hoest (slijmhoest) of ter preventie van COPD (chronisch obstructieve longziekte) is onduidelijk, vooral door een gebrek aan overtuigend wetenschappelijk bewijs. Bovendien kunnen ze hoofdpijn, huiduitslag, maag- en darmproblemen, misselijkheid en braken veroorzaken. Ze staan ook vermeld als producten van 'betwistbaar nut' in onze database.

Welke hoestsiropen worden afgeraden?

We raden het gebruik af van bepaalde siropen die in België verkrijgbaar zijn, zoals siropen op basis van broomhexine (zoals Bisolvon of Broomhexine EG). Ze zijn zonder voorschrift verkrijgbaar, maar er is geen overtuigend wetenschappelijk bewijs dat ze doeltreffend zijn bij de behandeling van slijmhoest of de preventie van COPD. We zijn strenger voor deze producten omdat ze, naast bijwerkingen zoals maag- en darmproblemen, misselijkheid en braken, vermoedelijk ook allergische reacties veroorzaken. De risico's die gepaard gaan met het gebruik van dit product om een hoest te behandelen die vanzelf overgaat en geen behandeling nodig heeft, zijn het niet waard.

We raden ook al jaren het gebruik af van siropen die stoffen combineren met zowel een hoestonderdrukkende als een slijmoplossende werking. Dergelijke producten waren vroeger verkrijgbaar in België, maar het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) heeft uiteindelijk beslist om ze in 2020 te verbieden.

Deze beslissing is echter niet van toepassing op producten die geregistreerd zijn onder de vereenvoudigde procedure voor het traditionele gebruik van bepaalde planten. Dit is een speciaal statuut waarmee een product op de markt kan worden gebracht als de werkzame stof die het bevat al minstens 30 jaar wordt gebruikt, waarvan 15 jaar in de Europese Unie. Dit is bijvoorbeeld het geval voor Bronchostop Duo (op basis van tijm- en hulstwortelextracten). De combinatie van een ingrediënt tegen droge hoest (hulst) en een ingrediënt tegen slijmhoest (tijm) heeft echter geen zin.

Zijn hoestsiropen écht nuttig?

Hoe behandel je een hoest zonder medicatie?

Er zijn een aantal huis-tuin-en-keukenmiddeltjes die je veilig kunt proberen, zoals thee, warme melk, gember, honing en citroen. Een lepel honing voor het slapengaan kan de hoest draaglijker maken en de slaap verbeteren. Maar opgelet: geef geen honing aan baby's jonger dan één jaar. De bacteriën in honing vormen een mogelijk risico op botulisme.

Sommigen ervaren een beetje verlichting door de luchtvochtigheid in huis te verhogen of door hete, vochtige dampen in te ademen (max 60°C). Deze oplossing wordt niet aanbevolen voor kinderen jonger dan 6 jaar. Voeg geen aroma's, oliën of andere producten toe.

Houd er rekening mee dat hoest niet behandeld hoeft te worden. Je toestand zal op natuurlijke wijze verbeteren na één tot drie weken. De beste behandeling om het genezingsproces te versnellen is rusten.

Wanneer geeft een hoest reden tot bezorgdheid?

Als de symptomen langer aanhouden, kunnen ze een teken zijn van een onderliggende aandoening. Het is dan een goed idee om een arts te raadplegen. 

De gevaren van neussprays, neusdruppels en tabletten met ontzwellende werking

In de winter kun je er bijna niet omheen: de kans is groot dat je verkouden wordt. Het is een veel voorkomende infectie van de bovenste luchtwegen.

Verkoudheid wordt verspreid door fijne druppeltjes in de lucht of contact met besmette voorwerpen. Als je met je handen je mond, neus of ogen aanraakt, kan het virus het lichaam binnendringen. Een goede handhygiëne is daarom essentieel om verspreiding van het virus te voorkomen. Houd voldoende afstand van verkouden mensen om je heen en verlucht je woon- en werkruimte elke dag voldoende zodat de virussen geen kans krijgen om je te besmetten. Een gewone verkoudheid is gelukkig eerder vervelend dan gevaarlijk. Een bezoek aan de dokter is niet nodig, tenzij je complicaties hebt.

Wat kan je doen bij verkoudheid?

Oorzaken van een verstopte neus

Er zijn heel wat virussen die je een verkoudheid kunnen geven. Verkoudheid gaat vaak gepaard met een verstopte neus of, omgekeerd, een loopneus. Wanneer je verkouden bent, zwellen en verdikken de slijmvliezen in je neus en keel en produceren ze snot.

Verkoudheid wordt meestal veroorzaakt door het rhinovirus of coronavirus (niet te verwarren met SARS-CoV-2, bekend van Covid-19). Verkoudheid wordt dus veroorzaakt door een virus en niet door de kou, vochtigheid of als je naar buiten gaat met vochtig haar, in tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd.

 

Welke medicijnen worden afgeraden bij een verstopte neus?

