Een bankrekening openen voor een vereniging in België: een heuse lijdensweg

Waarom is het voor een vereniging zo moeilijk om een bankrekening te openen?

Het blijkt alsmaar ingewikkelder te worden voor een particulier die voor een vereniging een bankrekening wil openen of behouden. Sommige consumenten krijgen van de ene op de andere dag plots het bericht dat de bank een einde wil maken aan de bankrelatie.

Dat heeft voor de vereniging in kwestie ernstige gevolgen doordat ze dan geen toegang meer heeft tot elementaire bankdiensten zoals een zichtrekening, betaalkaarten en de mogelijkheid om geld over te schrijven.

Dat is precies wat een van onze leden is overkomen. De heer Dominiek is sinds jaren bestuurder van een vzw: "Wij hadden een zichtrekening bij een bank, maar toen die plots besloot dat ze geen bankrelatie meer wilde met onze vzw, zaten wij in de penarie. Wij hadden zo’n rekening immers absoluut nodig om onze activiteiten te kunnen voortzetten.”

Toen de heer Dominiek een nieuwe bank zocht, volgde een heuse lijdensweg. Hij botste op een “njet”, en dan nog op een, nog een …, tot vijf maal toe werd een bankrekening geweigerd!

De verklaring ligt in het risicobeleid van de banken

Er liggen diverse factoren aan de basis van die weigeringen. Maar het heeft vooral te maken met de antiwitwaswetgeving en het beleid dat financiële instellingen voeren op het vlak van risicobeheer van cliënten.

Op basis van de antiwitwaswetgeving zijn de banken verplicht om het risico dat een cliënt inhoudt, in te schatten en zo klein mogelijk te houden. Als ze oordelen dat een cliënt een risico inhoudt, ongeacht of dat met de specifieke toestand van de cliënt te maken heeft of met zijn activiteiten of de aard van de transacties, mogen ze die cliënt weigeren.

Waar het schoentje wringt, is dat als dat beleid strikt wordt toegepast, cliënten die als een risico worden bestempeld, aan de kant worden geschoven. Bepaalde vzw’s zijn daar de dupe van.

De basisbankdienst voor ondernemingen: een mogelijke oplossing maar tijdrovend

Wanneer de situatie zoals voor de heer Dominiek uitzichtloos lijkt, kan de basisbankdienst voor ondernemingen een oplossing bieden. Want volgens het Wetboek van Economisch Recht is een vzw ook een onderneming.

Wat houdt de basisbankdienst in?

De wetgever heeft in 2022 het concept ingevoerd van de basisbankdienst om de uitsluiting van bankdiensten tegen te gaan en te garanderen dat men altijd toegang heeft tot een bankbetaaldienst. Dat systeem is in 2023 in werking getreden. Zowel particulieren als ondernemingen, en dus ook verenigingen, kunnen ervan gebruikmaken.

De basisbankdienst houdt in dat een aantal banken verplicht zijn om een minimale dienstverlening te garanderen in de vorm van een zichtrekening waarmee je de volgende zes essentiële bankverrichtingen kunt doen:

• geld storten
• geld afhalen
• overschrijvingen doen
• doorlopende betalingsopdrachten verrichten
• domiciliëringen uitvoeren
• betalen met een betaalkaart

Toen de heer Dominiek geen uitweg meer zag, heeft hij bij de FOD Economie een aanvraag ingediend om te kunnen gebruikmaken van de basisbankdienst voor ondernemingen: "Wij voldeden aan de voorwaarden: ten minste drie verschillende banken hadden geweigerd om ons een minimale dienstverlening aan te bieden én onze vzw is in België gevestigd en ingeschreven bij de Kruispuntbank van Ondernemingen."

De procedure om te kunnen gebruikmaken van de basisbankdienst

Om te kunnen gebruikmaken van de basisbankdienst moet je een procedure doorlopen die vaak complex is en veel tijd vergt. Je moet bovendien een hele resem documenten en bewijsstukken voorleggen aan de FOD Economie.

De aanvraag

Als je wilt gebruikmaken van de basisbankdienst voor ondernemingen, moet je een aanvraag indienen bij de FOD Economie. Dat kan op twee manieren:

• via een onlinevragenformulier dat je kunt vinden op het speciaal daarvoor gecreëerde platform; Link naar: Basic Banking Service - FrontOffice (fgov.be)
• via een papieren formulier dat je kunt aanvragen bij de bank die je aanvraag voor een rekening heeft geweigerd. Je moet je aanvraag dan ook bij die bank indienen.

"Nadat wij de aanvraag voor onze vzw online hadden ingediend, volgde een maandenlange procedure," verklaarde de heer Dominiek.

De in te dienen documenten

Ons lid heeft een hele resem documenten moeten opsturen, onder meer een verklaring op eer en drie schriftelijke weigeringen van banken, om te bewijzen dat zijn aanvraag gegrond was.

Het onderzoek van het dossier door de Basisbankdienstkamer

De FOD Economie heeft de aanvraag van de heer Dominiek vervolgens voorgelegd aan de Basisbankdienstkamer. Die instantie heeft nagegaan of ons lid alle documenten had bezorgd die vereist zijn om de aanvraag ontvankelijk te kunnen verklaren.

"De Basisbankdienstkamer heeft er ongeveer een maand over gedaan om ons dossier te onderzoeken,", legt de heer Dominiek uit. "Daarna werd ik gecontacteerd door de FOD Economie om bijkomende documenten te bezorgen."

