Schildklierproblemen
De schildklier is een vlindervormig kliertje onder in de hals, dat een belangrijke rol speelt in het lichaam. Het scheidt hormonen af die noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling van de hersenen, de groei van het beendergestel, het zuurstofverbruik van de cellen, de omzetting van vetten en suikers enz. Als de schildklier te snel (hyperthyroïdie) of te traag (hypothyroïdie) werkt, kan dat een weerslag hebben op het hart, de huid, het gewicht, het spijsverteringsstelsel, het humeur, het cholesterolgehalte enz. Schildklierproblemen komen vrij vaak voor, vooral bij vrouwen.
De grondstof voor de aanmaak van hormonen door de schildklier is jodium, afkomstig uit onze voeding. Zowel een teveel als een tekort aan jodium kan voor problemen zorgen. Ook de hypofyse - een klier onder in de hersenen - en de hypothalamus – een gebied in de hersenen – dragen bij tot een correcte gehalte aan schildklierhormonen in het bloed. De hypofyse produceert het TSH-hormoon, de hypothalamus het TRH-hormoon. Beide hormonen zijn van essentieel belang voor de hormoonproductie van de schildklier. Samen zorgen de hypofyse, de hypothalamus en de schildklier ervoor dat het gehalte aan schildklierhormonen in het bloed correct blijft.
De schildklier is een vlindervormig kliertje onder in de hals, dat een belangrijke rol speelt in het lichaam. Het scheidt hormonen af die noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling van de hersenen, de groei van het beendergestel, het zuurstofverbruik van de cellen, de omzetting van vetten en suikers enz. Als de schildklier te snel (hyperthyroïdie) of te traag (hypothyroïdie) werkt, kan dat een weerslag hebben op het hart, de huid, het gewicht, het spijsverteringsstelsel, het humeur, het cholesterolgehalte enz. Schildklierproblemen komen vrij vaak voor, vooral bij vrouwen.
De grondstof voor de aanmaak van hormonen door de schildklier is jodium, afkomstig uit onze voeding. Zowel een teveel als een tekort aan jodium kan voor problemen zorgen. Ook de hypofyse - een klier onder in de hersenen - en de hypothalamus – een gebied in de hersenen – dragen bij tot een correcte gehalte aan schildklierhormonen in het bloed. De hypofyse produceert het TSH-hormoon, de hypothalamus het TRH-hormoon. Beide hormonen zijn van essentieel belang voor de hormoonproductie van de schildklier. Samen zorgen de hypofyse, de hypothalamus en de schildklier ervoor dat het gehalte aan schildklierhormonen in het bloed correct blijft.
Hyperthyroïdie
Een te snel werkende schildklier komt het meest voor. Deze zorgt voor een hoog gehalte aan schildklierhormonen in het bloed, waardoor de stofwisseling versnelt. Alle lichaamsfuncties gaan dan te hard en te snel werken. Mogelijke symptomen zijn:
- zenuwachtigheid, overmatige ondoelmatige bewegingen, bevende handen
- diarree, frequente stoelgang
- vermagering ondanks een normale of zelfs toegenomen eetlust
- spierzwakte
- overmatig zweten, het warm hebben
- slapeloosheid
- emotionele labiliteit, angstgevoelens
- vochtige en warme huid
- rode handpalmen
- fijn en zijdeachtig haar
- kropgezwel
- versnelde hartslag, hartkloppingen
- uitpuilende ogen, pijnlijke ogen, overgevoeligheid voor licht, verminderde gezichtsscherpte
Hyperthyroïdie kan verschillende oorzaken hebben: de ziekte van Graves of van Basedow (auto-immuunziekte waardoor de schildklier wordt gestimuleerd), een toxisch multinodulair struma (knobbeltjes op een kropgezwel die veel hormonen produceren), een toxisch adenoom (goedaardige zwelling van schildklierweefsel met hoge hormoonproductie), de ziekte van De Quervain (een door virussen veroorzaakte ontsteking van de schildklier), medicijnen (vooral amiodaron voor het hart en lithium, een antidepressivum), een verhoogde werking van de hypofyse of een behandeling tegen hypothyroïdie.
Hypothyroïdie
Als de schildklier te traag werkt, daalt het gehalte aan schildklierhormonen in het bloed. De symptomen treden meestal heel geleidelijk op, waardoor ze vaak lang onopgemerkt blijven. Mogelijke tekenen zijn:
- lusteloosheid, onverschilligheid, passiviteit
- constipatie
- gewichtstoename ondanks een soms verminderde eetlust
- stijve en verkrampte spieren
- kouwelijkheid
- vermoeidheid
- neerslachtigheid
- droge en koude huid
- bleek gezicht
- droog en bros haar, haaruitval, dun behaarde wenkbrauwen
- kropgezwel
- vertraagde harstslag
- uitdrukkingloos gelaat
- verdikking van de huid van het gezicht en de hals
- schorre en diepe stem
- overvloedige maandstonden
De voornaamste oorzaken zijn een jodiumtekort, de ziekte van Hashimoto (ontsteking van de schildklier van auto-immune oorsprong), medicijnen (vooral amiodaron voor het hart en lithium, een antidepressivum), een bevalling, een verminderde werking van de hypofyse en een behandeling tegen hyperthyroïdie.
