Het beste ventilatiesysteem kiezen voor thuis

Een goede ventilatie in huis is essentieel om verse lucht binnen te brengen en vocht weg te werken.

De natuurlijke manier van verluchten gebeurt via de kieren en spleten in de woning en door de ramen af en toe open te zetten. Maar dat volstaat niet.

Met een ventilatiesysteem kun je permanent ventileren. Door dat op een gecontroleerde manier te doen hou je het energieverbruik ook beter in toom dan bij een natuurlijke manier van ventileren.

In dit dossier vind je het volgende:

• Waarom de lucht in een huis meestal niet van goede kwaliteit is. 
• Wat een ventilatiesysteem in een huis kan doen.
• Veelgestelde vragen over ventilatiesystemen.

Waarom de lucht in een huis meestal niet van goede kwaliteit is

Een gezond huis betekent niet alleen voldoende verse lucht maar ook niet te veel vocht in huis. Zonder ventilatiesysteem haal je dat niet.

Oudere woningen: alleen voldoende verse lucht bij normaal weer

Volgens een studie van begin de jaren 2000 leidde het gebrek aan luchtdichtheid in bestaande woningen er in normale omstandigheden toe dat elk uur 40 % van de binnenlucht werd ververst. Wat op zich voldoende is om een goede binnenlucht te verkrijgen.

Op die normale omstandigheden kun je echter niet altijd rekenen. En dan heb je nu eens te veel en dan weer te weinig verluchting. Zo krijg je binnen meer tocht en warmteverlies wanneer het buiten hard waait. Is het windstil, dan wordt te weinig verse lucht aangevoerd en wordt de lucht binnen snel ongezond.

Recentere, luchtdichtere woningen: ruim onvoldoende verse lucht

De nieuwbouwwoningen van vandaag zijn een pak beter geïsoleerd en luchtdichter. Zo is de gemiddelde luchtdichtheid nu vier keer beter dan zo’n 20 jaar geleden. Dat verkleint fors het warmteverlies via kieren en spleten. Tegelijk kun je met natuurlijke ventilatie elk uur nog amper 10 % van de binnenlucht verversen. En dat is ruim onvoldoende voor een gezonde luchtkwaliteit.

De ramen gewoon openzetten volstaat dan doorgaans niet. Uit metingen op het terrein blijkt dat enkel voldoende wordt geventileerd zolang een raam open staat. Zodra het raam opnieuw dicht is, verslechtert de luchtkwaliteit binnenshuis snel. Eigenlijk zou je bijvoorbeeld moeten slapen met het raam in kipstand. Maar dat kan niet altijd omwille van het lawaai buiten of de lage temperatuur in de winter.

Het klinkt gek: eerst alles potdicht maken om dan vast te stellen dat er niet langer genoeg ventilatie is. Maar bij een doorgedreven luchtdichtheid wordt het net zinvol om gecontroleerd te ventileren met behulp van een ventilatiesysteem: steeds voldoende, maar niet meer dan strikt nodig.

Vochtproblemen voorkomen

We produceren zelf veel vocht: door te zweten en adem te halen alsook door te douchen of een bad te nemen. Of nog door te poetsen en de was te drogen. Als het in de woning te vochtig wordt, kan er schimmel ontstaan. Ventileren helpt om dat dat te voorkomen.

Wat een ventilatiesysteem in een huis kan doen

Met een ventilatiesysteem zorg je voor permanente verluchting in je huis. Dat voorkomt een slechte luchtkwaliteit en vochtproblemen.

Je kunt met een ventilatiesysteem de vuile lucht het huis uit werken

In de woning zijn er verschillende bronnen van luchtvervuiling aanwezig.

• Ons eigen metabolisme verbruikt zuurstof en stoot koolstofdioxide uit. Dus moeten we nieuwe zuurstof aanvoeren en koolstofdioxide afvoeren. In de keuken en het toilet komen er dan weer geurtjes vrij. Ook huisdieren of keukenafval kunnen voor geurhinder zorgen.
• Tabaksrook is zeer schadelijk en bevat allerlei carcinogene chemicaliën.
• Toestellen als stofzuigers verstuiven fijn stof. Bij printers komt ook heel wat fijn stof vrij.
• Veel materialen bevatten chemicaliën die zijn toegevoegd om ze sterker te maken of specifieke eigenschappen te geven. Zo zien we formaldehyde in houtproducten, weekmakers in plastics, chemische stoffen in verven en vernissen of nog in stoffen, gordijnen en tapijten,… De term VOS of Vluchtige Organische Stoffen – soms hanteert men ook de Engelse term VOC, wat staat voor Volatile Organic Compounds – slaat op alle chemische stoffen die vluchtig worden, d.w.z. verdampen en in de lucht oplossen bij kamertemperatuur. Hoewel niet alle VOS’en schadelijk zijn, zijn een aantal dat wel.

Dankzij ventilatie kun je al die stoffen afvoeren.

Je kunt met een ventilatiesysteem vochtproblemen voorkomen

Als mens produceren we heel wat vocht: door te zweten en adem te halen alsook door te douchen en te baden, te poetsen en de was te drogen. In totaal komt bij een gemiddeld gezin dagelijks 10 tot 15 liter vocht onder de vorm van waterdamp in de woning vrij. Dat komt overeen met een tot anderhalve emmer water.

Als het in de woning te vochtig is, kan er schimmel ontstaan. Je kunt natuurlijk de vochtproductie zelf beperken, maar dat is vaak moeilijk want gelinkt aan onze huiselijke activiteiten. Je kunt de hoeveelheid vocht in de binnenlucht wel onder controle houden door vochtige lucht af te voeren via ventilatie.

