Interview met voedingsexperte Véronique Demierbe

Onze voedingsexperte Véronique Demierbe geeft meer toelichting bij enkele prangende vragen over gezondheidsclaims op voedingsproducten.

Hoe kan info op voedselverpakkingen misleidend zijn? Bestaan er dan geen wetten?

"Absoluut, je kunt niet zomaar alles op een verpakking schrijven. 

• De wet staat geen valse, misleidende of dubbelzinnige claims toe.
• De wet vereist ook dat ze gebaseerd zijn op erkend wetenschappelijk bewijs en niet aanzetten tot overmatige consumptie van een voedingsmiddel.

De claim “rijk aan vezels” mag bijvoorbeeld alleen worden gebruikt als het product ten minste 6 g vezels per 100 g of ten minste 3 g vezels per 100 kcal bevat.

Het is echter duidelijk dat sommige fabrikanten deze voorschriften aan hun laars lappen of naar de achterpoortjes in de wet zoeken."

Wat is het probleem voor de consument?

“Het is moeilijk om een weloverwogen keuze te maken. Consumenten worden vaak beïnvloed door de claims op de verpakking en beschikken niet over de nodige middelen om te beoordelen of een product over het algemeen gezond is. Het is zelfs mogelijk dat fabrikanten voedings- of gezondheidsclaims plaatsen op producten die over het geheel genomen geen voedingswaarde hebben, wat misleidend kan zijn.

Consumenten die op deze manier misleid worden, kunnen verleid worden om producten te consumeren die niet passen in een evenwichtige voeding. Dat kan bijdragen aan een toename van gezondheidsproblemen zoals obesitas, diabetes en hart- en vaatziekten onder de bevolking.

Volgens ons zijn de regels te soepel. Een product dat rijk is aan suikers kan bijvoorbeeld positieve claims afficheren “bron van vezels” of “rijk aan vitamine D”, waardoor de aandacht van consumenten wordt afgeleid van de minder gunstige aspecten van het product. Daardoor ontstaat een vertekend beeld van de voedingswaarde van producten. Dat kan worden omschreven als "healthwashing", een fenomeen dat des te betreurenswaardiger is als het gaat om producten die populair zijn bij kinderen: koekjes, snoep, snacks enz."

Wat zou de overheid moeten doen?

"Sinds 2009 vragen we Europa om de beloofde voedingsprofielen op te stellen. Dat zijn een reeks criteria die de nutritionele samenstelling bepalen waaraan een voedingsmiddel moet voldoen om voedings- of gezondheidsclaims te mogen maken op de verpakking. De profielen worden opgesteld rekening houdend met de invloed bepaalde voedingsstoffen op de volksgezondheid, zoals verzadigde vetten, natrium, voedingsvezels enz.

Het doel van de voedingsprofielen is ervoor te zorgen dat de claims alleen zijn toegestaan op verpakkingen van producten die voldoen aan de voedingscriteria, d.w.z. "gezonde" levensmiddelen. Dat stelt consumenten in staat om weloverwogen voedselkeuzes te maken en helpt bij het bevorderen van een gezond eetpatroon. Deze profielen zullen niet zichtbaar zijn voor consumenten, aangezien ze voornamelijk dienen als referentie voor fabrikanten bij het samenstellen van hun producten en bij hun marketingcommunicatie.

Wij vrezen echter dat deze profielen te laks zullen zijn. Bovendien hebben ze geen betrekking op vermeldingen als “rijk aan fruit”, “rijk aan melk”, “rijk aan volkorengranen” enz. Aangezien het hier gaat om voedingsmiddelen en niet om voedingsstoffen (vezels, vitaminen enz.), worden die vermeldingen niet beschouwd als voedingsclaims."

Waarom zijn de voedingsprofielen er nog altijd niet?

“Volgens de Europese verordening van 2006 mochten aanvankelijk alleen voedingsmiddelen die voldeden aan criteria van evenwichtige voeding dergelijke claims voeren. Maar de criteria moesten in een later stadium nog worden gedefinieerd en aangenomen, uiterlijk in januari 2009. Uiteindelijk werden ze uitgesteld tot eind 2022. Het is nu 2025 en de profielen zijn nog altijd niet officieel aangenomen, waardoor er een lacune in de wet blijft bestaan op het gebied van voedingsclaims.

De Commissie zou naar verwachting eind 2022 een wetsvoorstel voor deze profielen indienen, maar tot nu toe was dat niet een van hun prioriteiten. Het wetsvoorstel moet  daarna nog worden goedgekeurd door het Europees Parlement en de Raad. Vervolgens moeten de fabrikanten hun verpakkingen aanpassen. Dat kan dus nog enkele jaren duren."

Hoe zit het met de Nutri-Score en de ingrediëntenlijst van voedingsmiddelen?

“Voedingsprofielen, de Nutri-Score en de tabel met de samenstelling van voeding zijn drie verschillende instrumenten.

• De samenstellingstabel geeft gedetailleerde informatie over de hoeveelheid voedingsstoffen (eiwitten, koolhydraten, vetten enz.) en de energiewaarde van een product.
• De Nutri-Score geeft snelle en beknopte informatie over de algehele voedingswaarde van een product aan de hand van een letter van A tot E en kleurcode. Dat helpt de consument direct bij zijn keuze.
• De voedingsprofielen bieden een kader voor voedings- of gezondheidsclaims zoals “bron van eiwitten” of “draagt bij aan de normale werking van het immuunsysteem”. Ze zouden de criteria vastleggen waaraan een product moet voldoen om aanspraak te kunnen maken op deze claims.

De Nutri-Score zou een basis kunnen zijn om voedingsprofielen te ontwikkelen."