Uitrol van de slimme meters in België: stand van zaken
Hoe staat het met de uitrol van de digitale meters in België? Ontdek de stand van zaken in Vlaanderen, Wallonië en Brussel, hoe deze meters werken, welke voordelen ze bieden en wat de gevolgen zijn voor je energiefactuur.
De digitale of elektronische meter voor elektriciteit of aardgas houdt bij welk vermogen en welke hoeveelheid elektriciteit of aardgas op diverse tijdstippen van de dag van het stroomnet worden afgenomen en, als je zelf energie produceert met zonnepanelen, hoeveel er wordt geïnjecteerd op het stroomnet.
Wat is een slimme meter?
Een digitale meter wordt pas “slim” wanneer er slimme toepassingen of applicaties aan worden gekoppeld. Sommige van die tools kunnen helpen om energie te besparen of - als je zelf elektriciteit opwekt met zonnepanelen - om je zelfverbruik te verhogen, doordat ze feedback over en realtime inzicht geven in het energieverbruik. Zo kun je er energieverslinders in huis mee opsporen.
Via www.maakjemeterslim.be vind je een handig overzicht van de tientallen toepassingen die vandaag al beschikbaar zijn. Ze komen in verschillende vormen en maten en afhankelijk van de functionaliteiten en het merk zitten er ook grote variaties op het prijskaartje.
We hebben 11 systemen getest die op de digitale meter kunnen worden aangesloten. Ontdek de resultaten van onze test.
ONZE TEST VAN TOEPASSINGEN OM TE KOPPELEN AAN DE DIGITALE METER
Waarom worden analoge meters in België vervangen door digitale meters?
Achter deze beslissing schuilt vooral de Europese wens om burgers bewuster te maken van hun energieverbruik. Lees er hier meer over.
Welke mogelijkheden biedt de digitale meter voor jou als consument?
Dankzij de digitale meter heb je als consument een overzicht van je energieverbruik per kwartier. Zo kun je verbanden leggen met de apparaten die je gebruikt. Maar dat is niet alles.
Hoe werkt een digitale meter? Zo meet en verzendt hij gegevens
Verzonden gegevens, gebruikerspoorten op de meter... Hoe haal je het maximum uit je digitale meter? Lees het hier.
Digitale meter en zonnepanelen: hoe werkt dat?
Wallonië, Brussel en Vlaanderen hebben elk hun eigen aanpak ontwikkeld. Hier leggen we de specifieke kenmerken van elke regio uit.
Wat zijn de voor- en nadelen van de digitale meter?
Hoewel de digitale meter je een beter overzicht geeft van je verbruik, heeft hij ook enkele beperkingen. Ontdek de voor- en nadelen.
Uitrol van slimme meters in België: wat is de stand van zaken?
Wanneer wordt de digitale meter bij jou geïnstalleerd? Kun je de installatie vervroegen of weigeren? Tegen welke prijs? We vertellen er meer over.
Slimme meters en gezondheid: wat zijn de mogelijke risico's?
Sommige consumenten zijn bang voor de straling van digitale meters. We geven een overzicht van de mogelijke risico's.
Het standpunt en de aanbevelingen van Testaankoop over slimme meters
De voordelen voor de energiesector zijn duidelijk en concreet, maar voor de consument zijn ze veel abstracter. Dit zijn onze aandachtspunten.
Energieleveranciers in België vergelijken: onze praktische tips
Of je nu een analoge of digitale meter hebt, wij helpen je een voordelig energietarief te vinden.
Europa wou zijn burgers bewuster maken van hun energieverbruik en besliste reeds in 2009 dat de lidstaten daarom tegen het jaar 2020 bij 80% van de gezinnen de klassieke mechanische meter moesten vervangen door een digitale meter.
Recenter werd afgesproken dat in lidstaten waar de systematische invoering van de digitale meter gestart is vóór 4 juli 2019, zoals in Vlaanderen, 80 % van de digitale meters moet zijn geplaatst tegen uiterlijk eind 2024 en 100 % tegen juli 2029.
In lidstaten waar de vervanging van de meters geen rendabele zaak zou zijn, verwacht Europa minstens om de 4 jaar een nieuwe kosten-batenanalyse. Naar schatting 50 % van de Europese consumenten heeft vandaag toegang tot een digitale elektriciteitsmeter.
Je meterstand aflezen op afstand
Dankzij ingebouwde communicatietechnologie worden de verbruiksgegevens uitgewisseld, zonder dat er iemand ter plaatse moet komen. De Franse term “compteur communicant” dekt op dat vlak mooi de lading.
