Flammazine, Sofrasolone… Wanneer gebruik je deze en andere lokale antibiotica?

Wanneer moet je antibiotica gebruiken?

Antibiotica zijn geneesmiddelen die bacteriën doden of hun vermenigvuldiging verhinderen.

Ze zijn van belang bij de behandeling van ernstige bacteriële infecties. Voor minder ernstige infecties hebben ze vaak weinig of geen effect op het verloop van de infectie als je een goed functionerend afweersysteem hebt. Op infecties van virale oorsprong hebben antibiotica geen enkel effect.

Preventief ter voorkoming van infecties hebben antibiotica over het algemeen geen zin, op een zeer beperkt aantal uitzonderingen na.

Antibiotica gebruik je alleen als je dokter ze voorschrijft.

Zonder voorschrift verkrijgbare lokale antibiotica

Voor bepaalde problemen van de huid, keel, ogen, oren en neus bestaan er antibiotica die je lokaal moet aanbrengen of toedienen. Sommige daarvan zijn vrij verkrijgbaar bij de apotheek.

In ons land zijn deze lokale antibiotica zonder voorschrift verkrijgbaar:

• Flammazine (huid)
• Inderm, Erycine (huid)
• Neobacitracine (huid)
• Sofrasolone (neus)
• Aureomycin (ogen)
• Terramycine + Polymyxine B (huid)
• Terramycine + Polymyxine B (ogen)
• Furacine (huid)
• Lemocin (mond en keel)

Waarom vinden wij vrije beschikbaarheid van antibiotica een probleem?

Dat je geen afspraak hoeft te maken bij de dokter voor een voorschrift om sommige lokale antibiotica in de apotheek te gaan halen, kan handig zijn bij acute bacteriële infecties, maar het houdt ook risico’s in.

• Onderzoek toont aan dat vrije beschikbaarheid van geneesmiddelen over het algemeen leidt tot een toename van de verkoop en het gebruik ervan. Bacteriën kunnen bij elke behandeling langzaamaan weerstand opbouwen tegen de antibiotica, waardoor infecties alsmaar minder doeltreffend kunnen worden behandeld.
• Mensen zijn geneigd om zichzelf te behandelen zonder doktersadvies en gaan daarbij vaak uit van onjuiste veronderstellingen.
• Belangrijk om te weten is ook dat het nut van meerdere van deze lokale antibiotica niet voldoende bestudeerd is.
• De indicaties in de bijsluiter van verschillende lokale antibiotica zijn ook te ruim: voor een aantal van de vermelde problemen hebben deze middelen zeker geen aangetoond nut.

De mogelijke risico’s op maatschappelijke schade door het ontstaan van antibioticaresistentie zijn volgens ons dus groter dan de mogelijke voordelen van de vrije beschikbaarheid van die geneesmiddelen voor individuele patiënten. 

Lees er meer over in ons dossier over de oorzaken en de gevolgen van antibioticaresistentie en pas onze tips toe om de alsmaar verder oprukkende problematiek een halt toe te roepen.

MEER OVER ANTIBIOTICARESISTENTIE

Flammazine

Flammazine is een crème die bestaat uit een combinatie van zilver en het lokaal antibioticum sulfadiazine.

Waarvoor wordt Flammazine gebruikt?

Volgens de bijsluiter wordt Flammazine gebruikt voor de lokale behandeling en het voorkomen van infecties bij brandwonden. De crème kan daarnaast volgens de bijsluiter ook geschikt zijn als aanvullende behandeling bij huid- en wondinfecties.

Wanneer heeft het gebruik van Flammazine nut?

Het is aangeraden om Flammazine enkel op doktersadvies te gebruiken. Het is geen middel dat geschikt is voor zelfzorg. Het bevat een antibioticum en kan bijwerkingen hebben. Om infecties te voorkomen heeft het geen nut.

MEER LEZEN OVER FLAMMAZINE

Inderm en Erycine

Inderm en Erycine zijn oplossingen bestaande uit het antibioticum erythromycine.

Waarvoor worden Inderm en Erycine gebruikt?

Ze zijn bedoeld om aan te brengen op de huid voor de lokale behandeling van acné die gepaard gaat met ontsteking waardoor er zich knobbeltjes en puistjes vormen.

Zijn Inderm en Erycine nuttig?

Inderm zijn Erycine zijn alleen nodig bij bepaalde vormen van acné, namelijk wanneer je last hebt van een milde tot matige vorm van ontsteking van de mee-eters of comedonen.

Deze geneesmiddelen werken echter minder goed tegen acné omdat de acnebacterie al resistentie ontwikkeld heeft tegen het antibioticum erythromycine. Ze zijn daardoor niet de eerstekeuze antibiotica bij acné volgens de overheidsaanbevelingen in ons land. Het adviseren van deze geneesmiddelen op basis van erythromycine moet worden voorbehouden aan artsen.

