Elektrische auto opladen: hoe werkt het?

Vrijwel alle elektrische auto’s zijn uitgerust met een kabel voorzien van een behuizing om veilig op te laden aan een gewoon stopcontact. Dat is technisch beperkt tot 10 A, of 2,3 kW. Concreet duurt het dan 7 tot 8 uur om 100 km autonomie bij te krijgen. Snel na elkaar zeer lange trajecten rijden zet je dus maar beter uit je hoofd. Maar je kunt zo wel elke dag korte trajecten afleggen met een elektrische auto.

Vanwaar die beperking tot 10 ampère als er op de zekeringen van je elektrische installatie een vermogen van 16 ampère (3,6 kW) staat aangegeven? Wel, een stopcontact is niet gemaakt om uren aan een stuk op vol vermogen te worden gebruikt, want dat zal zorgen voor slijtage.

Speciaal type van stopcontact

Je kunt deze beperking van 10 ampère wel omzeilen. Legrand, fabrikant van elektrische producten, heeft een robuuster “normaal” stopcontact (“Green’up Access”) ontworpen dat een langdurige belasting van 14 tot 16 ampère (3,2 tot 3,6 kW) aan kan. Daar is wel een apart circuit voor nodig, wat betekent dat een elektrische kabel rechtstreeks van het stopcontact naar de verdeelkast gaat met daar een automatische zekering. Ook moet de controller van de kabel van het elektrisch voertuig dit stopcontact herkennen. Bepaalde auto’s van de PSA-groep en van Renault kun je via zo’n stopcontact op een vermogen tot 16A opladen dankzij hun kabel/controller, maar dat is niet altijd het geval. Als je van plan bent om dit soort stopcontact te gebruiken, vraag dan een schriftelijk bewijs aan de garage waarin staat dat je met het geleverde materiaal wel degelijk met meer dan 10A kunt laden.

Het voordeel van deze oplossing is dat ze niet zoveel kost: je betaalt € 150 tot € 200 voor een stopcontact – dat is 5 tot 10 keer minder dan een laadpaal – en a priori zijn de installatiekosten beperkt. Je hebt natuurlijk wel nog altijd zo’n 5 uur nodig om voor 100 km bij te laden, maar dat kan genoeg zijn voor een elektrisch voertuig dat dagelijks niet veel autonomie behoeft, of voor een hybride auto.

Aangezien het speciale stopcontact ook uitgerust is om langdurig mee te laden, is de installatie dus een goed idee, ook al zul je niet meer dan 10 A van het vermogen gebruiken.

De factuur zal vooral afhangen van het gebruik dat je wilt maken van je voertuig en van wat je bereid bent te betalen voor eventueel bijkomend vermogen om extra comfort te hebben.

De laadpalen zelf kosten tussen € 500 en € 2750. Je kunt wel laadpalen met een hoger vermogen tegen een lagere prijs vinden en omgekeerd, afhankelijk van de aanwezige of afwezige extra functies. Intelligente laadfuncties hebben immers een aanzienlijke impact op de prijs.

Uit een recent onderzoek blijkt dat de installatiekosten sterk variëren, van € 200 tot € 1400, afhankelijk van de situatie. 

Ongeacht het vermogen moet de laadpaal door een erkende instelling worden gekeurd. Zo’n controle kost tussen € 100 en € 150.

Maar bij de installatie van een laadpaal komen mogelijk nog andere kosten kijken.

Elektrische installatie aanpassen en meter verzwaren

Als je over een monofasige installatie beschikt en je een laadpaal van 11 of 22 kW wilt installeren, moet je overschakelen op een driefasige installatie. Dit houdt een aanpassing van de verdeelkast van de bestaande circuits in, waarbij je de kabel tussen de meter en de verdeelkast (mogelijk) moet vervangen, nieuwe sokkels en aardlekschakelaars moet aanbrengen enz.

Hoogstwaarschijnlijk moet je het aansluitvermogen verzwaren. De kosten ervan variëren sterk naargelang de situatie en de netbeheerder. Vraag altijd vooraf een offerte.