Nadat het dossier eindelijk ontvankelijk was verklaard door de Basisbankdienstkamer, werd het doorgeschoven naar de Cel voor financiële informatieverwerking (CFI) voor een verplicht advies.

De aanstelling van een basisbankdienstaanbieder

Wanneer de CFI eenmaal advies heeft gegeven, heeft de Basisbankdienstkamer twee maanden de tijd om een basisbankdienstaanbieder aan te stellen.

Daardoor heeft het nog enkele weken geduurd vóór ons lid het goede nieuws kreeg dat de FOD Economie een grote Vlaamse bank had aangewezen om voor zijn vzw een basisbankrekening te openen. De heer Dominiek: “Een hele opluchting, want in de tussentijd was onze vzw genoodzaakt geweest om een partner te zoeken om te kunnen blijven functioneren.”

Met de aanstelling van die basisbankdienstaanbieder en het vooruitzicht op een nieuwe eigen bankrekening hoopten ons lid en de andere bestuurders van de vzw dat alles weer snel in de plooi zou vallen. Maar ze waren er nog lang niet…

Het openen van de rekening

Wanneer de procedure voor de aanvraag van de basisbankdienst en de aanstelling van de basisbankdienstverlener rond is, moeten nog de nodige stappen worden gezet om de rekening effectief bij de bank te openen.

Daarvoor moeten niet alleen een aantal documenten worden ingediend, maar … moeten alle bestuurders van de vzw samen naar de bank om de opening van de rekening te bekrachtigen! "Ik heb met mijn zes collega’s dus een moment moeten zoeken waarop we samen naar het lokale bankkantoor konden gaan voor die plichtpleging", aldus de heer Dominiek.

Nadat de zeven bestuursleden naar de bank waren geweest, kon de nieuwe bankrekening voor de vzw eindelijk worden geopend.

Beperkingen van de basisbankdienst voor ondernemingen

Ons lid had nog een laatste bemerking: "Wij hadden erop gerekend dat we op middellange termijn ook een spaarrekening zouden kunnen openen voor de vzw. Maar dat was volgens de bank niet mogelijk."

Het is inderdaad zo dat wanneer de basisbankdienst eenmaal werd toegekend, je niet kunt vragen om dat bankaanbod daarna aan te passen. Het is een pakket waar je eeuwig aan vastzit, je kunt er onmogelijk nog onderuit, tenzij je een andere bank vindt die via de normale weg een rekening wil openen.

Anders gezegd, het is financieel niet de beste oplossing. De heer Dominiek en zijn kompanen hebben dan wel opnieuw een bankrekening voor hun vzw, ze hebben totaal niet de mogelijkheid om hun financiën in de toekomst terdege te beheren.

Een lose-losesituatie?

De grote verdienste van de basisbankdienst voor ondernemingen is dat hij bestaat. Zonder die wettelijke ingreep zou de vzw van de heer Dominiek (en van heel wat lotgenoten in ons land) misschien nog altijd hopeloos op zoek zijn naar een bank.

Maar we kunnen niet ontkennen dat er ook een aantal niet te verwaarlozen minpunten zijn:

• Het is een tijdrovende procedure met veel administratieve rompslomp doordat zoveel documenten moeten worden voorgelegd.
• Het is niet altijd makkelijk om een moment te vinden waarop alle vertegenwoordigers van een organisatie (soms zijn er tientallen personen in een vzw of een vereniging van mede-eigenaars zonder professionele syndic) zich tegelijk kunnen vrijmaken om naar de bank te gaan.
• Er kan totaal niets meer veranderen aan het bankaanbod. Het is een lose-losesituatie, alle betrokkenen verliezen eraan: de bank heeft niet de mogelijkheid om andere producten aan te bieden en de cliënt kan niet worden vergoed voor het geld dat hij bij de bank aanhoudt.

Heel wat Belgen ondervinden moeilijkheden om een bankrekening te openen

De getuigenis van de heer Dominiek is representatief voor wat zoveel andere Belgen meemaken.

Almaar meer particulieren – individuele consumenten, bestuurders van een vzw, leden van een vereniging van mede-eigenaars zonder professionele syndic– werden de laatste jaren met hetzelfde probleem geconfronteerd.

De vzw van de heer Dominiek is erin geslaagd om een oplossing te vinden om verder te kunnen werken in afwachting van een nieuwe rekening, maar stel je eens voor wat voor ramp zo'n situatie kan zijn voor een vereniging die salarissen en/of leveranciers moet betalen.

Het is belangrijk dat bankdiensten blijven doorlopen

Uiteraard is niemand tegen de doelstelling van de regels inzake risicobeleid die de banken moeten naleven in het kader van de antiwitwaswetgeving. Maar als burger mag je van de overheid verwachten dat de oplossing die wordt gezocht voor het probleem van uitsluiting van bankdiensten, voor iedereen een goede oplossing is.

Zo zou elke bank die beslist om een rekening af te sluiten, verplicht moeten zijn om eerst een alternatief te zoeken voor de cliënt. Niet dat wij de banken de vrijheid willen afnemen om te beslissen wie ze als cliënt willen. Maar het is belangrijk om de consument zekerheid en stabiliteit te bieden in de dagelijkse realiteit.

Naar schatting zijn er in België honderdduizenden particulieren betrokken in vzw’s of in kleine verenigingen zoals een vereniging van mede-eigenaars zonder professionele syndicus. De banken mogen dan al een zekere sociale rol spelen, het zijn in de eerste plaats toch de consumenten die de economie van een land doen draaien.

ALLES OVER HET OPENEN VAN EEN BANKREKENING VOOR EEN VERENIGING