Onze tips om lenzen op de juiste manier te gebruiken en te onderhouden

Wat zijn de mogelijke gevaren als je je lenzen niet correct gebruikt?

Wie lenzen draagt, moet goed de instructies voor hygiëne en draagtijd opvolgen. Doe je dat niet, dan riskeer je complicaties die variëren van vervelend tot gevaarlijk.

Voor alle complicaties geldt dat ze sneller opgemerkt en behandeld kunnen worden als je regelmatig op controle gaat bij de oogzorgspecialist. Een overzicht van enkele mogelijke risico's.

Droge ogen

Traanvocht beschermt tegen uitdroging en beschadiging van je ogen. Door allerlei factoren zoals je leeftijd, bepaalde medicatie, te veel schermtijd of te droge lucht kun je last hebben van te weinig traanvocht.

Ook wie (langdurig) lenzen draagt, loopt meer risico op droge ogen, waardoor je contactlenzen oncomfortabel kunnen aanvoelen.

Het risico is hoger bij:

• Zachte lenzen;
• Lenzen uit hydrogel;
• Lenzen met een hoger watergehalte;
• Lenzen met een slechte bevochtigbaarheid;
• Langdurig lenzen dragen .

Je kunt droge ogen voorkomen door:

• het juiste type contactlens te dragen (consulteer hiervoor een oogzorgspecialist);
• voldoende te knipperen;
• genoeg schermpauzes in te lassen;
• de lucht te bevochtigen;
• eventueel kunsttranen (zonder bewaarmiddelen) te gebruiken.

Laat je ogen ook regelmatig controleren.

Allergische of toxische reacties

Een allergische reactie is een overgevoeligheidsreactie van het immuunsysteem op een bepaalde lenzenvloeistof, materiaal of ophoping van stoffen op de lens. Wie hooikoorts heeft, kan hier tijdens het pollenseizoen gemakkelijker last van krijgen.

Je kunt dan een branderig gevoel krijgen bij het indoen van je lenzen, rode ogen of gevoeligheid aan licht. In ernstigere gevallen kan het slijmvlies aan de binnenzijde van je ooglid ontstoken geraken. Merk je zo’n allergische reactie op, schakel dan over op lenzenvloeistof zonder bewaarmiddelen of een ander type lens. Vraag raad aan je oogzorgspecialist.

Een toxische reactie in je oog kan dan weer optreden na rechtstreeks contact met een bepaalde chemische stof zoals waterstofperoxide, make-up of schoonmaakmiddelen. Volg daarom altijd nauwgezet de instructies op als je waterstofperoxide gebruikt voor het onderhoud van je lenzen en vergeet de vloeistof niet te neutraliseren.

Hoe kies je de beste lenzen voor jou?

Beschadiging en ontsteking van het hoornvlies (keratitis)

Als je hoornvlies lichtjes beschadigd raakt, bv. door vuil of verkeerde handelingen met je contactlenzen, kunnen micro-organismen zoals bacteriën, virussen of schimmels het hoornvlies infecteren.

Mogelijke symptomen zijn pijn, roodheid, gevoeligheid aan licht, tranende ogen, troebel zicht en/of afscheiding uit het oog. Meestal komen deze klachten maar aan één oog voor, maar soms ook aan beide ogen. In ernstige gevallen kunnen er zich littekens vormen, met permanent verminderd zicht tot gevolg.

Jaarlijks krijgen ongeveer 4 op de 10 000 lenzendragers zo’n hoornvliesontsteking. Het risico is hoger als:

• Je de hygiënevoorschriften niet respecteert voor het onderhoud van je lenzen;
• Je kraantjeswater gebruikt of zwemt met lenzen en zonder zwembril;
• Je zachte lenzen draagt;
• Je zowel overdag als ’s nachts lenzen draagt;
• Je rookt (3 keer hoger risico dan niet-rokers)

Draag je contactlenzen niet langer dan nodig en zeker niet langer dan aanbevolen. Contacteer bij aanhoudende klachten onmiddellijk een (oog)arts.