Bijkomende kosten in Brussel en in bepaalde andere stedelijke gebieden

In België bestaat een deel van het netwerk uit netten van 3 x 230 V “zonder nuldraad”. Dit is vooral het geval in Brussel en omgeving. Dit hindert de consument niet, behalve wanneer hij een toestel op een driefasige 3 x 400 V wil installeren zoals een krachtige laadpaal (11 of 22 kW). In dat geval moet je wel een autotransformator laten installeren in een goed verluchte ruimte. Dat doet de totale kostprijs nog eens met honderden euro’s oplopen.

Gelukkig kun je nog steeds een laadpaal van 7,4 kW monofasig zonder autotransformator installeren, op voorwaarde dat het voertuig geschikt is om aan een stopcontact zonder nuldraad (gewoon of laadpaal) te worden opgeladen.

Dat zal afhangen van je behoeften en van de bijkomende kosten die extra vermogen vergt.

Thuislaadpalen zijn hoofdzakelijk verkrijgbaar met de volgende vermogens:

• 3,7 kW (16 A eenfasige stroom)
• 7,4 kW (32 A eenfasige stroom)
• 11 kW (16 A driefasige stroom)
• 22 kW (32 A driefasige stroom)

De laadpaal behoort tot de krachtigste huishoudtoestellen die je in een huis kunt installeren: 3,7 kW komt overeen met het vermogen van een oven met grill die op vol vermogen draait; 7,4 kW is het vermogen van een elektrisch fornuis waarvan alle kookzones tegelijk aan staan. 11 kW en 22 kW zijn vermogens van elektrische verwarmingsinstallaties die een volledige woning opwarmen.

Het minimumvermogen van de laadpaal is belangrijk. Het bepaalt hoeveel elektrisch vermogen nog beschikbaar is voor de andere toestellen in huis terwijl de auto oplaadt. In Vlaanderen zal dit minimumvermogen het minst impact hebben op het capaciteitstarief.

De komst van het capaciteitstarief - in Vlaanderen al ingevoerd en in de toekomst ook in de andere gewesten - zou de grootste freaks van oplaadsnelheden tot nadenken moeten stemmen en hun honger naar vermogen moeten doen afnemen.

Autonomie en laadscenario

Het meest voor de hand liggende scenario bestaat erin de batterijen ‘s nachts op te laden van 22u tot 7u om te profiteren van de daltarieven en om ‘s morgens opnieuw met de auto de baan op te kunnen, al moet worden opgemerkt dat in Vlaanderen het voordeel van het tweevoudig uurtarief steeds kleiner wordt. In 9 uur levert een laadpaal van 3,5 kW iets meer dan 170 km autonomie op. Een laadpaal van 7,4 kW levert meer dan 300 km autonomie op.

Als je sneller wilt opladen, kun je kiezen voor een 11 kW- of zelfs een 22 kW-station. Maar dit vereist vaak wel wat werk, want je hebt een driefasige installatie nodig en je moet je meter laten versterken.  

Is een laadpaal van 7,4 kW dan wel voldoende voor jou? Wat als je een dringende laadbeurt nodigt hebt en/of je een langer traject wilt afleggen? Rechtvaardigt het occasionele karakter van dit scenario de installatie bij jou thuis van een laadpaal met een hoger vermogen of kun je overwegen om de auto uitzonderlijk op te laden aan een snelle laadpaal buitenshuis? Die beslissing ligt bij jou, maar lees eerst aandachtig het gedeelte over het capaciteitstarief.

Kenmerken van het voertuig

Niet alle elektrische voertuigen zullen worden opgeladen op een vermogen van 11 kW en nog minder op een vermogen van 22 kW bij thuislaadpalen die over dat maximumvermogen beschikken. De lading wordt namelijk soms beperkt tot 7,2 kW of zelfs 3,7 kW bij een driefasige laadpaal van 11 kW omdat de lading slechts op één fase kan gebeuren met het aangesloten voertuig. En de meerderheid van de huidige voertuigen kan niet worden opgeladen aan thuislaadstations van 22 kW, waardoor het opladen wordt beperkt tot 11 kW. 

Als je een laadpaal laat installeren voor een specifiek voertuig, informeer je dan goed over de mogelijkheden en beperkingen van dat voertuig. Laat niet nodeloos een laadpaal installeren waarvan je het vermogen toch niet zult benutten.

