Hooikoorts: symptomen, tips en behandelingen om het pollenseizoen te overleven

Tal van mensen hebben last van hooikoorts, ook wel seizoensgebonden allergische rinitis genoemd. De klachten worden uitgelokt door contact met pollen, het stuifmeel van grassen, planten en bomen dat tijdens de bloeiperiode rijkelijk in de lucht circuleert.

Op zich zijn pollen niet gevaarlijk. Maar als je lichaam denkt dat ze dat wél zijn, reageert je immuunsysteem overdreven. Gevolg is dat de slijmvliezen van je neus, sinussen en ogen ontsteken.

Wat zijn de oorzaken en de symptomen van hooikoorts?

Ontdek hoe je de symptomen kunt herkennen die op hooikoorts kunnen wijzen en wat de oorzaken zijn achter de ontwikkeling van deze allergie.

Hoe wordt hooikoorts vastgesteld?

Meestal kan je arts snel te weten komen of je hooikoorts hebt. Maar soms zijn er andere tests nodig om te bepalen welke allergenen je symptomen uitlokken, zoals een bloedtest of een huidtest.

Hoe kunnen de symptomen worden verzacht?

Mensen met hooikoorts krijgen vaak te horen dat ze contact met allergenen zoveel mogelijk moeten vermijden. Wie allergisch is voor pollen, doet maar beter zijn best om stuifmeel zoveel mogelijk uit het huis te weren. Bovendien kan het handig zijn om de weersomstandigheden te checken vooraleer je buitenactiviteiten plant.

Welke geneesmiddelen zijn doeltreffend tegen hooikoorts?

Toch kunnen zulke voorzorgsmaatregelen de klachten meestal niet volledig onderdrukken. Zoek daarom samen met je arts naar de meest doeltreffende behandeling, of dat nu tabletten, neussprays of injecties zijn.

Meer weten over allergieën

Bijna één Belg op de vijf heeft last van een of andere vorm van allergie: voor huisstofmijt, katten of wespensteken, stuifmeel van grassen of bomen, voedingswaren als noten, koemelk of schaaldieren …

In onze praktische gids Allergie genezen, voorkomen en behandelen leer je de achterliggende lichaamsprocessen kennen, maar ook hoe je verschillende allergieën kunt behandelen en voorkomen.

Meer weten over deze gids

Typische symptomen van hooikoorts zijn:

• een jeukende, verstopte en loopneus;
• constant niezen;
• branderige, tranende, jeukende en rode ogen;
• een kriebelende keel;
• dichtzittende oren.

Een arts heeft aan de symptomen en de omstandigheden waarin ze voorkomen vaak genoeg om de diagnose hooikoorts te stellen. Soms is aanvullend een bloedonderzoek of priktest aangewezen. 

De klachten beginnen vaak tijdens de tienerjaren en blijven meestal ook daarna nog aanwezig. Bij sommigen wegen ze zwaar op de levenskwaliteit.

De lichamelijke symptomen kunnen een sterke impact hebben op het psychisch functioneren. Door de allergie slapen patiënten minder goed. Ze voelen zich vermoeid en prikkelbaar, kunnen zich minder goed concentreren en zijn minder productief op het werk of op school.

Wat zijn de oorzaken van hooikoorts?

De term hooikoorts is wat misleidend, want er is helemaal geen sprake van koorts en de symptomen treden niet alleen in de zomer op, wanneer traditioneel het hooi wordt geoogst.

Geen vaste "kalender" voor hooikoorts

Door de klimaatopwarming schuift het pollenseizoen steeds verder op, en het duurt ook langer. Sommige bomen bloeien reeds in januari of februari. De eerste graspollen worden al in maart of april door de wind verspreid en er zijn grassoorten die tot in september stuifmeel afgeven.

Hooikoortslijders kunnen allergisch reageren op één of meer pollensoorten. Afhankelijk daarvan kan "hun" allergieseizoen van het vroege voorjaar tot de late herfst lopen. En zelfs als de blootstelling aan pollen voorbij is, ondervinden sommigen daar nog een tijdje de gevolgen van.

Is er een verband met andere allergieën?

Bovendien zijn heel wat patiënten gevoelig voor zowel seizoensgebonden als niet-seizoensgebonden allergenen. Allergische rinitis kan namelijk ook worden veroorzaakt door niet-seizoensgebonden allergenen. Sommige mensen hebben daardoor het hele jaar door neusklachten. Binnenshuis veroorzaken vooral huisstofmijt en huisdieren allergiesymptomen.

Helaas is allergische rinitis niet te genezen. Er bestaan gelukkig wel manieren om het leed te verzachten.