Acanthamoebe keratitis

In zeldzame gevallen wordt een hoornvliesontsteking veroorzaakt door Acanthamoebe, een eencellig micro-organisme dat leeft in natuurwater (meren, zeeën en rivieren), maar ook in leidingwater en (chloor)water van zwembaden, bubbelbaden en sauna’s.

In het begin lijken de symptomen vaak op gewone irritatie of bacteriële keratitis, maar ze worden echter snel erger en ze reageren niet op antibiotica. Als de infectie niet snel genoeg wordt behandeld, kan dit leiden tot permanente blindheid of een hoornvliestransplantatie.

Reinig dan ook nooit je lenzen of lenzenhouders met kraantjeswater en draag een zwembril als je gaat zwemmen met contactlenzen. Wil je toch lenzen dragen zonder zwembril, kies dan voor daglenzen die je nadien meteen weggooit.

Vorming van nieuwe bloedvaatjes in het oog (neovascularisatie)

Gezond hoornvlies heeft geen bloedvaten. Als het hoornvlies echter langdurig te weinig zuurstof krijgt, kunnen er nieuwe bloedvaatjes groeien vanuit andere gebieden in het oog. Zelf merk je dit vaak niet meteen op, en mede daarom zijn regelmatige controles bij een oogzorgspecialist zo belangrijk.

Op lange termijn kan deze complicatie ervoor zorgen dat je lenzen minder goed of helemaal niet meer verdraagt. Als de bloedvaatjes diep en centraal in het hoornvlies groeien, kan dit ook leiden tot blijvend troebel zicht.

Je loopt meer risico als:

• Je ’s nachts lenzen draagt (tenzij nachtlenzen/ortho-K);
• Je zachte lenzen draagt;
• Je lenzen uit hydrogel draagt;
• Je lenzen met een grote minsterkte draagt.

Kies voor lenzen met een hoge zuurstofdoorlaatbaarheid en draag ze niet langer dan nodig. Ga zeker niet slapen met je lenzen in. Wissel je lenzen regelmatig af met een bril.

Hangend ooglid (ptosis) 

Als de pees of de spier die je ooglid omhooghoudt, geïrriteerd of beschadigd raakt, gaat je bovenste ooglid lager hangen dan normaal. Dit gebeurt meestal aan één kant en kan veroorzaakt worden door de rand van je lenzen.

Zo’n hangend ooglid kan je gezichtsveld beperken, wat kan leiden tot hoofdpijn of vermoeidheid. Deze complicatie komt vaker voor bij harde lenzen dan bij zachte lenzen.  

Draag je harde lenzen, doe ze dan uit met een speciaal daarvoor ontwikkeld zuignapje en probeer zo min mogelijk in je ogen te wrijven wanneer je lenzen draagt. Heb je gevoelige oogleden, overweeg dan zachte lenzen. 

Hoe moet je je lenzen in- en uitdoen?

In het begin kan het moeilijk en tijdrovend zijn om lenzen in en uit te doen, maar hoe vaker je het doet, hoe vlotter je erin wordt. Oefening baart kunst.

Wat is de goede manier om lenzen in te doen?

1. Was je handen grondig met water en (ongeparfumeerde) zeep. Spoel je handen goed en droog ze met een papieren doekje of propere handdoek.
2. Begin altijd met hetzelfde oog om te vermijden dat je de lenzen verwisselt.
3. Neem de lens voorzichtig met je vingers uit de blister (bij daglenzen) of je lenzenhouder (bij herbruikbare lenzen). Let op dat je de lens niet beschadigt met je nagels. Plaats de lens op het topje van je wijsvinger van je dominante hand.
4. Check de lens op beschadigingen of stof. Controleer bij een zachte lens of ze niet binnenstebuiten zit. Als de lens toch binnenstebuiten zit, keer ze dan voorzichtig om in de palm van je hand met wat lenzenvloeistof.
5. Kijk in de spiegel terwijl je de lens indoet. Trek hiervoor je onderste ooglid iets omlaag met de middelvinger van je dominante hand. Hou je bovenste ooglid aan de wimpers omhoog met de wijsvinger van de andere hand. Zo gaan je ogen niet knipperen. Breng met je wijsvinger de lens langzaam naar je oog en leg ze op je oog, zodat de hele lens je oog raakt. Doe je ogen langzaam dicht. Laat eerst je onderste ooglid los, dan het bovenste. Knipper een paar keer voorzichtig.
6. Als de lens comfortabel aanvoelt en je er goed door kan zien, herhaal je alle stappen voor het andere oog.