Het komt er bovendien op aan om zoveel mogelijk te ventileren op de momenten dat je vocht produceert. Zo wil je je slaapkamer ventileren terwijl je slaapt en vocht produceert bij het ademen, eerder dan het raam open te zetten nadat je bent opgestaan.

Veelgestelde vragen over ventilatiesystemen

Niet iedereen is vertrouwd met ventilatiesystemen. We sprokkelden een aantal veelgestelde vragen bijeen.

Is een ventilatiesysteem verplicht?

Bij nieuwbouw en ingrijpende energetische renovaties ben je verplicht om een ventilatiesysteem voor de hele woning in te werken. Bij een minder diepgaande renovatie zijn de eisen beperkter.

In wat volgt, leggen we uit wat de verplichting bij een nieuwbouw en bij een renovatie inhoudt.

Is het bij een renovatie niet beter om eerst te isoleren?

Niet iedereen heeft de middelen om zijn woning in alle aspecten tegelijk te renoveren. Als je moet kiezen tussen eerst isoleren of eerst ventileren, is eerst ventileren de beste keuze voor je gezondheid. Verder gaan we daar nader op in.

Wat is het verschil tussen centrale en decentrale ventilatie?

Bij een centrale ventilatie wordt de woning geventileerd vanuit een centraal geplaatst toestel. Dat is niet altijd mogelijk bij renovatie. Maar het is ook mogelijk om een systeem van decentrale ventilatie te plaatsen, dan worden de ruimtes van een woning eerder afzonderlijk of in kleine groepjes geventileerd.

Je kunt hier alles lezen over het systeem van centrale ventilatie en dat van decentrale ventilatie. 

Wat is beter: ventilatiesysteem C of D?

De keuze voor het ene of het andere systeem kan door verschillende criteria worden bepaald: koude tochtstromen, lawaai, prijs enz. 

In wat volgt, gaan we nader in op het verschil tussen systeem C en systeem D.

Welke zijn de beste luchtkanalen?

Er bestaan verschillende soorten leidingen voor de toevoer en de afvoer van de ventilatie: ronde, rechthoekige en langwerpige, en zowel uit hard of uit soepel of halfhard materiaal vervaardigd.

Verder kun je de voor- en nadelen lezen van de diverse luchtkanalen voor je ventilatiesysteem.

Is er geen extra lawaai door de ventilatie?

Een vaak gehoorde klacht over mechanische ventilatiesystemen is dat ze voor geluidshinder zorgen. Nochtans hoeft dit helemaal niet het geval te zijn bij een correct ontwerp, een correcte uitvoering en een correct onderhoud.

In wat volgt, verneem je meer over de mogelijke geluidshinder van een ventilatiesysteem.

Verbruikt een ventilatiesysteem niet veel energie?

Ventilatie zorgt voor energieverlies. In de winter wordt koude lucht toegevoerd die op een of andere manier moet worden opgewarmd. Tegelijk wordt warme lucht afgevoerd. Daarbovenop bevatten mechanische ventilatiesystemen minstens een ventilator, die stroom verbruikt. 

Verder leggen we uit hoe je het energieverlies via de ventilatie zo veel mogelijk kunt beperken.

Leidt ventileren niet tot droge lucht in de woning?

Ventilatie zorgt in de winter voor een toevoer van droge lucht. Dat kan leiden tot een droge keel en een branderig gevoel aan de ogen.

In wat volgt, kun je lezen waarom de noodzaak aan een zekere luchtvochtigheid een reden is om niet méér te ventileren dan nodig.

Is er door het ventilatiesysteem geen tocht in de woning?

Wanneer de luchtsnelheid ter hoogte van de luchttoevoer te hoog is, kan dat tocht veroorzaken. Dat is meestal het gevolg van een slecht gedimensioneerde toevoer of een keuze voor rudimentaire toevoeropeningen die weinig of niet regelbaar zijn.

Lees hier meer over het mogelijke tochtprobleem bij een ventilatiesysteem.

Moet je een ventilatiesysteem uitschakelen in de zomer?

In de zomer wil je, vooral ’s nachts, dat de warmte die in huis zit, naar buiten verdwijnt, en al zeker niet de frisse nachtlucht voorverwarmt. 

Verder verneem je alles over hoe dat probleem met een bypass op het ventilatietoestel wordt aangepakt.

Zijn een open haard en een dampkap geen probleem voor de ventilatie?

Een open haard en een dampkamp kunnen een centraal ventilatiesysteem ontregelen. 

In wat volgt, kun je lezen welke maatregelen je het best neemt om de ventilatie niet te laten ontregelen door je open haard of je dampkap.

Wat kost een ventilatiesysteem en kun je daar een premie voor krijgen?

Gemiddeld genomen moet je rekenen op een prijs van € 4 750 à € 6 200 (zonder btw) voor een systeem C en op € 7 350 tot € 11 000 (zonder btw) bij een systeem D met warmterecuperatie. 

Zowel in het Vlaams Gewest als in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Waals Gewest kun je bij de plaatsing van een ventilatiesysteem op een of andere manier een premie krijgen.

Verder gaan we nader in op wat een ventilatiesysteem kost en welke de mogelijkheden zijn voor een premie.

Hoe kun je zelf een ventilatiesysteem plaatsen en onderhouden?

Een ventilatiesysteem moet niet alleen correct worden geplaatst maar daarna ook correct onderhouden. Dit om de luchtkwaliteit in huis en de goede werking van het systeem op lange termijn te verzekeren.

Lees hier alles over de plaatsing en het onderhoud van een ventilatiesysteem.