De communicatie kan in twee richtingen gaan: de meetgegevens kunnen op bepaalde tijdstippen automatisch worden doorgestuurd naar de netbeheerder; omgekeerd kan de netbeheerder van op afstand bepaalde ingrepen uitvoeren, zoals de goede werking van de meter controleren, het vermogen van de installatie begrenzen, de meter opstarten of omgekeerd afsluiten enz.
Je energieverbruik in real-time beheren
De verschillende platformen van netbeheerders in België geven je een beter zicht op je eigen energieverbruik en de eventuele teruglevering aan het net.
Je krijgt een grafiek met een overzicht van de hoeveelheid elektriciteit die je afneemt en injecteert (bijvoorbeeld als je zonnepanelen hebt).
Dat betekent dat je je verbruik van dag tot dag kunt controleren, tot op het kwartier nauwkeurig. Op die manier kun je stroompieken detecteren en zien op welke momenten van de dag je het meest verbruikt, en de link proberen te leggen met je apparaten.
Je kunt ook je maandelijkse pieken controleren. Die zijn nuttig voor het capaciteitstarief, dat je netwerktarieven aanpast op basis van je piekverbruik.
Hier zijn de verschillende platformen van netbeheerders in België:
Vlaanderen: Mijn Fluvius
Wallonië: Mon Ores & Mon Resa
Brussel: Toekomstig platform van Sibelga
Heb je een stopcontact nodig voor de digitale meter?
Digitale meters worden gevoed door het netwerk waarop ze zijn aangesloten. Een stopcontact is dus niet nodig.
Hoe worden de gegevens doorgestuurd naar de netbeheerder?
In essentie zijn er twee mogelijkheden om gegevens door te sturen:
- via GPRS (General Packet Radio Service): dit is een uitbreiding op het gsm-netwerk (bv. 4G) om mobiele data te versturen en te ontvangen.
- via PLC (Power Line Carrier): datacommunicatie via het elektriciteitsnet.
Waarvoor dienen de gebruikerspoorten op de digitale meter?
Digitale meters bevatten extra poorten (bv. P1) waarop allerlei extra toepassingen kunnen worden aangekoppeld, zoals systemen voor de monitoring van jouw energieverbruik of regelmogelijkheden om huishoudelijke toestellen aan te sturen (veelal met de bijbehorende apps).
In Vlaanderen zijn de gebruikerspoorten a priori gesloten en moet je een aanvraag bij de netbeheerder indienen om ze open te stellen.
In Brussel is de P1-poort dan weer standaard geactiveerd en moet je dus geen stappen ondernemen.
Hoe kun je de gegevens aflezen?
In de 3 regio's heeft men gekozen voor een basismodel van de digitale meter met een elektronisch display.
De meterstanden kunnen door de netbeheerder van op afstand worden uitgelezen.
Als je een app gebruikt om je verbruik in detail op te volgen, heb je toegang tot je gegevens via de app op je smartphone of een scherm in je huis.
Deze slimme toepassingen hebben meestal de vorm van een dongle (apparaatje) die je in de gebruikerspoort van je digitale meter plugt en een app waar je via grafieken je verbruik in detail kunt opvolgen.
Wie hiervoor kiest, zal het bedrijf achter de slimme toepassing expliciet de toestemming moeten geven voor het gebruik van zijn meetgegevens. Een overzicht van de beschikbare energiebeheersystemen vind je op de officiële website www.maakjemeterslim.be.
Een digitale meter heeft vier telwerken: twee voor de afname van stroom en twee voor de injectie van stroom op het net, telkens voor dag- en nachttarief. Met een digitale meter kun je dus exact bepalen hoeveel iemand heeft afgenomen van het elektriciteitsnet, waardoor de kosten juister kunnen worden aangerekend.
Draait de digitale meter ook terug als je zonnepanelen hebt?
In geen enkel gewest is er nog sprake van een volledig terugdraaiende teller bij wie een digitale meter heeft. Elk gewest heeft zijn eigen aanpak.
In Vlaanderen
Het arrest van het Grondwettelijk Hof heeft over het einde van de terugdraaiende teller voor een drastische wijziging gezorgd voor wie over een digitale meter beschikt. Alles wat je van het net afneemt sinds de publicatie van het arrest (1 maart 2021), wordt aangerekend op basis van de werkelijke afname. Het gaat dus om de afname op de momenten dat de zonnepanelen onvoldoende stroom produceren om jouw elektriciteitsbehoefte te dekken. Je betaalt daarvoor evenveel als iemand zónder zonnepanelen.