Wat is de goede manier om lenzen uit te doen?

1. Was je handen grondig met water en (ongeparfumeerde) zeep. Spoel je handen goed en droog ze met een papieren doekje of propere handdoek.
2. Gebruik je herbruikbare lenzen, controleer dan eerst of je lenzenhouder proper is en vul deze met verse lenzenvloeistof.
3. Begin altijd met hetzelfde oog om te vermijden dat je de lenzen verwisselt.
4. Trek je onderste ooglid naar beneden met de middelvinger van je dominante hand. Raak de onderkant van de lens voorzichtig aan met de wijsvinger van diezelfde hand.
5. Kijk naar boven en schuif de lens voorzichtig iets opzij en omlaag naar het oogwit. Klem de lens voorzichtig tussen je wijsvinger en duim, maar knijp niet te hard. De lens zal een beetje plooien, zodat je ze voorzichtig uit je oog kan halen.
6. Reinig je herbruikbare lenzen of gooi je wegwerplenzen in de vuilnisbak.
7. Herhaal voor het andere oog.

Hoe moet je je lenzen reinigen en bewaren?

Terwijl je wegwerplenzen gewoon elk dag in de vuilnisbak gooit, moet je herbruikbare lenzen dagelijks goed reinigen en correct bewaren. Zo verwijder je afzettingen van eiwitten, vetten, vuil en micro-organismen op je lenzen en loop je minder kans op infecties, troebel zicht of een oncomfortabel gevoel.

Gebruik daarvoor alleen lenzenvloeistof, nooit speeksel, leidingwater, flessenwater of chloorwater. Check ook altijd de houdbaarheidsdatum van de lenzenvloeistof.

Je kunt alles-in-1 lenzenvloeistof of waterstofperoxide gebruiken. Let op dat je de juiste soort koopt: waterstofperoxide heeft altijd een rode dop, om gebruikers te waarschuwen dat de vloeistof niet rechtstreeks in contact mag komen met je ogen. De meeste mensen gebruiken echter alles-in-1 vloeistof, dat is het gemakkelijkst:

1. Leg de lens in je handpalm en druppel wat lenzenvloeistof op beide kanten van de lens.
2. Wrijf gedurende ongeveer 20 seconden voorzichtig met je vingertop over beide kanten van de lens. Spoel de lens vervolgens na met verse lenzenvloeistof om losgekomen vuil en micro-organismen weg te spoelen. Gebruik hiervoor nooit water. Deze ”rub and rinse”-methode is de beste manier om lenzen te reinigen en de kans op complicaties te verkleinen. Wrijven en spoelen is altijd nodig, zelfs als er ”no rub” op je lenzenvloeistof staat.
3. Plaats de lens in een propere en droge houder, en vul deze elke avond met verse lenzenvloeistof.
4. Herhaal alle stappen voor de tweede lens.
5. Laat de lenzen in de lenzenvloeistof zitten gedurende de tijd die aanbevolen is door de fabrikant (meestal is dit minstens 4 tot 8 uur).
6. Maak de lenshouder elke ochtend na het indoen van je lenzen schoon met lenzenvloeistof en laat hem aan de lucht drogen. Gebruik hiervoor nooit water.
7. Vervang je lenzenhouder minstens elke 3 maanden.

