Medicijn gezien op tv? Apotheker geeft het zonder vragen mee
Koop niet zomaar geneesmiddelen waarvoor je reclame hebt gezien; ze zijn mogelijk ongeschikt of zelfs gevaarlijk voor je. In principe zou je apotheker je het juiste middel moeten aanraden, maar te veel apothekers geven zomaar mee wat de klant wil. Ons onderzoek legde heel wat problemen bloot.
Merendeel gebuisd
Hoe gemakkelijk krijg je als consument een bepaald middel mee dat je zag op tv of in een tijdschrift, zoals een pijnstiller of een hoestsiroop, zelfs wanneer een kort gesprek zou moeten uitwijzen dat dit middel voor jou niet geschikt of aangewezen is? Veel te gemakkelijk, zo blijkt uit ons undercover onderzoek bij 96 willekeurige apotheken in België.
De meeste apothekers gaven niet de eerste keuze pijnstiller mee of leverden een hoestsiroop af wanneer het niet nodig was. Meer dan de helft gaf zonder blikken of blozen het gevraagde middel mee, terwijl het de klachten niet zal verhelpen of zelfs extra gezondheidsproblemen kan uitlokken. Nauwelijks acht apothekers leverden een geschikt geneesmiddel af of, als dat niet nodig was, enkel advies.
In ons eerste scenario stapt een 50-jarige vrouw 50 verschillende apotheken binnen. Ze zegt door stress last te hebben van hoofdpijn en vraagt naar de ontstekingsremmer Nurofen 400 mg Fastcaps, waarvoor ze op tv reclame heeft gezien. Aan de hand van de standaardvragen is het echter makkelijk te achterhalen dat de vrouw medicatie neemt tegen een maagzweer, en dat dit geneesmiddel op basis van ibuprofen voor haar ongeschikt is (een zogenaamde contra-indicatie dus). Bijna vier op de vijf bezochte apothekers geven haar een ongeschikt geneesmiddel mee dat haar problemen kan verergen.
In ons tweede scenario kregen 46 apotheken een 60-jarige vrouw over de vloer die al enkele weken last heeft van een droge prikkelhoest. Ze heeft reclame gezien voor de hoestsiroop Bronchosedal Mucus, bedoeld voor een diepzittende hoest met slijmen. Als de apotheker echter de juiste vragen zou stellen, kan hij of zij gemakkelijk achterhalen dat de hoest een bijwerking is van haar medicatie tegen hoge bloeddruk. Maar liefst 42 van de 46 apothekers gaven een hoestsiroop mee. Slechts één apotheker deed wat ze allemaal hadden moeten doen: niets verkopen en doorverwijzen naar een arts.
Nood aan kwaliteitsindicatoren
Regelmatig nemen wij poolshoogte van de dienstverlening in apotheken, en al even lang vragen we om een verbetering. Wij hebben jarenlang gepleit voor verplichte bijscholing van apothekers, die er gelukkig ook is gekomen, maar het blijft wachten tot er ook in ons land kwaliteitsindicatoren worden gekoppeld aan de verkoop van geneesmiddelen in de apotheek.
Wat mag je verwachten van je apotheker?
In Nederland staat men op dat vlak flink voor op ons: onze noorderburen ontwikkelden duidelijke standaarden voor veiligheid, effectiviteit, patiëntgerichtheid en doelmatigheid. Daarmee kan men niet alleen de kwaliteit van de zorg gemakkelijk vergelijken tussen apothekers, maar ziet men ook meteen waar men kan en moet verbeteren. Een soortgelijk systeem in ons land zou de kwaliteit van de zorg ongetwijfeld een broodnodige boost geven.
Daarnaast dringen we voor de zoveelste keer aan op een verbod op reclame voor vrij verkrijgbare geneesmiddelen. Ons onderzoek bewijst dat zulke reclame gevaarlijke gevolgen kan hebben, zeker wanneer apothekers hun patiënten aan hun lot overlaten.
Welke vragen moet een apotheker stellen?
In tegenstelling tot wat onze resultaten doen uitschijnen, is een apotheker geen verkoper, maar een zorgverlener. Hij of zij moet patiënten behoeden voor risico's zoals bijwerkingen, geneesmiddeleninteracties en contra-indicaties (tekenen dat een middel niet geschikt is in een bepaalde situatie).
Dat moet hij of zij doen aan de hand van de zogenaamde WHAM-vragen:
- Who: "Voor wie is het product bedoeld?";
- How long: "Hoe lang zijn de klachten er al?";
- Actions: "Welke acties zijn er reeds ondernomen?";
- Medication: "Welke medicatie neemt de persoon in kwestie nog, en lijdt hij of zij aan een aandoening?".
Deze vragen behoren tot de standaardprocedure, zonder deze vragen zou er geen geneesmiddel mogen worden verkocht, zeker niet wanneer het gaat om een eerste bezoek van een onbekende patiënt.
De betrokken apothekers worden op de hoogte gesteld van hun resultaten.