"Circulair bouwen is niet moeilijker of duurder dan gewoon bouwen"
Gwen Verlinden richtte in 2019 TEKEN architectuur op. Ze wilde de bouwpraktijk op een andere manier aanpakken: socialer en duurzamer. Zij en het bouwteam realiseerden een betaalbare, circulaire woning in Berchem voor een koppel met twee kinderen.
Wat is jullie ervaring met circulair bouwen?
In 2020 en 2021 werd de bewuste woning gerealiseerd als casestudy binnen het project Circulair Bouwen Betaalbaar Wonen van Vlaanderen Circulair. Het was de bedoeling na te gaan hoe circulair bouwen in de praktijk inhoudt en wat het financieel kost.
We leerden dat circulair bouwen niet moeilijker noch duurder hoeft te zijn dan traditioneel bouwen. Er zijn heel wat bestaande bouwmethodes en -producten die rekening houden met principes zoals hergebruik, demonteerbaarheid en aanpasbaarheid. Het is echter belangrijk om deze strategieën toe te passen waar ze relevant zijn.
Daarnaast valt er op lange termijn financieel voordeel uit te puren omdat aanpasbare gebouwen doorgaans gemakkelijker herstellingen of aanpassingen toelaten. ‘Gebouwupdates’ tijdens de levensduur zijn vaak duur omdat de constructies dit niet meteen toelaten. Zo is het absurd om leidingen in isolatie te “betonneren”, zoals nu vaak gebeurt.
Hoe verliep dit project in de praktijk?
De opdrachtgever en toekomstige bewoners van de woning hadden een stuk bouwgrond en een budget van € 150 000, wat uiteindelijk werd opgetrokken tot zo’n € 200 000 (bouwkosten zonder btw). Zij waren vooral op zoek naar een betaalbare manier om hun woning te realiseren en hechtten tegelijk belang aan een flexibele indeling zodat ze later eenvoudig de layout van het gebouw zouden kunnen aanpassen. Ze wilden graag tonen dat betaalbaar bouwen en wonen mogelijk was, zelfs met bijzondere aandacht voor de milieu-impact.
De opdrachtgever stak waar mogelijk zelf de mouwen uit de handen om te besparen op de arbeidskosten. Een praktische les hierbij was dat het niet altijd eenvoudig was om de planning van de bouw voldoende af te stemmen op de verlofdagen van de opdrachtgever. Hierdoor was zelfbouw in theorie wel mogelijk, maar bleek het planmatig niet haalbaar.
Bij circulariteit denken we vooral aan het recupereren van materiaal om het opnieuw te gebruiken. Lukte dat ook in dit project?
De circulaire strategie waarop in deze woning het meest werd ingezet, was demonteerbaarheid. Kwestie van het gebouw in zuivere reststromen te kunnen ontmantelen en toekomstig hergebruik of hoogwaardige recyclage te vergemakkelijken. Voorbeelden van zulke systemen in de woning zijn de draagstructuur uit een massief houtschakelbouwsysteem, het lijmvrije dak, de vloerafwerking met kliktegels en de funderingsvloer uit glasschuimgranulaten. Ook de gevelsteen is een ‘droogstapelsysteem’ dat demontage en hermontage laagdrempeliger maakt.
Hoewel het geen prioriteit was, kregen we de kans om bouwmaterialen te hergebruiken van enkele nabijgelegen campusgebouwen van de Universiteit van Antwerpen die werden afgebroken. We recupereerden o.a. deuren, gootstenen, spiegels en kranen, maar ook stopcontacten en schakelaars. Buitenelementen bleken uitdagender. Maar het team slaagde er toch in om een natuurstenen plint van een van de campusgebouwen te demonteren en remonteren in de gevel van de woning. Zo werd toch een stukje geschiedenis gered, ook dat kan een voordeel zijn van circulair bouwen.
Alle info over circulair bouwen
Wil je meer weten over circulair bouwen? In ons dossier lees je alles over de principes ervan en welke materialen en technieken je het best gebruikt voor een circulaire gevel, dak en vloer.
Naar het dossier circulair bouwen