Het prosumententarief, de forfaitaire vergoeding voor het gebruik van het distributienet, valt dan wel weg. Je sluit ook het best een terugleveringscontract af met je leverancier. Zo vermijd je dat jouw stroom gratis op het net komt.
In het Brussels gewest
Sinds 2021 betaal je het volledige bedrag van je afname en ontvang je een vergoeding van je leverancier voor de elektriciteit die je op het net zet.
In Wallonië
De meter zal nog tot 2030 blijven terugdraaien, althans gedeeltelijk, namelijk voor het deel “energie”.
Dat geldt niet voor nieuwe installaties van zonnepanelen die zullen worden geplaatst vanaf 2024; die zullen sowieso een digitale meter krijgen en een factuur zal op basis van het werkelijke verbruik worden opgemaakt.
Er geldt echter een kleine uitzondering voor gedeeltelijke uitbreidingen die worden toegepast op installaties die vóór 1 januari 2024 in gebruik zijn genomen.
Je kunt hoe dan ook zelf kiezen tussen een volledige compensatie met prosumententarief en een gedeeltelijke compensatie zonder prosumententarief als je een digitale meter laat plaatsen. Wel krijg je in het laatste geval voorlopig de garantie dat je niet méér zult betalen dan wat je in het eerste systeem zou betalen.
Waarom registreert de digitale meter minder stroom dan de app van mijn omvormer?
De digitale meter registreert niet de productie maar enkel de injectie op het net, dus de overtollige stroom die je niet zelf verbruikt.
Daarbij geeft de “waarde 2.8.1” op het display de meterstand voor injectie tijdens de piekuren en de “waarde 2.8.2” de meterstand voor injectie tijdens de daluren, meer bepaald tijdens het weekend.
De app of het monitoringsysteem van de fotovoltaïsche installatie meet normaliter alle geproduceerde elektriciteit. Maar ongeveer een derde daarvan verbruik je zelf direct op het moment dat ze wordt opgewekt (zelfconsumptie). Het is dus logisch dat er een verschil is tussen beide.
Normaliter is de gemeten injectie + de zelf verbruikte stroom van de zonnepanelen = de totale opbrengst.
De voordelen van een slimme meter
Met een digitale meter krijg je als gebruiker veel meer mogelijkheden om inzicht te krijgen in jouw verbruik. Dat laat je toe om meer energie van je zonnepanelen te gebruiken en zo te besparen op je energiefactuur.
Meer in het algemeen zullen digitale meters de netbeheerders in staat stellen om de pieken in het energieverbruik beter te beheersen en zo de stabiliteit van het stroomnetwerk beter te verzekeren, vooral nu het hernieuwbare en dus onregelmatige aandeel in de energiemix toeneemt.
Een efficiënter gebruik van het bestaande distributienet zou leiden tot minder bijkomende investeringen om het net te verzwaren. Dat spaart kosten uit die anders uiteindelijk aan de consument zouden worden doorgerekend.
De beperkingen van de slimme meter
Om echt te kunnen besparen op je verbruik moet dat verbruik worden geanalyseerd en is energiemonitoring noodzakelijk.
Dat vereist voldoende gedetailleerde gegevens, data van een referentieverbruik en specifiek advies. Via het gratis platform van je netbeheerder krijg je helaas geen realtime inzicht in je verbruik; het verbruik van de dag ervoor is het meest recente dat zichtbaar is.
Wil je toch korter op de bal kunnen spelen, dan kan dat enkel door een slimme toepassing te koppelen aan de gebruikerspoort van je digitale meter. Helaas zijn dergelijke toepassingen wel betalend.
- In Vlaanderen startte de gefaseerde uitrol van de digitale meter in juli 2019. In eerste instantie mikte men op enkele specifieke doelgroepen: (ver)bouwers, eigenaars van zonnepanelen en verbruikers met een budgetmeter. Sinds juli 2019 werd een digitale meter geïnstalleerd bij de vervanging van een defecte analoge meter en bij sommige huishoudens in het kader van een proefproject.
De doelstelling blijft dat 100 % van de Vlaamse gebruikers een digitale meter heeft tegen 1 juli 2029.