Waterstofperoxide moet voor contact met de ogen altijd geneutraliseerd worden. Anders riskeer je roodheid, pijn en irritatie. Je hebt daarvoor een speciale lenzenhouder nodig, die bij de lenzenvloeistof wordt geleverd:

1. Doe de lenzen uit en plaats ze in de korfjes van de speciale houder, de linkerlens bij de markering L en de rechterlens bij de markering R.
2. Spoel de lenzen in de korfjes 5 seconden lang met waterstofperoxide boven een gootsteen of lavabo. In tegenstelling tot met gewone lenzenvloeistof hoef je hier niet over de lenzen te wrijven.
3. Vul het potje met waterstofperoxide tot op het streepje. Soms zit er onderaan in de houder al een neutraliserende schijf, maar soms moet je elke dag zelf een tablet toevoegen. Zet de korfjes in het potje en schroef toe. Laat dit minstens 6 uur rechtop staan zonder te schudden. Pas na 6 uur is de vloeistof geneutraliseerd, doe je lenzen dan ook nooit eerder in.
4. Bij de meeste soorten waterstofperoxide moet je de lenzen niet spoelen, maar check dit eerst op de gebruiksaanwijzing. Spoelen doe je nooit met de waterstofperoxide, maar met een steriele zoutoplossing.
5. Doe je lenzen in en spoel de lenzenhouder boven de gootsteen of lavabo met steriele zoutoplossing of waterstofperoxide. Laat ondersteboven drogen aan de lucht. Reinig je houder nooit met water.
6. Vervang je lenzenhouder volgens de aanwijzingen op de verpakking. Meestal is dat wanneer je een nieuwe fles lenzenvloeistof opent.

Irritatie, pijn of droge ogen, wat nu met je lenzen?

Als je lenzen draagt en last krijgt van klachten zoals jeuk, rode ogen, pijn in je ogen, droge ogen, het gevoel alsof er een zandkorrel of pluisje in je oog zit, tranende ogen, plots wazig zicht, lichtgevoeligheid of een etterend oog, volg dan volgende adviezen:

• Doe je lenzen onmiddellijk uit en zet je (reserve)bril op.
• Draag pas weer lenzen wanneer de klachten volledig voorbij zijn. Gebruik hiervoor altijd nieuwe lenzen, ook als je herbruikbare lenzen gebruikt. Zo vermijd je dat je oog opnieuw geïrriteerd of geïnfecteerd raakt door de oude lenzen.
• Vervang ook je oude fles lenzenvloeistof en je oude lenzenhouder.

Wanneer een (oog)arts raadplegen?

Bel onmiddellijk de huisarts of oogarts als:

• Je 12 uur na het uitdoen van je lenzen nog steeds last hebt van pijnlijke of rode ogen, of wazig zicht.
• Er een wit vlekje zit op het gekleurde deel van je oog.

Deze klachten kunnen immers wijzen op een hoornvliesontsteking, wat snel behandeld moet worden.

Meest gestelde vragen over contactlenzen

Kun je make-up dragen met lenzen?

Ja, je mag make-up dragen terwijl je lenzen draagt.

Kies liefst hypoallergene cosmetica zonder parfums, en ga liever voor mascara die niet waterproof is, dus op waterbasis. Vervang je oogmake-up regelmatig (minstens om de 3 maanden) en deel deze niet met anderen. Zo verklein je de kans dat er bacteriën of andere micro-organismen via de make-up in je ogen terechtkomen.

Zachte lenzen doe je eerst in vooraleer je je make-up aanbrengt. Zo is er minder kans dat de make-up in je ogen terecht komt. Doe je zachte lenzen wel uit voor je je make-up ’s avonds verwijdert, met een make-upremover op waterbasis. Remover op oliebasis kan immers de traanlaag verstoren, wat dan weer kan leiden tot irritatie en drogere ogen. 

Kun je lenzen in- en uitdoen met lange nagels?

Dat kan, maar is lastig. Met lange nagels is het risico groter dat je lenzen beschadigd raken bij het in- en uitdoen. Als je contactlenzen wil dragen, hou je je vingernagels het best kort.

Is het erg als je per ongeluk in slaap valt met je contactlenzen nog in?

Eén keer in slaap vallen met je lenzen in, is doorgaans geen ramp, maar slapen met contactlenzen verhoogt wel het risico op complicaties. Hoe vaker het gebeurt en hoe langer je zo slaapt, hoe hoger het risico. Probeer daarom altijd je lenzen uit te doen voor je in slaap valt.

Als je slaapt, knipper je immers niet met je ogen, waardoor je ogen onvoldoende zuurstof krijgen. Op korte termijn kan dat leiden tot complicaties zoals roodheid, droge ogen, irritatie en/of pijn, en op lange termijn zelfs tot infecties of de vorming van nieuwe bloedvaatjes in het oog.