Antibiotica zijn zinloos bij aandoeningen die worden veroorzaakt door een virus, zoals verkoudheid. Ze kunnen alleen bacteriën bestrijden. Er zijn echter nog steeds vrij verkrijgbare geneesmiddelen op de Belgische markt die een antibioticum bevatten en die worden aanbevolen bij een verstopte neus:

• Sofrasolone, een combinatie van framycetine (antibioticum), nafozaline (decongestivum) en prednisolon (corticosteroïde). Zoals vermeld zijn antibiotica zoals framycetine zinloos bij een verstopte neus. Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat ze nuttig zijn bij uitwendig gebruik. Aan de andere kant ontwikkelt het willekeurig gebruik van antibiotica onze resistentie tegen antibiotica. Als je ze echt nodig hebt (longinfectie bijvoorbeeld), werken antibiotica misschien minder goed. Bovendien loop je door framycetine in te nemen het risico op een anafylactische shock. Tot slot bevat dit product een corticosteroïde (prednisolon). Bij plaatselijk gebruik, zoals in dit geval, loop je het risico op bijwerkingen, ook al is de meerwaarde ervan bij de behandeling niet duidelijk aangetoond. We raden dit product af.
• Dexa-Rhinospray. Deze bevat geen antibioticum, maar wel een combinatie van een decongestivum en een corticosteroïde. Het is alleen op voorschrift verkrijgbaar, maar we raden het toch af.

Er zijn nog twee andere combinatiemedicijnen die we afraden. Hun risico's wegen immers zwaarder door dan hun voordelen. Dit zijn:

• Otrivine Duo. Deze spray combineert ipratropium en xylometazoline. Het ene is bedoeld om afscheiding tegen te gaan, het andere om een verstopte neus te verlichten. Deze producten hebben veel bijwerkingen, terwijl de effectiviteit van deze combinatie niet overtuigend is aangetoond. Lees hier meer over Otrivine Duo.
• Sinutab wordt oraal ingenomen. Bij dit type geneesmiddel is het risico op bijwerkingen wel groter. Sinutab bevat pseudo-efedrine en paracetamol. Het is sinds kort alleen op recept verkrijgbaar. Lees hier waarom we Sinutab afraden. We hebben ook bedenkingen bij pseudo-efedrine in een ander product, Vasocedine Pseudo-efedrine.

Hoe kun je een verstopte neus behandelen zonder medicatie?

Een verkoudheid geneest vanzelf. De symptomen verdwijnen binnen 7 tot 10 dagen. Het enige wat je kan doen is geduld hebben en voldoende rusten. Geen enkele medicatie voorgeschreven door je arts zal het genezingsproces versnellen. In het beste geval kan hij of zij medicatie voorschrijven om bepaalde symptomen te verlichten. Gebruik ze alleen als het nodig is. Dit geldt vooral voor kinderen.

Bij een verstopte neus kan je het volgende doen:

• je kan het snot vloeibaar maken met een 'fysiologische' zoutoplossing, vooral bij jonge kinderen. Zo'n zoutoplossing is verkrijgbaar per dosis;
• blijf goed gehydrateerd;
• verhoog het hoofdeinde van je bed;
• vermijd irriterende dampen;
• ververs en bevochtig de lucht in je woning.

Is een neusspray echt effectief bij een verkoudheid of verstopte neus?

Neussprays kunnen ook helpen, maar geef de voorkeur aan sprays die alleen een decongestivum bevatten, zoals oxymetazoline (bijv. Nesivine) of xylometazoline (Nasa Rhinathiol, Otrivine). Gebruik ze dan enkel in lage dosissen en beperk het gebruik tot maximum 5 dagen. Langdurig gebruik kan immers de neus net blokkeren.

Voor kinderen zijn sommige van deze producten niet geschikt omdat ze bijwerkingen hebben:

• Voor kinderen jonger dan 12: gebruik nooit niet-pediatrische neussprays of neusdruppels die vasoconstrictoren bevatten.
• Voor kinderen jonger dan 7: laat alle neuspreparaten met efedrine, fenylefrine, nafazoline en tramazoline links liggen.

De gevaren van geneesmiddelen tegen keelpijn

Bij een verkoudheid kan naast een verstopte neus ook last krijgen van keelpijn. Tot nu toe bestaat er geen behandeling waarmee je sneller geneest. De bestaande medicijnen werken alleen om de symptomen te verlichten.

Net als andere symptomen van verkoudheid verdwijnt keelpijn vanzelf na 7 tot 10 dagen.

Wat veroorzaakt keelpijn?

Als de keelpijn het gevolg is van een verkoudheid, wordt deze veroorzaakt door een virus dat de slijmvliezen in de keel doet ontsteken. Antibiotica zijn dan opnieuw compleet nutteloos.

Keelpijn kan overigens ook worden veroorzaakt door een bacterie, een schimmel, een allergie, enz.

Welke medicijnen tegen keelpijn worden afgeraden?

Er zijn heel wat zuigtabletten en sprays voor de keel verkrijgbaar. Hoewel deze vaak worden gebruikt, is er weinig bewijs dat ze daadwerkelijk helpen om keelpijn te verlichten. Deze middelen hebben geen significant effect op de pijn dat sterker zou zijn dan dat van een snoepje in combinatie met een pijnstiller zoals paracetamol.