Sommige modellen van Renault en Smart kun je niet opladen aan een stopcontact zonder nuldraad (gewoon thuis of aan een laadpaal). Voordat je je een elektrische auto aanschaft, moet je altijd nagaan of je het wel op het volledige Belgische stroomnet kunt opladen.

Sinds de liberalisering van de elektriciteitsprijzen heeft het beschikbare of werkelijk benutte vermogen voor particulieren geen invloed op de tarificatie. Maar sinds het begin van 2023 heeft Vlaanderen het capaciteitstarief ingevoerd, dat het werkelijk benutte vermogen verrekent in de factuur. In 2024 komt dat per jaar neer op € 38 tot € 57 per kW.  

Vermogenspieken worden in rekening gebracht

Dit capaciteitstarief houdt rekening met de pieken van het werkelijk benutte vermogen (meting per kwartier), meer bepaald met het gemiddelde van de laatste 12 maanden. De maandpiek komt neer op het kwartier met het hoogste gemiddelde vermogen dat je in een bepaalde maand hebt gebruikt. Dit kan enkel worden geregistreerd als je over een digitale meter beschikt.

Dat capaciteitstarief kan een harde dobber zijn voor eigenaars van een laadpaal thuis die aan een maximaal vermogen worden gebruikt. Als die uren aan een stuk op hoog vermogen werkt, en dat het hele jaar door, zullen noch de afvlakking door een meting per kwartier, noch het twaalfmaandelijkse gemiddelde de pil verzachten. 

Zo zullen de jaarlijkse extra kosten € 110 tot € 420 bedragen voor laadbeurt van 7,4 kW, € 250 tot € 620 voor een van 11 kW en € 660 tot € 1 250 als je wagen kan laden aan 22 kW. Als je regelmatig je auto snel (op vol vermogen) wilt opladen, zal je met het capaciteitstarief dus veel meer betalen. Je doet er wel goed aan om de auto op een intelligente manier te laden door het laadvermogen aan te passen in functie van het vermogen van andere toestellen, en om het laden in de tijd te spreiden.

Gecompenseerd door een kleiner variabel deel van de elektriciteitsprijs?

Anderzijds is het variabele deel van de elektriciteitsprijs gedaald en bijgevolg ook de “volle laadbeurt” voor de auto. Voor een auto die 15.000 km per jaar rijdt, zou deze daling eventueel de kosten van het capaciteitstarief voor een laadpaal van 7 kW kunnen compenseren, maar niet die voor een laadpaal van 11 kW of 22 kW.

En ook al lijkt de installatie van een laadpaal van 11 of 22 kW aanlokkelijk, weeg toch goed het reële voordeel af dat je uit dat vermogen zult halen en vraag een laadpaal die zo nodig kan worden begrensd tot 7,4 kW.

Een laadpaal is meer dan alleen een kast met een stopcontact waarin je de laadkabel van je elektrische auto plugt. Het vergt ook een specifiek elektrisch circuit met een bekabeling van de juiste doorsnede, een aangepaste differentieelschakelaar die reageert op specifieke lekstroom, en een stroomonderbreker. Het Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties (AREI) vereist uitdrukkelijk een apart specifiek circuit.

Daarnaast moet een laadpaal kunnen communiceren met het elektrisch voertuig om de laadbeurt te optimaliseren en de veiligheid te verhogen. Afhankelijk van het model kan de laadpaal ook informatie van het net verwerken.

Extra functies

Zogenaamd “intelligente” laadpalen kunnen de laadduur en het laadvermogen aanpassen zodat je het voordeligste tarief geniet terwijl het huisnetwerk en zelfs het algemene net niet overbelast raken.

Ze kunnen verder informatie voor facturering sturen (via het internet, via 4G of 5G), bijvoorbeeld voor een bedrijfswagen. Ze kunnen eventueel ook toegang via een badge of een andere tool beheren.

Bedrijven stellen doorgaans voor om de gegevens die verband houden met deze functionaliteiten, samen te beheren met een abonnement dat je toegang verschaft tot openbare laadpalen.

Welk stopcontact in een laadpaal?

Fabrikanten hebben zelf verschillende stopcontacten ontwikkeld waarmee een elektrisch voertuig op een laadpaal kan worden aangesloten. In de praktijk zal het zogenaamde stopcontact “type 2” de norm zijn in Europa voor een thuislaadpaal.