Ben je toch met lenzen in slaap gevallen (ook al is dat niet lang), probeer dan niet onmiddellijk je lenzen te verwijderen. Door zuurstoftekort kunnen je lenzen zich vastzuigen op je hoornvlies, waardoor je het kunt beschadigen als je je ogen niet eerst bevochtigt. Doe dit door meermaals met je ogen te knipperen of door lenzenvloeistof, steriele zoutoplossing of kunsttranen in je ogen te druppelen.

Draag de rest van de dag bovendien een bril. Zo krijgen je ogen meer zuurstof en kunnen ze zich herstellen.

Heb je nog een bril nodig als je contactlenzen draagt?

Ja, je hebt zeker nog een (reserve)bril nodig, onder andere voor volgende situaties:

• Beschadiging of verlies van een contactlens;
• Bij een ooginfectie of irritatie;
• Als je een sterke oogafwijking hebt en ’s nachts bv. naar het toilet moet.

Vanaf welke leeftijd mag je contactlenzen dragen?

Een kind kan contactlenzen dragen als het de nodige motorische vaardigheden heeft om de lenzen in en uit te doen én de instructies voor hygiëne en onderhoud kan begrijpen en toepassen.

Een specifieke leeftijd is hier dus niet voor, maar doorgaans is dit tussen 8 en 12 jaar.

Mag je zwemmen, douchen of naar de sauna met contactlenzen?

Liever niet.

Niet alleen raak je in het water makkelijk je lenzen kwijt, je loopt ook risico op (ernstige) infecties. In het water leven immers allerlei micro-organismen die zich aan je lenzen kunnen hechten. Dat kan gebeuren in elke vorm van water: niet alleen in natuurwater van zeeën, rivieren of meren, maar ook in water van de kraan of (chloor)water in zwembaden, bubbelbaden of sauna’s.

Infecties met bepaalde ziektekiemen zoals Acanthamoeba of de bacterie Pseudomonas aeruginosa kunnen hoornvliesinfectie of keratitis veroorzaken, wat in ernstige gevallen kan leiden tot permanent gezichtsverlies of een hoornvliestransplantatie.

Volgende activiteiten worden daarom afgeraden met lenzen:

• Douchen;
• Zwemmen in zwembaden, zeeën, rivieren of meren ;
• Andere watersporten zoals snorkelen, duiken, surfen, zeilen, waterskiën, ... ;
• Bubbelbaden en sauna’s.

Met een zwembril op sterkte kun je goed zien tijdens het zwemmen of watersporten, zonder dat je infecties riskeert.

Wil je toch zwemmen of watersporten met je lenzen, draag dan een goed afsluitende zwembril over je ogen. Draag ook zeker daglenzen, nooit herbruikbare. Gooi de daglenzen onmiddellijk na het zwemmen of na je saunabezoek weg. Zo krijgen micro-organismen niet de kans om in je ogen terecht te komen en daar een infectie te veroorzaken.

Ga sowieso nooit zonder zwembril in het water met herbruikbare lenzen. Je lenzen schoonmaken is immers geen garantie dat je alle micro-organismen hebt verwijderd, waardoor je ze weken de kans kunt geven om zich in je oog te nestelen en een infectie te veroorzaken.

Ons onderzoek bij opticiens

Kan je lens achter je oogbol kwijtraken?

Nee, het is onmogelijk dat je lens achter je oogbol terechtkomt.

De lens kan wel verschuiven en onder je ooglid verdwijnen, maar zal na verloop van tijd altijd weer opduiken.

Hoe lang mag je contactlenzen dragen?

Draag je lenzen nooit langer dan de aanbevolen draagtijd op de bijsluiter of verpakking, en het liefst niet langer dan strikt nodig. Draag liever zoveel mogelijk je bril.

Doe je lenzen ’s ochtends pas in als je effectief aan je activiteiten begint, en switch terug zodra je ’s avonds het huis niet meer uit moet.

Laat je ogen in het begin eerst wennen aan het dragen van contactlenzen. Begin met 4 uur per dag en bouw dit langzaam op.

