Hoe verzorg je best een brandwonde?

Als je een brandwond oploopt, is het belangrijk dat je deze goed verzorgt. Er zijn verschillende gradaties in brandwonden. De ernst van een brandwond wordt bepaald door de diepte van de verwonding, afhankelijk van welke huidlagen beschadigd zijn.

• Bij oppervlakkige eerstegraads brandwonden is enkel de opperhuid (epidermis) geraakt.
• Bij tweedegraads brandwonden zowel de opper- als de lederhuid (dermis).
• Bij een zware derdegraads brandwonden reikt de schade tot de onderhuid (hypodermis) en mogelijk zelfs tot de onderliggende pezen en spieren.

Het lijkt tegenstrijdig, maar derdegraads brandwonden zijn minder pijnlijk dan tweedegraads brandwonden. Doordat de zenuwen volledig vernietigd zijn, geven ze immers geen pijnsignalen meer door.

Brandwonde verzorgen

Lichte brandwonden kun je gerust zelf verzorgen. Bij ernstige brandwonden moet je daarentegen naar de huisarts, spoeddienst of een brandwondencentrum. 

Onmiddellijk koelen met lauw water

Ongeacht de ernst van de verbranding is onmiddellijk koelen met lauw water belangrijk om de pijn te verzachten, de wonde te reinigen en het verbrandingsproces te stoppen. Je voorkomt zo dat de schade dieper in de huidlagen dringt. Doe dat het liefst onder stromend water, 10 tot 20 minuten lang.

Verwijder (als het veilig kan) ringen, horloges, armbanden of kledingstukken die kunnen gaan knellen als het verbrande gebied opzwelt. Als grote oppervlakken verbrand zijn, kan de douche van pas komen.

Gebruik geen ijs of ijskoud water

Je wilt de wonde afkoelen, níet de persoon. Zeker onder de douche riskeert de gewonde anders onderkoeld te raken, en ijs kan vrieswonden veroorzaken. Water is dus in alle gevallen een goede start, daarna kun je inschatten welke verdere verzorging nodig is afhankelijk van de ernst van de brandwonden.

Oppervlakkige eerste graads brandwonden verzorgen

Oppervlakkige eerste graad brandwonden die kleiner zijn dan een muntstuk van € 2 kun je gerust zelf thuis verzorgen, te beginnen met het koelen. Deze brandwonden genezen doorgaans spontaan na een paar dagen, zonder littekens. Je kunt een hydraterende crème smeren, maar je hoeft de wonde niet te bedekken met een verband of pleister.

De eerste paar dagen kan een koud kompres of een milde pijnstiller op basis van paracetamol (ook verkrijgbaar in siroopvorm voor kinderen) de stekende pijn verlichten. Let op, hygiëne is erg belangrijk voor een vlotte genezing. Raadpleeg een arts als er pus verschijnt, als de wonde stinkt, als de lokale pijn toeneemt, of als de patiënt koorts heeft.

Tweedegraads brandwonden verzorgen

Tweedegraads brandwonden zijn meestal het pijnlijkst. Hier is het risico op infectie immers al hoger. Een niet-klevend kompres en een elastisch verband kunnen helpen om de wonde schoon en vochtig te houden zodat ze sneller geneest. Gebruik geen pleisters en geen pluizende verbanden. Raak de wonde zo min mogelijk aan, en was en droog altijd je handen grondig voor je dat doet, bijvoorbeeld om het verband te vervangen. Omwille van het risico op infectie worden blaren beter niet opengeprikt.

Derdegraads brandwonden verzorgen

Voor een derdegraads brandwond moet je onmiddellijk naar de eerste hulp of een brandwondencentrum gaan nadat je de brandwond met water hebt gekoeld.

Welke zalf is goed voor brandwonden?

Smeer geen crèmes, olie, tandpasta, boter, bloem, mayonaise of andere huis-, tuin- en keukenmiddeltjes op een brandwond. Niet alleen voegen ze niets toe aan de genezing, ze kunnen de situatie zelfs nog verergeren en infectie veroorzaken.

Ook zalfjes als Flamigel, Flaminal en Flammazine, die nochtans specifiek voor deze doeleinden worden verkocht, bieden geen meerwaarde voor kleine eerste- of tweedegraads brandwonden. Dat ze de huid sneller zouden doen genezen, is niet wetenschappelijk aangetoond.

Bescherm brandwonden tegen de zon

Het is daarentegen wel erg belangrijk om brandwonden en littekens goed te beschermen tegen de zon. De verbrande huid is immers extra vatbaar voor zonnebrand, zelfs nadat ze genezen is. Dek de gevoelige huid af van hardnekkige zonnestralen, of gebruik een zonnecrème met SPF 50 of hoger.

Check zeker ook of je tetanusvaccinatie nog up-to-date is (niet langer dan tien jaar geleden). We denken bij tetanus vooral aan verroeste nagels of dierenbeten, maar ook bij tweede- en derdegraadsbrandwonden loop je risico op deze (mogelijk fatale) bacteriële infectie.