Heel vaak kan de arts een diagnose stellen met enkele simpele vragen. Soms is meer onderzoek nodig, maar lang niet elke patiënt moet testen ondergaan om de precieze allergenen te identificeren.

Arts moet juiste vragen stellen

Om de juiste diagnose te kunnen stellen, zal de arts om te beginnen informeren naar de aard van de klachten: niezen, een loopneus, jeuk in de neus of de ogen enz.

Hij zal je ook vragen naar de omstandigheden waardoor de klachten ontstaan of verergeren, zoals stofzuigen, het bed opmaken, contact met dieren, het seizoen (de lente of de zomer) en andere prikkels.

Ook een lichamelijk onderzoek, zoals het inspecteren van de neus, kan soms bijdragen tot een juiste diagnose.

Bloedonderzoek

In sommige gevallen kan het nuttig zijn om extra testen uit te voeren, bijvoorbeeld een bloedonderzoek.

Meestal brengt de arts dan bloedserum in contact met een mengsel van de meest voorkomende allergenen (huisstofmijt, graspollen, boompollen, huidschilfers van katten, schimmels ...).

Priktest

Een goedkoper en nauwkeuriger alternatief is een huidtest, bijvoorbeeld een priktest. Hierbij brengt de arts allergeenextracten in druppelvorm aan op de binnenkant van je onderarm. Met een naaldje prikt hij door het druppeltje en de huid heen.

Als je allergisch bent, ontstaat er een kwartiertje later een rood bultje op de plaats van de prik, een beetje zoals bij een muggenbeet.

Mensen met allergische rinitis krijgen vaak te horen dat ze contact met allergenen zo veel mogelijk moeten vermijden. Wie allergisch is voor pollen, kan bijvoorbeeld rekening houden met de weersomstandigheden om buitenactiviteiten te ondernemen. 

Check de barometer

Sciensano, het onderzoekscentrum voor volksgezondheid, monitort de aanwezigheid van pollen in de lucht nauwgezet. Met hun barometer AirAllergy kun je de luchtkwaliteit dagelijks opvolgen, een soort van "hooikoortsweerbericht" als het ware.

Zeker bij weinig regenval is de concentratie stuifmeel in de lucht hoger. Vermijd tijdens deze periodes zoveel mogelijk (fysieke) openluchtactiviteiten. Moet je toch buiten zijn, dan plan je dat het best - in de mate van het mogelijke - na een fikse regenbui.

Andere voorzorgsmaatregelen tegen hooikoorts

• Hou (auto)ramen gesloten;
• Draag een (zonne)bril en/of mondmasker;
• Wrijf niet in je ogen;
• Maai niet zelf het gras;
• Droog je was niet buiten;
• Stofzuig geregeld;
• Gebruik papieren zakdoeken en werp deze systematisch weg na elk gebruik;
• Spoel je neus regelmatig met fysiologisch water;
• Ben je buiten geweest, was je haar dan voor het slapengaan;
• Neem vakantie op een plek met weinig pollen, bv. aan de kust.

Meestal volstaan deze maatregelen echter niet om de symptomen voldoende te onderdrukken.

Immunotherapie enkel bij ernstige allergie

Als medicatie niet helpt en de klachten ernstig genoeg zijn, kom je mogelijk in aanmerking voor immunotherapie, oftewel desensibilisatietherapie.

Drie tot vijf jaar lang worden extracten van allergenen in toenemende hoeveelheden toegediend via onderhuidse inspuitingen, smelttabletten of druppels. Dat moet je afweersysteem minder gevoelig maken, zodat de klachten verminderen of in het beste geval verdwijnen.

Inspuitingen

De behandeling met inspuitingen is efficiënt, maar vergt discipline. Je moet immers maandelijks naar de dokter en na elke inspuiting moet je een half uur blijven wachten vanwege een klein maar niet onbestaand risico op hevige – mogelijk zelfs dodelijke - allergische reacties.

Daarom wordt immunotherapie via inspuitingen enkel bij de meest ernstige gevallen toegepast.

Tabletten of druppels

Tabletten en druppels zijn minder belastend en veiliger, maar waarschijnlijk ook minder efficiënt. Al bij al kun je niet zeker zijn dat de klachten zullen wegblijven. Genezing is hoe dan ook niet mogelijk en veel patiënten moeten aanvullend nog klassieke medicatie tegen hooikoorts blijven nemen. De behandeling is trouwens niet goedkoop.

Preventieve maatregelen bieden zelden voldoende verlichting, en dus is voor veel patiënten medicatie aanbevolen. Meestal nemen de frequentie en de intensiteit van de klachten daardoor af. Elk geneesmiddel tegen allergie heeft echter zijn eigen specifieke werking en doeltreffendheid. Elke patiënt krijgt dan ook het best een behandeling op maat.