Hoe zie je of je lens binnenstebuiten zit?

Plaats de lens op het topje van je wijsvinger. Die moet eruitzien als een kom met een rechte rand. Als de onderkant een beetje gedeukt is of de randen naar buiten staan, zit de lens binnenstebuiten. Sommige lenzen hebben een markering op de rand van de lens om aan te geven of ze binnenstebuiten zitten. Als je de cijfers of letters goed kunt lezen, zit de lens goed.

Maak je geen zorgen als je de lens toch per ongeluk binnenstebuiten in je oog zou zetten, dat zal hoogstens wat oncomfortabel aanvoelen. Haal ze terug uit je oog, keer ze om en doe ze correct in.

Heb je een voorschrift nodig voor contactlenzen?

Nee, in België heb je geen doktersvoorschrift nodig om contactlenzen te kunnen kopen, tenzij je recht hebt op tegemoetkoming via de verplichte ziekteverzekering.

Toch vraag je het best eerst advies aan een oogzorgspecialist voor je lenzen begint te dragen. Ga ook 1 tot 2 weken na de start opnieuw langs voor een nacontrole. Dat kan niet zomaar telefonisch, je moet er in de winkel voor langsgaan. Enkel zo kan de specialist controleren of je scherp ziet met de lenzen, of de lenzen nog steeds goed passen op je oogbol en vooral of er tekenen zijn van beginnende complicaties of bijwerkingen.

Laat je ogen bovendien regelmatig controleren door een oogzorgspecialist. Dat is belangrijk om de gezondheid van je ogen te checken, de pasvorm en de afwijking van je ogen te controleren, en het gekozen type lenzen te evalueren.

• Zachte daglenzen: om de 24 maanden;
• Zachte herbruikbare lenzen: om de 12 maanden;
• Harde lenzen: om de 12 maanden;
• Nachtlenzen: om de 3 à 6 maanden.

Worden contactlenzen terugbetaald door mijn ziekteverzekering?

De verplichte ziekteverzekering voorziet slechts in een (gedeeltelijke) terugbetaling voor contactlenzen in een beperkt aantal gevallen:

• een afwijking van minstens -/+ 6,00 D;
• een verschil in sterkte tussen beide ogen van ≥3,00 D;
• onregelmatig astigmatisme, waarbij correctie met brilglazen niet helpt;
• een ontbrekende ooglens (monoculaire afakie).

Om recht te hebben op een tegemoetkoming, moeten de lenzen gekocht worden bij een erkende opticien, dus niet online. Je moet ook een getuigschrift van aflevering indienen bij je ziekteverzekering. Meer details vind je terug op de website van het RIZIV.

Daarnaast bieden heel wat ziekenfondsen een tegemoetkoming voor contactlenzen via de aanvullende ziekteverzekering, ook als niet aan bovenstaande voorwaarden is voldaan. Informeer bij je ziekenfonds welke tegemoetkoming zij voorzien.

Wat als je contactlens op de vloer valt?

Als je contactlens op de vloer of in de lavabo valt, kan ze besmet raken met schadelijke micro-organismen. Ze gewoon afspoelen met lenzenvloeistof is niet genoeg.

Je moet je lenzen gedurende de aanbevolen tijd grondig reinigen met lenzenvloeistof of een nieuw paar lenzen gebruiken. Draag in de tussentijd je bril.

Mag je je lenzen bevochtigen met (kraantjes)water?

Nee, gebruik nooit water om je lenzen te bevochtigen of te reinigen, of het nu gaat om leidingwater, gedestilleerd water, flessenwater, rivierwater of oceaanwater.

Besmetting met micro-organismen zoals Pseudomonas aeruginosa of Acanthamoeba kan ernstige infecties van het hoornvlies veroorzaken en in zeldzame gevallen zelfs leiden tot permanent gezichtsverlies.

Ook je lenzenhouder afspoelen met water is om dezelfde reden uit den boze. Zorg ook dat je handen volledig droog zijn voor je je lenzen in- en uitdoet, om contact tussen je lenzen en leidingwater te vermijden.

Zijn maandlenzen echt beter voor het milieu?