Welke brandwonden moeten door een arts gezien worden?

Grote brandwonden

Is de brandwond groter dan een muntstuk van € 2, dan ga je het best langs een dokter. Hetzelfde geldt voor brandwonden op gevoelige lichaamsdelen zoals in het gezicht of wanneer er blaren ontstaan.

Is de brandwond zelfs groter dan de hand (van het slachtoffer), dan ga je meteen na het koelen naar de spoeddienst of het dichtstbijzijnde brandwondencentrum. Tijdens het vervoer bedek je de wonde losjes met een schone, natte doek. Ga de wond zeker niet omzwachtelen. Verbrand vel kan namelijk behoorlijk zwellen, waardoor de bloedtoevoer afgekneld kan raken. Je kunt ook huishoudfolie of een plastic zak gebruiken.

Brandwonden bij kinderen en senioren

Hou er rekening mee dat kinderen en senioren een dunnere huid hebben, waardoor brandwonden dieper kunnen zijn. Bel in geval van twijfel de hulpdiensten (112), geef niets te drinken of te eten, en bedek het slachtoffer met een (overlevings)deken zodat hij of zij niet te fel afkoelt.

Voorkomen is beter dan genezen. Vandaar enkele handige preventietips.

Hou het veilig aan de barbecue

• Plaats je barbecue in openlucht, op een windvrije plek, en steek hem nooit binnen aan. Zorg dat je toestel altijd stabiel staat, op een vlak oppervlak dat niet kan branden (bv. beton, asfalt) en ver genoeg van planten, struiken, tentzeilen, tafellakens, parasols en tuinmeubels.
• Pas op met de handvaten en andere oppervlakken van de barbecue, zeker die op houtskool. Ze kunnen namelijk een temperatuur van 80 tot 100°C bereiken. Verplaats de barbecue nooit nadat hij is aangestoken of nog warm is.
• Hou een gieter of emmer met water in de buurt om de barbecue snel te kunnen doven of om lichte brandwonden te koelen. Ook een emmer zand, een blusapparaat of een blusdeken kunnen handig zijn.
• Hou kinderen en huisdieren op afstand (twee meter) en laat de barbecue nooit onbewaakt achter, ook niet na het eten. Het toestel blijft immers nog uren warm.
• Gebruik aanmaakblokjes of een starter, geen spiritus, methanol, benzine, petroleum of brandgel. Die kunnen immers een gevaarlijke steekvlam veroorzaken. Blaas niet in het vuur, gebruik een blaasbalg of waaier, en bovenal, heb geduld.

Naar het dossier Veilig en gezond barbecueën

Voorkom brand

• Plaats rookmelders en kijk deze na plaatsing ook regelmatig na.
• Hou aanstekers en lucifers uit de buurt van kinderen. Oudere kinderen kun je leren hoe ze deze veilig kunnen gebruiken (bv. de lucifer van het lichaam weg strijken).
• Voorzie in een branddeken in de keuken.
• Laat potten en pannen nooit onbeheerd op het vuur of in de oven achter.
• Laat de frituurpan staan tot ze volledig is afgekoeld!

Zorg voor veilige elektriciteit

• Laat je elektrische installatie regelmatig nakijken en check of elektrische snoeren goed geïsoleerd zijn. Denk eraan dat oude elektrische bedrading vaak niet geaard is.
• Water en elektriciteit gaan niet samen. Schakel toestellen alleen aan en uit met droge handen, nooit met natte handen. Hou elektrische toestellen ver weg van water.
• Als je een toestel wilt reinigen, trek dan eerst het snoer uit het stopcontact. Doe dat echter niet door aan de draad te trekken!
• Herstel elektrische toestellen niet zelf, tenzij je ervoor gekwalificeerd bent.
• Blus vuur veroorzaakt door een elektrische vonk nooit met water, wel met een CO2-, schuim- of poederbrandblusser.
• Wees voorzichtig met contactdozen: er is een kans op overbelasting.
• Sluit de elektriciteit af voor je een lamp vervangt.

Bescherm je tegen zonnebrand

• In de zomer is de zon het sterkst om 14 uur. Blijf zo mogelijk uit de zon tussen 12 en 16 uur. 
• Draag gepaste kledij, een hoed met brede rand en een zonnebril. 
• Breng minstens om de twee uur een dikke laag crème aan én telkens als je uit het water komt of veel hebt gezweet.
• Stel je niet al te lang bloot aan de zon, ook al ben je ingesmeerd. Blijf zo veel mogelijk in de schaduw, al ben je zelfs daar niet 100 % beschermd. Zonlicht wordt immers gereflecteerd door strandzand, stilstaand en bewegend water en zelfs door gras.
• Voor kinderen gelden er bijkomende maatregelen. Lees ze in ons dossier Verstandig in de zon.

Naar het dossier Verstandig in de zon