Pseudo-efedrine hoort niet in geneesmiddelen

Welke geneesmiddelen bevatten pseudo-efedrine?

Pseudo-efedrine zit in een aantal “combinatiemedicijnen”. Dat zijn medicijnen waarin stoffen worden gecombineerd, zoals bijvoorbeeld pseudo-efedrine met een pijnstiller of een ontstekingsremmer (bv. paracetamol).

Deze middelen worden gebruikt bij een verstopte neus en verkoudheid. In een aantal andere geneesmiddelen gebruikt bij allergische rhinitis (neusslijmvliesontsteking) wordt pseudo-efedrine gecombineerd met een anti-allergisch middel.

Een overzicht van de verschillende geneesmiddelen met pseudo-efedrine in ons land op de markt:

• Pseudo-efedrine: Vasocedine Pseudoephedrine
• Pseudo-efedrine in combinatie met paracetamol: Sinutab, Sinutab Forte, PARASINEG en Therafixx-Capitanasal.
• Pseudo-efedrine in combinatie met ibuprofen: Sinuphene
• Pseudo-efedrine in combinatie met een antihistaminicum: Aerinaze, Cirrus, Clarinase, Rhinosinutab 

Vanaf 1 november 2024 zijn deze geneesmiddelen enkel nog met voorschrift verkrijgbaar bij de apotheker.

Wat is het probleem met pseudo-efedrine?

Pseudo-efedrine heeft in de eerste plaats een vernauwend effect op de bloedvaten in ons lichaam. In de neus zorgt dat er bijvoorbeeld voor dat de zwelling van het neusslijmvlies – die de oorzaak is van een verstopte neus afneemt. Het heeft geen genezend effect, het verlicht waarschijnlijk alleen in lichte mate de symptomen.

Maar niet alleen in je neus: deze stof vernauwt ook bloedvaten elders in je lichaam, zoals rondom je hart en hersenen. Het heeft ook een stimulerende werking. De volgende problemen kunnen optreden: hoge bloeddruk, hartritmestoornissen, stuipen, psychose en hallucinaties, niet kunnen plassen en een infarct van de oogzenuw.

Zeldzame ernstige bijwerkingen zijn een hartinfarct, een beroerte en een ontsteking van de dikke darm door onvoldoende bloedtoevoer.

Vooral ouderen zijn gevoelig aan deze neveneffecten van pseudo-efedrine, maar deze problemen kunnen ook optreden bij mensen zonder medische voorgeschiedenis of risicofactoren, en onafhankelijk van de dosis en de duur van de behandeling.

Gevaarlijke bijwerkingen

De lijst van gevaarlijke bijwerkingen die het bestanddeel pseudo-efedrine kan veroorzaken is lang, zelfs aan de aanbevolen dosis in de bijsluiter. 

Recent kwamen nog twee extra ernstige zeldzame risico’s aan het licht; in medisch jargon PRES (posterieur reversibel encefalopathiesyndroom) en RCVS (reversibel cerebraal vaatvernauwingssyndroom). Bij deze syndromen kan er een verminderde bloedtoevoer naar de hersenen zijn waardoor ernstige, levensbedreigende complicaties kunnen optreden.

Welke bijwerkingen bij PRES en RCVS?

Concreet kun je dan last hebben van de volgende verschijnselen: (ernstige) hoofdpijn, gezichtsstoornissen, misselijkheid en braken, verwardheid en stuipen. Met een snelle diagnose en behandeling verdwijnen de symptomen van PRES en RCVS meestal.  

Naar onze databank voor geneesmiddelen

Wordt er iets aan gedaan?

Naar aanleiding van deze nieuwe problemen met PRES en RCVS heeft het Europese Geneesmiddelenagentschap deze bijwerkingen onderzocht en de voor- en de nadelen van deze geneesmiddelen geëvalueerd. 