Daarnaast is meestal een bloedonderzoek aangewezen om het TSH-gehalte te meten (TSH-hormonen worden aangemaakt in de hersenen maar zijn een indicatie voor de werking van de schildklierhormonen). Blijkt dat normaal, dan zijn de klachten niet te wijten aan een verstoorde hormoonproductie door de schildklier. Een te hoog TSH-gehalte wijst echter op hypothyroïdie, een te laag TSH-gehalte op hyperthyroïdie. In beide gevallen gaat men dan op hetzelfde bloedstaal nauwkeurig het gehalte aan schilklierhormonen meten. Ook een meting van het cholesterolgehalte kan nuttig zijn.
Door radioactief jodium toe te dienen (pillen, drankje of inspuiting) kan men de werking van de schildklier bestuderen. Met een apparaat dat de radioactiviteit meet, gaat men dan na hoeveel jodium de schildklier opneemt.
Tot slot kan de arts nog andere technieken gebruiken om bijvoorbeeld te zoeken naar de oorzaak van een kropgezwel of een verhoogde hormoonaanmaak door de schildklier: een echografie, een biopsie (afname van een klein stukje weefsel om te onderzoeken), een scanner …
Een behandeling is niet altijd nodig. Enkele voorbeelden:
- Door de toediening van jodiumhoudende contrastvloeistoffen, bijvoorbeeld voor een scan of radiografie, kunt u bijvoorbeeld hypothyroïdie krijgen. Door een teveel aan jodium kan de hormoonproductie door de schildklier immers blokkeren. Als de klachten niet ernstig zijn, kunt u gewoon afwachten en zo nodig pijnstillers nemen (bij voorkeur aspirine). De klachten verdwijnen gewoonlijk vanzelf na enkele weken of maanden.
- Ook bij de ziekte van De Quervain, die voor een beperkte maar pijnlijke vergroting van de schildklier zorgt, is een behandeling niet altijd nodig.
Er zijn nog meer gevallen waarin de arts kan voorstellen om gewoon af te wachten. Maar zelfs zonder behandeling is het nodig om de evolutie van het probleem nauwgezet te volgen, onder meer door geregelde bloedonderzoeken.
Geneesmiddelen
Meestal is een behandeling met geneesmiddelen zeer doeltreffend. Afhankelijk van de aard en het stadium van de aandoening moet u die enkele maanden tot enkele jaren of zelfs levenslang nemen. In geval van hypothyroïdie (te traag werkende schildklier) kan de arts schildklierhormonen voorschrijven. Mogelijke bijwerkingen zijn jeuk en bloedingen als u antistollingsmiddelen gebruikt.
In geval van hyperthyroïdie (te snel werkende schildklier) kunnen schildklierremmende middelen de schildklier afremmen of blokkeren. Mogelijke bijwerkingen beperken zich tot spijsverteringsproblemen en huiduitslag. Om de werking van de schildklier te vertragen, kan men ook radioactief jodium toedienen. Dat vernietigt de cellen van de schildklier. Dit is een veilige techniek, al is het wel mogelijk dat u nadien last krijgt van hypothyroïdie.
Operatie
In bepaalde gevallen is een gedeeltelijke of volledige verwijdering van de schildklier aangewezen: als een te actieve schildklier niet reageert op medicatie, als een kropgezwel de ademhaling en het slikken belemmert, als het om schildklierkanker gaat enz. De operatie gebeurt onder verdoving en laat een discreet litteken na, dat na verloop van tijd vervaagt.
In ons land ligt de jodiumvoorziening volgens de Hoge Gezondheidsraad slechts in geringe mate onder de gemiddelde behoeften van de bevolking. Een jodiumtekort kan vooral ontstaan tijdens de zwangerschap en in de fase van de hersenontwikkeling (bij de foetus en bij kinderen tot 3 jaar). Mogelijke tekorten zijn echter klein en niet zorgwekkend.
Kropgezwel of struma is een vergroting van de schildklier. Soms is ze algemeen vergroot, soms gaat het enkel om knobbeltjes. In bepaalde gevallen is dat pijnlijk, maar niet altijd. Het kropgezwel kan nauwelijks merkbaar zijn, maar evengoed kan het zo groot zijn als een pompelmoes. Als het te groot is, kan het de ademhaling of het slikken bemoeilijken. Het kan ook drukken op de aders die het bloed van de hersenen naar het hart terugvoeren, wat het gevoel van een “vol hoofd” oplevert.
Een kropgezwel kan diverse oorzaken hebben. In sommige gevallen is er niets ernstigs aan de hand en geneest het vanzelf. In andere gevallen is het probleem echter wel ernstig en vereist het een behandeling. Zelfs bij een kleine vergroting van de schildklier moet u dus uw arts raadplegen.
Weet echter dat een kropgezwel zelden een teken van kanker van de schildklier is. Schildklierkanker is zeldzaam en doorgaans doeltreffend te behandelen.