Sofrasolone

Sofrasolone is een neusspray die bestaat uit een combinatie van een lokaal werkend antibioticum (framycetinesulfaat), een ontzwellend middel (nafazolinenitraat) en cortisone (prednisolonacetaat).

Waarvoor wordt Sofrasolone gebruikt?

Volgens de firma kan het geneesmiddel gebruikt worden bij een verstopte neus en een ontsteking van de slijmvliezen van de neus en keel (rhinopharyngitis) of van de sinussen (sinusitis).

Is Sofrasolone nuttig?

Nee. Er bestaan ernstige twijfels over de werkzaamheid van neussprays op basis van antibiotica of corticosteroïden voor de behandeling van een verstopte neus of sinusitis.

Er bestaat een risico op allergische reacties bij gebruik van framycetine, en ook lokale corticosteroïden kennen een risico op nevenwerkingen.

Enkel in zeldzame gevallen van bacteriële sinusitis is een antibioticum nodig, en in die gevallen zijn niet lokale, maar orale antibiotica aangewezen.

Neobacitracine

Neobacitracine is een zalf die bestaat uit een combinatie van twee antibiotica: bacitracine en polymyxine B.

Waarvoor wordt Neobacitracine gebruikt?

Volgens de bijsluiter kan de zalf worden gebruikt voor de behandeling van impetigo, van steenpuisten en voor de lokale behandeling van infecties veroorzaakt door kiemen die gevoelig zijn aan deze antibiotica.

Is Neobacitracine nuttig?

In de behandelrichtlijnen wordt dit product niet vermeld als eerste keuze voor impetigo. Voor steenpuisten is een behandeling met geneesmiddelen over het algemeen niet nodig. In heel specifieke gevallen kunnen antibiotica wel nodig zijn maar dan gaat het over middelen die via de mond genomen worden.

Bij een open wonde is het lokaal gebruik van antibiotica in de meeste gevallen overbodig.

Polymyxine B en bacitracine kunnen allergische reacties veroorzaken ter hoogte van de huid. Bacitracine kan zelfs in zeldzame gevallen aanleiding geven tot anafylactische shock, een potentieel levensbedreigende allergische reactie.

Het is dus aangewezen om erg terughoudend te zijn met het gebruik van Neobacitracine zalf.

Lemocin

Lemocin zijn zuigtabletten die bestaan uit een combinatie van een lokaal antibioticum (tyrothricine), een lokaal antisepticum (cetrimide) en een lokale pijnstillende stof (lidocaïne).

Waarvoor wordt Lemocin gebruikt?

Volgens de bijsluiter kan Lemocin gebruikt worden voor de plaatselijke symptomatische behandeling en verzachting van pijn bij mond- en keelinfecties.

Is Lemocin nuttig?

Lemocin heeft geen nut. Er is geen bewijs dat dit geneesmiddel op basis van (onder andere) tyrothricine de symptomen van mond- en keelinfecties doet verbeteren. De bacteriën die soms aanleiding geven tot complicaties worden niet of slecht bestreden door deze lokale antibiotica. 

Waarom zijn er in ons land nog veel lokale antibiotica vrij beschikbaar?

Vergeleken met andere Europese landen zijn er in ons land beduidend meer lokale antibiotica zonder voorschrift verkrijgbaar. Volgens een studie van het Europese Geneesmiddelenagentschap (EMA) in 2012 was België in 2012 koploper van de 26 onderzochte landen, en de situatie in ons land blijkt zoveel jaar later niet fundamenteel gewijzigd te zijn. 

Uit het EU-onderzoek kwamen een aantal mogelijke verklaringen voor de verschillen tussen de lidstaten naar voren, zoals het gevoerde gezondheidsbeleid, het terugbetalingsbeleid en een verschillende rol van apothekers in het afleveren van antibiotica aan patiënten.

Het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) plaatste lokale antibiotica op basis van fusidinezuur in 2024 op voorschrift. Er blijven echter nog meerdere antibiotica voor lokaal gebruik beschikbaar zonder voorschrift, wat in strijd is met het Belgisch Nationaal Actieplan “One Health” voor de bestrijding van antimicrobiële resistentie (AMR) 2020-2024. Daarin staat vermeld dat in België antibiotica uitsluitend op voorschrift verkrijgbaar zijn, wat niet klopt met de realiteit.

Ter vergelijking: het Franse geneesmiddelenagentschap plaatste 15 à 20 jaar geleden al meerdere producten op voorschrift. Ook werden firma’s verplicht bepaalde producten van de markt te halen omdat ze volgens het agentschap maatschappelijk gezien meer kwaad dan goed deden.