Ze versnellen de genezing van de ontsteking niet en kunnen bij hoge doses bijwerkingen veroorzaken.

We raden de volgende medicijnen af:

• Collutabs (amylmetacresol + dichloorbenzylalcohol + lidocaïne)
• Strepsils + lidocaïne (amylmetacresol + dichloorbenzylalcohol + lidocaïne)
• Lemocin (cetrimide + lidocaïne + tyrothricine)
• Buccoverso (chloorhexidine + lidocaïne)
• Medica (chloorhexidine + lidocaïne)
• Golaseptine-lidocaïne (chloorhexidine + lidocaïne)
• Colludol (hexamidine + lidocaïne)

Deze producten zijn verkrijgbaar in verschillende vormen, met verschillende smaken, en verschillen op basis van hun 'actieve' stof. Sommige medicijnen bevatten een lokaal antisepticum (ontstekingsremmer) of een antibioticum waarvan het nut voor keelpijn niet bewezen is. Andere bevatten een plaatselijk verdovingsmiddel, lidocaïne, dat bij overdosering stuiptrekkingen of cardiovasculaire problemen kan veroorzaken.

Vaak betreft het een combinatie van deze bestanddelen zonder bewijs van therapeutisch voordeel. Door ze te combineren, vergroten fabrikanten het risico op bijwerkingen.

We raden ook af om Strepfen te gebruiken. Dit product bevat een ontstekingsremmer (NSAID), maar de meeste patiënten zijn zich hier niet van bewust. Sommige patiënten gebruiken naast Strepfen ook een ontstekingsremmer zoals ibuprofen. Deze combinatie verhoogt het risico op bijwerkingen aanzienlijk. We raden het daarom af omwille van de mogelijke bijwerkingen (mondirritatie, buikpijn, misselijkheid, diarree, droge mond, enz.) Ook kunnen er interacties zijn met andere medicatie.

Ten slotte raden we ook het gebruik van gorgelproducten af. Deze verminderen de pijn niet significant meer dan een eenvoudig zuigsnoepje.

Wat zijn de meest effectieve medicijnen tegen keelpijn?

Bij keelpijn kun je pijnstillers nemen. Paracetamol geniet hierbij de eerste keuze, maar ibuprofen kan ook helpen. Ze kunnen de pijn tijdelijk verminderen en andere symptomen zoals koorts of hoofdpijn verlichten.

• Overschrijd bij paracetamol nooit de aanbevolen dosis van 4 keer 1 gram per dag voor een volwassene en 60 mg paracetamol per dag en per kilo lichaamsgewicht voor een kind. Gebruik de laagst mogelijke dosis gedurende een zo kort mogelijke tijd.
• Voor ibuprofen is de maximale dosis 3 keer 400 mg per dag voor een volwassene, en 7 mg tot maximaal 10 mg per dag per kilo lichaamsgewicht voor een kind en dit maximum driemaal daags. Paracetamol heeft de voorkeur in plaats van ibuprofen vanwege de mogelijke bijwerkingen.
• Aspirine (acetylsalicylzuur), een andere populaire pijnstiller, veroorzaakt ook meer bijwerkingen dan paracetamol. Bovendien kun je het beter niet aan kinderen en tieners geven. Als zij een virusinfectie oplopen, kan aspirine het syndroom van Reye veroorzaken. Dit is een zeldzame maar ernstige aandoening die vooral voorkomt bij kinderen tussen de 5 en 14 jaar.

Welke remedies zijn effectief tegen keelpijn?

Hoe zit het met traditionele middeltjes zoals gorgelen met zout water, honing, warme dranken of ijs? Hoewel ze enige verlichting kunnen bieden, is er geen wetenschappelijk bewijs dat hun doeltreffendheid aantoont.

Als je keelpijn langer dan tien dagen aanhoudt of als je moeite hebt met ademhalen of slikken, opgezwollen klieren hebt enz. moet je een arts raadplegen.

Onze tips om verkoudheid, hoest en keelpijn te bestrijden

• Neem voldoende rust.
• Drink voldoende water.
• Kies bij koorts, pijn of keelpijn voor paracetamol, maar houd je aan de juiste dosering.
• Als je neus verstopt zit, gebruik dan een fysiologische zoutoplossing.
• Gebruik geen antibiotica als het niet nodig is. Ze hebben geen nut in het geval van een virale infectie, maar het gebruik ervan verhoogt de resistentie tegen antibiotica.
• Volg de aanbevolen hygiënemaatregelen: was regelmatig je handen, houd afstand, hoest/nies in een zakdoek om de verspreiding van het virus te beperken.
• Gebruik niet te veel medicijnen, vooral niet voor kinderen.
• Lees altijd zorgvuldig de gebruiksaanwijzing en houd je aan de voorgeschreven doses.
• Raadpleeg een arts als de symptomen aanhouden of als er complicaties optreden.

De gevaren van resistentie tegen antibiotica