Titaniumdioxide in voeding, cosmetica en geneesmiddelen
Sinds 8 augustus 2022 mogen Europese fabrikanten geen titaniumdioxide (synoniemen: titaandioxide, titaanwit, E171, CI77891 of TiO2) meer toevoegen aan voedingsmiddelen of -supplementen. Labostudies en dierenproeven toonden immers aan dat de stof DNA-schade kan veroorzaken, en er kan niet met 100 % zekerheid worden aangetoond dat de stof veilig is voor de mens.
Let op, etenswaren die vóór 8 augustus zijn geproduceerd en toch titaniumdioxide bevatten, mogen nog tot hun houdbaarheidsdatum op de markt blijven. Wie zeker wil zijn, kan de ingrediëntenlijst checken op titaniumdioxide of E171, en alternatieven zonder zoeken.
Geen toegevoegde waarde
Wij ijverden al lang voor zo'n verbod, aangezien dit additief in voeding enkel een esthetische rol vervult. Het gebruik ervan biedt dus weinig voordelen, terwijl mogelijke gezondheidsrisico's niet kunnen worden uitgesloten.
Bij onze laatste test vonden we titaandioxide terug in kauwgom, snoepgoed en taartdecoratie, waar het werd gebruikt om producten witter te maken, maar ook in een aantal voedingssupplementen. Naar schatting kregen we op die manier tot voor kort minstens 30 mg per dag binnen, en dat voor een stof waarvan de veiligheid niet bewezen is!
Wij zullen steekproefsgewijs voedingsmiddelen en -supplementen controleren om na te gaan of het nieuwe verbod wordt nageleefd.
Risico hangt af van gebruik
In andere productcategorieën zoals cosmetica, geneesmiddelen en mondmaskers wordt het wel nog gebruikt, al wil dat niet per se zeggen dat het veilig is. Of de voordelen opwegen tegen de nadelen, hangt af van het soort product.
Vooralsnog zijn er geen bewijzen dat contact met titaniumdioxide via de huid gezondheidsrisico's inhoudt.
Wanneer je kleine (nano)deeltjes titaniumdioxide inademt, bestaat er wel een mogelijk gezondheidsrisico. Labostudies en dierenproeven hebben aangetoond dat inademing kan leiden tot wijzigingen in het DNA en uiteindelijk tot kanker. Het is niet uitgesloten dat dit ook bij de mens kan gebeuren.
Over het inslikken van titaniumdioxide zijn we tot slot niet zeker of het gevaarlijk is voor de gezondheid.
Dit verklaart waarom de bevoegde Europese autoriteiten anders omgaan met titaniumdioxide afhankelijk van het gebruik ervan in voeding, cosmetica, geneesmiddelen enz. Bovendien moeten ook de voor- en nadelen worden afgewogen: welke rol vervult de stof in deze productcategorie en kan het makkelijk worden vervangen?
In geneesmiddelen vervult titaniumdioxide verschillende functies tegelijkertijd. Niet alleen heeft de stof meer voordelen in medicatie dan in voeding, het is volgens de farmasector ook moeilijker te vervangen. De hoeveelheden zijn wellicht kleiner dan in voeding.
Europa onderzoekt momenteel de veiligheid van titaniumdioxide in cosmetica. In de tussentijd zijn er geen aanwijzingen voor gezondheidsrisico's, tenzij bij zonnesprays met titaniumdioxide. Die gebruik je liever niet.
Titaniumdioxide wordt in mondmaskers gebruikt om de textielvezels wit te kleuren, mat te maken of te beschermen tegen UV-stralen. In een onderzoek van Sciensano bleken alle 24 mondmaskers in de steekproef titaniumdioxide te bevatten.
Volgens het Belgische geneesmiddelenagentschap (FAGG) bevatten in ons land meer dan 7000 geneesmiddelen titaniumdioxide.
Check jouw bijsluiters in onze databank geneesmiddelen
Waarom wordt titaniumdioxide in geneesmiddelen gebruikt?
In medicatie vervult titaniumdioxide verschillende functies tegelijkertijd: als bescherming tegen licht, hitte en vocht, als kleurstof en contrastmiddel, en als gladmaker, zodat pillen makkelijker in te slikken zijn. Meer voordelen dus dan in voeding.
Is titaniumdioxide veilig in geneesmiddelen?
Helaas kunnen we op dit moment geen duidelijk antwoord geven op deze vraag. Er bestaat nog veel onduidelijkheid over de mogelijke gezondheidsrisico's van titaniumdioxide in geneesmiddelen, er is dus dringend bijkomend onderzoek nodig. We betreuren dat er nog steeds geen initiatief werd genomen om zulke studies op te starten, op Europees noch op Belgisch niveau.