Deze evaluatie leidde alleen maar tot de verplichting voor de farmaceutische firma’s om de bijsluiter aan te passen, waarbij naast de toevoeging van de recent vastgestelde bijwerkingen enkele nieuwe contra-indicaties en voorzorgsmaatregelen toegevoegd werden. 

Eventuele aanpassingen aan de al dan niet vrije verkrijgbaarheid van deze geneesmiddelen werden overgelaten aan de lidstaten. Ons land zijn deze middelen vanaf 1 november 2024 voorschriftplichtig. Voor Testaankoop is dat een verbetering, maar onvoldoende.

Het standpunt van Testaankoop over pseudo-efedrine

Geneesmiddelen op basis van pseudo-efedrine moeten volgens ons van de markt gehaald worden. Voor een beperkt effect op het verhelpen van klachten die uiteindelijk goedaardig en vanzelf over gaan is het onverantwoord een geneesmiddel op de markt te hebben dat zo’n ernstige neveneffecten kan veroorzaken, ook al zijn deze zeldzaam. 

Het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie raadt geneesmiddelen op basis van pseudo-efedrine expliciet af, evenals het Franse geneesmiddelentijdschrift La Revue Prescrire en het Franse Geneesmiddelenagentschap. In Nederland zijn overigens geen geneesmiddelen op basis van pseudo-efedrine op de markt.

Ons advies bij een verkoudheid

Gewone verkoudheden zijn niet ernstig. De symptomen zoals een verstopte neus, een loopneus en niezen kunnen soms tot twee weken aanhouden, maar gaan vanzelf over. Indien nodig kun je paracetamol nemen om hoofdpijn te verminderen.

Om de klachten van een verstopte neus te verlichten kun je de neus spoelen met een zoutoplossing, voldoende water drinken, het hoofdeinde van het bed verhogen, irriterende rook vermijden en de lucht in huis voldoende verversen en bevochtigen.

Als dat onvoldoende verlichting brengt kan je een neusspray proberen op basis van oxymetazoline of xylometazoline. Gebruik deze echter zo kort en zo weinig mogelijk: bij voorkeur niet langer dan vijf dagen en enkel wanneer het echt nodig is. Bij langdurig gebruik is het zelfs mogelijk dat ze een verstopte neus veroorzaken. 

Ook bij deze middelen is voorzichtigheid geboden voor patiënten met aandoeningen zoals hartproblemen en een hoge bloeddruk.

Ons advies bij een allergische reactie

Voor allergische rhinitis vermijd je in de eerste plaats de stof die klachten uitlokt (bv. binnen blijven bij hooikoorts). Is dat niet mogelijk of heb je toch last, dan kunnen geneesmiddelen helpen. Er zijn verschillende opties afhankelijk van de ernst en het type van de klachten. 

Een van de mogelijke opties is een anti-allergisch middel (antihistaminicum) op basis van bijvoorbeeld cetirizine, loratidine enz. Bij ernstige neusklachten is een neusspray op basis van corticosteroïden de beste keuze.

Hoe hooikoorts voorkomen en behandelen?

Gebruik je toch een geneesmiddel op basis van pseudo-efedrine, neem dan zeker de volgende voorzorgsmaatregelen:

• Respecteer de contra-indicaties. Dat zijn situaties waarin je deze geneesmiddelen niet mag innemen. De lijst is lang. 
• Neem geen andere geneesmiddelen tegen verstopte neus zoals neussprays.
• Stop met je geneesmiddel en raadpleeg een arts als je plots niet meer of minder goed ziet of je vlekken ziet, je hartkloppingen of andere hartklachten krijgt, je plots buikpijn en bloed in de stoelgang hebt, je plots opkomende hoofdpijn krijgt, misselijkheid, braken, verwardheid of stuipen, etc.

Raadpleeg zeker de bijsluiter voor een vollediger overzicht van contra-indicaties, interacties met geneesmiddelen en voorzorgsmaatregelen.

Naar onze databank voor geneesmiddelen