- In het Brussels gewest telden we in het begin van de zomer van 2025 219 000 geplaatste slimme meters. Het gaat enkel om elektriciteitsmeters, digitale gasmeters worden nog niet geplaatst. Er is geen sprake van een brede uitrol bij alle consumenten, maar er werden prioritaire doelgroepen bepaald.
Het doel is om tegen 2030 80% van de geïnstalleerde meters te voorzien van upgrades, met als doel het verbruik onder controle te houden en nieuwe mogelijkheden te creëren voor klanten, leveranciers en netwerkbeheerders.
- In het Waals gewest is de uitrol eveneens gericht op specifieke doelgroepen. Sinds begin 2023 wordt er systematisch een communicerende elektriciteitsmeter geplaatst bij nieuwe aansluitingen of wanneer de meter moet worden vervangen, bij consumenten met betalingsproblemen of bij wie zelf de meter aanvraagt.
Kun je zelf de plaatsing van een slimme meter vragen?
In Vlaanderen kun je op eigen initiatief een digitale meter aanvragen sinds juli 2019. Sinds begin 2023 is zo’n aanvraag volledig kosteloos. Enkel wie een bekabeld exemplaar met een externe antenne wenst, dat Fluvius sinds 2023 aanbiedt, moet opdraaien voor de kosten.
In het Brussels gewest kun je de digitale elektriciteitsmeter zelf kosteloos aanvragen via netbeheerder Sibelga.
In het Waals gewest kun je de digitale elektriciteitsmeter zelf aanvragen sinds 2020. Het tarief bedraagt zo’n € 160 euro zonder btw. Tot 31 december 2023 compenseerde een premie van het Waals Gewest dit bedrag volledig. Dat bestaat nu niet meer.
Mag je de plaatsing van een slimme meter weigeren?
In het Vlaams gewest kun je de plaatsing ervan niet weigeren. Doe je dat toch, dan kan netbeheerder Fluvius een juridische procedure opstarten waardoor je kunt worden geconfronteerd met hoge kosten.
Wel is het zo dat 2 groepen de plaatsing van een digitale meter kunnen laten uitstellen:
- Zonnepaneeleigenaars met een analoge meter konden de installatie van hun digitale meter uitstellen tot 1 januari 2025 als de zonnepanelen geplaatst waren vóór 2021. Dat gold echter niet voor prosumenten die al 15 jaar lang een terugdraaiende meter hadden gehad.
- Heb je een exclusieve nachtmeter, bijvoorbeeld omdat je verwarmt met accumulatoren, dan kun je de plaatsing van de digitale meter uitstellen tot 1 januari 2028.
Deze twee situaties gelden niet in bepaalde gevallen, bijvoorbeeld bij de vervanging van een defecte bestaande meter of bij de plaatsing van nieuwe zonnepanelen.
In Brussel is de vrije keuze gegarandeerd via de mogelijkheid om de communicerende functie van de meter al dan niet te activeren. Voor prosumenten, eigenaars van een laadpunt of wie wil energiedelen, moet deze communicatiefunctie wél geactiveerd worden. Maar tenzij je aangeeft elektrogevoelig te zijn, kun je de plaatsing van de meter in principe niet weigeren.
In Wallonië kun je vragen om de communicatiefunctie van je digitale meter uit te schakelen. Als je deze aanvraag meer dan 15 kalenderdagen na de installatie van de meter indient, zal je €124 excl. btw aangerekend worden. Dat is een belangrijk punt voor mensen die zichzelf als elektrogevoelig beschouwen.
Hoeveel kost de installatie van een slimme meter?
Je moet niets betalen voor de vervanging van je oude meter door een nieuw digitaal model, althans als je de planning van jouw netbeheerder volgt. De kosten voor de invoering van de nieuwe meters worden immers verdeeld via de distributiekosten die aan alle klanten worden aangerekend. Dus ook aan wie die meter (nog) niet heeft.
Vraag je zelf een digitale meter aan, dan is dat sinds 2023 gratis in Vlaanderen. Ook in Brussel en Wallonië is een aanvraag kosteloos.
Voor de netbeheerders zijn de digitale meters een geschenk uit de hemel. Zij kunnen manuele opnames en tal van personeelsverplaatsingen vermijden doordat ze voortaan van op afstand kunnen ingrijpen. In principe zou dit op langere termijn alsnog tot lagere nettarieven voor de consument moeten leiden.
Sommige consumenten maken zich zorgen over de communicatie van de gegevens van en naar de digitale meter via radiogolven.