Zo lang we niet weten of titaniumdioxide in geneesmiddelen ons DNA schade toebrengt en zo ja, in welke vormen en hoeveelheden, kunnen we niet grondig evalueren of de voordelen opwegen tegen de mogelijke risico’s.
Welke geneesmiddelen bevatten titaniumdioxide?
In de bijsluiter kun je lezen of jouw geneesmiddel titaniumdioxide bevat. Let op de termen titaniumdioxide, titaandioxide, titaanwit of E171. Stop echter zeker niet op eigen houtje als dat zo is.
Volgens het FAGG gaat het om een gemiddelde dosis van 2,3 gram per pil, een lagere hoeveelheid dan in voeding. Bovendien neem je geneesmiddelen enkel als het nodig is, gedurende een zo kort mogelijke periode en het liefst in de laagst mogelijke dosis.
Bovendien is het niet bewezen dat er effectief gezondheidsrisico’s zijn in deze situatie; daarvoor is meer onderzoek nodig, wat jammer genoeg nog niet werd opgestart door de bevoegde overheden.
De kans is dus groot dat je meer gezondheidsrisico’s loopt door zomaar te stoppen met je medicatie dan ze door te blijven nemen. Wél kun je aan je arts of apotheker vragen of er alternatieven zijn.
Welke stoffen kunnen titaniumdioxide in geneesmiddelen vervangen?
Wij deden de test voor enkele courante geneesmiddelen en vonden voor een aantal ervan alternatieven zonder titaniumdioxide.
Neem bijvoorbeeld filmomhulde tabletten met 850 mg metformine, een medicijn voor diabetici. Metformine Sandoz en Metformin EG bevatten wél titaniumdioxide, Metformine Viatris en Metformax niet. In zulke gevallen is het dus perfect mogelijk om over te schakelen naar een ander medicament. Vraag advies aan je arts of apotheker.
Wat is het standpunt van België en Europa over titaniumdioxide in geneesmiddelen?
Volgens zowel het Belgische als het Europese Geneesmiddelenagentschap zou een verbod op titaniumdioxide in geneesmiddelen op dit moment meer nadelen dan voordelen hebben voor de volksgezondheid. Ze vrezen immers voor geneesmiddelentekorten, aangezien het zoeken en testen van alternatieven veel moeite, tijd en investeringen zal vragen van de farmasector.
Sommige farmabedrijven zouden hun producten zelfs van de markt halen omdat deze investering voor hen niet loont, waardoor de uiteindelijke impact op de volksgezondheid eerder negatief dan positief zou zijn.
De Europese Commissie besliste daarom in januari 2022 dat de voordelen van titaniumdioxide in geneesmiddelen voorlopig nog opwegen tegen de mogelijke gezondheidsrisico’s, temeer omdat het stoppen van bepaalde geneesmiddelen ook gezondheidsrisico’s inhoudt. Farmabedrijven zijn wel gevraagd om zo snel mogelijk op zoek te gaan naar alternatieven.
Besluit Europese Commissie verwacht in februari 2025
In april 2024 heeft het Europese Geneesmiddelenagentschap haar bijgewerkte beoordeling afgerond in verband met de mogelijkheid om titaniumdioxide te verwijderen uit geneesmiddelen. Op basis van deze beoordeling zal de Europese Commissie in februari 2025 advies uitbrengen. Zij zal moeten beslissen of titaniumdioxide een toegestaan additief in geneesmiddelen blijft (of niet). Zo niet, dan moet zij ook deadlines voor een eventuele overgangsperiode bepalen.
De beoordeling van het Europese Geneesmiddelenagentschap werd nog niet gepubliceerd. We hopen dat deze gepubliceerd zal worden voordat de Commissie een beslissing neemt, aangezien verschillende lidstaten hierom gevraagd zouden hebben.
In de tussentijd willen wij dat iedereen vlot kan raadplegen hoeveel titaniumdioxide er zit in zijn medicatie. We hebben de bevoegde instanties meermaals gecontacteerd met onze vraag, maar onze verzoeken werden tot op heden telkens afgewezen. We hopen ook dat de Europese Commissie meer inspanningen zal leveren om de risico's te evalueren die gepaard gaan met de aanwezigheid van titaniumdioxide in geneesmiddelen, en om precies te bepalen wat de voor- en nadelen zijn voor de consument.
Vorig jaar publiceerde het Europese SCCS (Scientific Committee on Consumer Safety) een onderzoek naar titaniumdioxide in cosmetica. Belanghebbenden hebben nu acht weken de tijd om te reageren. Het gebruik van titaniumdioxide moet altijd worden vermeld in de ingrediëntenlijst met de aanduiding Titaniumdioxide of C177891.
Titaniumdioxide in zonnecrème
Vooralsnog zijn er geen aanwijzingen dat producten die we op de huid smeren zoals zonnecrèmes, waarin titaniumdioxide als UV-filter wordt gebruikt, gevaarlijk zouden zijn. De stof kan immers niet in de huid dringen bij normaal gebruik.