Medicatie niet specifiek voor hooikoorts alleen

Deze geneesmiddelen zijn dezelfde voor alle vormen van allergische rinitis. Bepalend zijn de ernst en de duur van de klachten.

Zo heeft iemand met een hardnekkige aandoening (symptomen gedurende meer dan vier dagen per week en meer dan vier weken per jaar) en ernstige klachten (verstoorde slaap, hinder bij dagelijkse activiteiten, tijdens sport en ontspanning, een negatieve impact op werk of school, …) een andere behandeling nodig dan iemand met een intermitterende aandoening (minder dan vier dagen per week of minder dan vier weken per jaar) met slechts milde klachten.

Allergiemedicatie op voorschrift

Cortisone

Bij ernstige neusklachten is een neusspray met corticosteroïden doorgaans de eerste keuze. Die remmen de overgevoeligheid van het slijmvlies. Velen zijn bang voor bijwerkingen ervan. Als onderdeel van een behandeling tegen allergische rinitis is die bezorgdheid echter overdreven. Lokale toediening in de neus levert zelden ernstige ongewenste effecten op. Ook langdurig gebruik is geen probleem.

De spray kan het slijmvlies van de neus wel wat kwetsbaar maken, wat bij sommigen aanleiding kan geven tot neusbloedingen. Stop er dan enkele dagen mee, zodat het neusslijmvlies zich kan herstellen.

Let wel, dit medicijn werkt pas goed na een paar dagen. Begin er dus op tijd mee, idealiter enkele dagen vóór je klachten verwacht.

Voor een goed resultaat moet je de neusspray ook juist gebruiken. Het is belangrijk dat je je hoofd een beetje naar voren buigt en de verstuiver weg van je neustussenschot richt. Vermijd hard opsnuiven, want dan komt de spray in je keel terecht. Laat je goed informeren en lees aandachtig de bijsluiter.

Antihistaminica

Tegen allergische rinitis schrijven artsen ook vaak antihistaminica voor. Die bestaan in tablet-, spray- of druppelvorm en remmen de werking van histamine, een van de stoffen die vrijkomt na contact met een allergeen.

Het voordeel van antihistaminica is dat ze snel een verschil maken (tabletten binnen het uur, een neusspray zelfs binnen het kwartier). Je kunt ze dus nemen wanneer je last hebt.

Een bekend middel is Zyrtec (cetirizine), maar er zijn ook goedkopere identieke middelen verkrijgbaar. Sommige tabletten zijn vrij verkrijgbaar, maar met een voorschrift betaal je minder. Een regelmatige, preventieve behandeling levert het beste resultaat op. Wacht dus niet tot de klachten opduiken.

Veel mensen vrezen dat antihistaminica slaperigheid en sufheid veroorzaken. Die bijwerkingen treden vooral op bij de oude antihistaminica, veel minder bij de nieuwe generatie. Langdurig gebruik kan in principe geen kwaad.

Voor jeukende en brandende ogen zijn er ook oogdruppels beschikbaar, waarvan je sommige verkrijgt zonder voorschrift.

Medicatie zonder voorschrift

Neusspray

Om neusklachten te verzachten, kun je een neusspray gebruiken. Voorbeelden zijn azelastine (Allergodil) en levocabastine (Livostin).

Cromoglicinezuur

Heb je ook veel last van jeukende ogen, dan kun je oogdruppels met cromoglicinezuur proberen. Dat middel is doorgaans minder doeltreffend, maar kan bij juist gebruik wel tijdelijk verlichting brengen.

Als je het minstens vier keer per dag gebruikt, merk je na een aantal dagen (hopelijk) het verschil.

Ontzwellingsmiddelen

Voor een verstopte neus kun je ook gebruik maken van een ontzwellend middel of "vasoconstrictor" in spray- of druppelvorm, zoals oxymetazoline of xylometazoline.

Gebruik ze liever niet langer dan drie tot vijf dagen, want langdurig gebruik kan net een verstopte neus veroorzaken!

Fysiologisch serum

Een veiliger alternatief is de neus en eventueel de ogen te spoelen met een fysiologische zoutoplossing. Die is gewoon te koop in de apotheek.

Nuttig en veilig?

Aarzel trouwens niet om een andere behandeling te vragen als de huidige niet aanslaat. In onze databank geneesmiddelen kun je bovendien opzoeken of jouw geneesmiddel nuttig en veilig is, en of er een goedkopere variant bestaat.

Naar de databank