Tot nu toe is er echter onvoldoende wetenschappelijk bewijs voor een oorzakelijk verband tussen radiogolven (inclusief de straling van mobiele telefoons en zendmasten) enerzijds en gezondheidseffecten zoals kanker anderzijds, ondanks het feit dat er de afgelopen 20 jaar heel veel onderzoek naar gedaan is.
Natuurlijk is er een groot verschil tussen een gsm en een digitale meter wat betreft de duur van de blootstelling aan de straling en de afstand tussen het toestel en de gebruiker. Een gsm die tegen het oor wordt gehouden is toch wat anders dan een digitale meter die zich in een technische ruimte bevindt.
Digitale meters zenden bovendien straling met een relatief laag vermogen uit en doen dat niet continu, maar enkel wanneer de communicatie met de netbeheerder over de meterstanden loopt.
De blootstelling aan radiogolven door een digitale meter ligt dan ook een stuk lager dan de blootstelling door andere toestellen zoals een gsm.
Dat wordt bevestigd door verschillende studies van de laatste jaren, die stellen dat er zo goed als geen effect is op de gebruikers bij een digitale meter.
Metingen geven aan dat de straling ver beneden de regionale, nationale en internationale stralingsnormen ligt, die zelf al vijftig keer strenger zijn dan de limiet waarbij volgens wetenschappelijk onderzoek schade zou kunnen optreden in je lichaam door opwarming.
Wij hebben er steeds voor geijverd - en we blijven dat doen - dat bij de invoering van de digitale meter de belangen van de consument centraal staan.
- Zijn de voordelen voor de energiesector duidelijk en concreet, dan zijn ze voor de consument heel wat abstracter. Om er effectief van te kunnen genieten moet je bovendien vaak bijkomend investeren om van de digitale meter een slimme meter te maken.
- We vragen de netbeheerders om meer functies en gegevens ter beschikking te stellen op de bestaande webportalen. Studies tonen aan dat een verbruiksanalyse en energiemonitoring tot een directe besparing op het energieverbruik kunnen leiden. Maar dit vereist voldoende gedetailleerde gegevens, data van referentieverbruik en specifiek advies.
- De rechten van de consument die op slimme toepassingen intekent bij zijn leverancier, moeten maximaal worden gewaarborgd. Zo moet steeds duidelijk zijn wat de voorwaarden zijn indien hij voor zijn energiecontract naar een andere leverancier wil stappen.
- Er moet aandacht zijn voor de risico’s die dynamische energiecontracten met zich brengen zoals een verhoogde complexiteit en minder begrijpelijkheid voor de doorsneeconsument. Dergelijke tarieven zijn immers veel moeilijker te vergelijken met klassieke energiecontracten.
- Heldere, transparante en objectieve informatie over dit soort tarieven zijn volgens ons dan ook een absolute voorwaarde om huishoudens te kunnen overtuigen van het voordeel ervan. Hier hebben uiteraard ook de energieregulatoren een belangrijke rol te spelen.
- Respect voor de privacy: de netbeheerders zouden enkel informatie mogen krijgen die absoluut noodzakelijk is voor de facturatie. Bovendien is er nood aan strikte regels voor het gebruik, de verwerking en de bewaring van die gegevens. De consument blijft te allen tijde eigenaar van zijn verbruiksgegevens en zijn toestemming is vereist voor het gebruik van die gegevens voor andere doeleinden.
- Om consumenten mee te krijgen in het verhaal van de digitale meter, is het noodzakelijk om de voordelen tastbaar maken. Correcte, duidelijke en objectieve informatie van overheden, netbeheerders en regulatoren zijn onontbeerlijk.
- Geen afschakeling zonder meer: de netbeheerders mogen niet autonoom beslissen om bepaalde stroomcircuits bij de klant uit te schakelen. Die ingreep zou wanbetalers - en vooral de minst gegoeden - volledig in de kou laten staan.
Ook met de digitale meter het voordeligste tarief
Of je nu een analoge of een digitale meter hebt, wij helpen je om een voordelig energietarief te vinden.
- Met onze koopwijzer gas en elektriciteit krijg je een volledig beeld van de markt met voortdurend bijgewerkte prijzen. Zo kun je vlot zien wat momenteel het beste contract is op basis van jouw verbruiksprofiel.
- Wil je de hulp inroepen van de digitale assistent op ons energieplatform, dan krijg je de top-3 van de voor jou meest voordelige contracten. Via ons platform kun je meteen zonder gedoe switchen naar het contract dat het best bij jou past.