Zelfs nanodeeltjes blijken (tot een concentratie van 25 %) niet in de huid te dringen en vormen dus geen gezondheidsrisico.
We raden echter geen sprays met titaniumdioxide aan. Je zou zo immers nanodeeltjes kunnen inademen, wat mogelijk schadelijk is. Check dus het etiket.
Titaniumdioxide in tandpasta
Veel tandpasta's gebruiken titaniumdioxide om de tandpasta wit te kleuren. Dit zijn echter zeer kleine hoeveelheden en de tandpasta is niet bedoeld om door te slikken, maar om direct uit te spugen.
Volwassenen die gemiddeld twee gram tandpasta per dag gebruiken, kunnen ongeveer 0,73 gram titaniumdioxide per jaar binnenkrijgen. Lippenstift kan in verhouding wel 3,5 keer zoveel bevatten.
In onze laatste voedseltest vonden we titaniumdioxide in kauwgom, snoepgoed en taartdecoraties, waar het werd gebruikt om producten witter te maken, en in een aantal voedingssupplementen.
We schatten dat we, voordat het verboden werd, op deze manier minstens 30 mg per dag binnenkregen. Voor medicijnen is de gemiddelde hoeveelheid volgens het FAGG 2,3 gram per pil.
Het SCCS is van mening dat het beschikbare bewijs onvoldoende is om de mogelijke genotoxiciteit (wanneer een stof DNA kan beschadigen) van bijna alle soorten TiO2 die in orale cosmetische producten worden gebruikt, uit te sluiten. (Je kunt dit op twee manieren interpreteren: het is niet genotoxisch of het is genotoxisch).
De enige uitzondering betreft twee nanodeeltjes (RM09 en RM11) waarvoor de verstrekte gegevens over genotoxiciteit aangeven dat er geen probleem is.
Er is echter meer informatie nodig over de mogelijke absorptie en cellulaire effecten van nanodeeltjes in het mondslijmvlies voordat ze als veilig kunnen worden beschouwd voor gebruik in producten voor mondhygiëne.
Het standpunt van Testaankoop over titaniumdioxide in tandpasta
Testaankoop en andere consumentenorganisaties hebben daarom besloten om tandpasta's (zelfs als ze maar een kleine hoeveelheid titaniumdioxide bevatten) uit voorzorg een lagere score te geven dan 60, zodat geen enkele tandpasta die titaniumdioxide bevat als Beste Koop of Beste van de Test kan worden beschouwd.
De redenen hiervoor zijn:
- Titaniumdioxide is verboden in voedingsmiddelen,
- Titaniumdioxide heeft geen belangrijke functie in tandpasta,
- Er zijn steeds meer tandpasta's zonder titaniumdioxide op de markt,
- Het SCCS spreekt zich niet uit over de veiligheid of onschadelijkheid van titaniumdioxide in tandpasta.
Titaniumdioxide wordt in mondmaskers gebruikt om de textielvezels wit te kleuren, mat te maken of te beschermen tegen UV-stralen. Het zou ook een beperkt antibacterieel en antiviraal effect hebben.
In een onderzoek van Sciensano van 2021 bleken alle 24 mondmaskers in de steekproef titaniumdioxide te bevatten. Dat zou gevaarlijk kunnen zijn. In theorie kunnen de deeltjes immers loskomen uit het masker en ingeademd worden, met mogelijke gezondheidsrisico’s tot gevolg.
Transparantie aub
Wij betwijfelden of het gebruik ervan essentieel is in mondmaskers. Daarom vroegen we om mondmaskers die meer titaniumdioxide bevatten dan de aanvaardbare limiet van de markt te halen.
Begin 2024 schaarde de Hoge Gezondheidsraad (HGR) zich achter dit standpunt na een onderzoek naar de milieu- en gezondheidsimpact van het gebruik van mondmaskers. De HGR kwam met de aanbeveling om titaniumdioxide in wegwerpmaskers uit voorzorg te verbieden, omdat mogelijke gezondheidsrisico’s op lange termijn niet kunnen worden uitgesloten.
Ook ons standpunt in verband met de transparantie naar de consument in verband met de chemische samenstelling en veiligheid van mondmaskers, werd ondersteund door de HGR. Want als consument kun je onmogelijk weten of je masker al dan niet titaniumdioxide of andere zorgwekkende chemische stoffen bevat. Wij vinden dat deze informatie verplicht op het etiket zou moeten staan, zodat de consument op de hoogte is van de kwaliteit en de samenstelling ervan.
Wij dringen er op aan om deze aanbevelingen van de HGR zo snel mogelijk om te zetten naar wettelijke verplichtingen voor de fabrikanten.