Plasproblemen bij mannen: oorzaken, symptomen en behandelingen
Veel mannen krijgen te maken met plasproblemen, zeker vanaf de leeftijd van 50 jaar. Dat kan verschillende symptomen en oorzaken hebben. Het is daarom belangrijk dat de juiste diagnose wordt gesteld. Hier vind je meer informatie en advies van onze expert.
Mogelijke plasproblemen bij mannen
Veel mannen krijgen op latere leeftijd plasproblemen, die verschillende klachten kunnen opleveren. Grofweg kunnen ze worden onderverdeeld in drie categorieën.
1. Moeilijk de plas kunnen ophouden
- Vaak plassen (pollakisurie): dit betekent vaker dan eens om de twee uur of meer dan acht keer per 24 uur. Naarmate je ouder wordt, vermindert je blaascapaciteit en moet je dan ook vaker plassen.
- Vaak 's nachts naar het toilet gaan (nocturie): je moet 's nachts regelmatig (twee keer of meer) opstaan om te plassen, wat een negatieve invloed heeft op je slaapkwaliteit.
- Moeite om je plas (lang) op te houden.
- Plotse en dringende aandrang: soms voel je plotseling dat je dringend moet plassen. Je moet je dan haasten om op tijd op het toilet te zijn.
- Urine-incontinentie: dit kan leiden tot urineverlies, wat zwaar kan wegen op je levenskwaliteit. Urine-incontinentie kan verschillende vormen aannemen (inspanningsincontinentie, aandrangincontinentie, gemengde incontinentie of overloopincontinentie).
2. Problemen bij het plassen
- Moeite om te beginnen plassen.
- Zwakkere of onderbroken plasstraal.
- Moeite met plassen of kleine beetjes plassen: je plast regelmatig, maar altijd slechts een beetje. Het plassen kan soms lang duren.
- Pijn of een branderig gevoel bij het plassen.
- Bloed in je urine.
- Urineretentie: het lukt niet om je urine normaal uit je blaas te laten lopen. Er blijft dus altijd een beetje in je blaas zitten. Bij chronische vormen lukt het wel nog om te plassen, maar slechts kleine hoeveelheden. Doordat je blaas nooit volledig wordt geledigd, blijft er na het plassen altijd een beetje urine achter, totdat je blaas bijna "overloopt". Bij de meest acute vorm kan men plots niet meer plassen, wat zorgt voor hevige pijn in de onderbuik en volledige urineretentie. Dit moet dringend behandeld worden.
3. Problemen na het plassen
- "Nadruppelen”: door niet volledig uit te plassen kun je nog een tijdje nadat je hebt geplast nadruppelen.
- Gevoel van onvolledige lediging: je hebt het gevoel dat je blaas niet leeg is, ook al heb je net geplast.
Over het algemeen ontwikkelen deze symptomen zich geleidelijk aan. De klachten duiken vaak samen op, kunnen variëren in ernst en evolueren mettertijd. Het lijkt erop dat de meeste mannen met plasproblemen slechts milde symptomen hebben.
Hoeveel mannen hebben plasproblemen?
Naar schatting heeft 25 tot 40 % van de mannen boven de 50 jaar plasproblemen. Bij 70-plussers is dat zelfs meer dan de helft. Nochtans blijkt dat slechts twee derde van de mannen met plasproblemen een arts raadplegen. De rest gaat vaak niet naar de dokter, omdat ze ervan uitgaan dat alle mannen hier vanaf een zekere leeftijd hier last van krijgen of omdat ze zich ervoor schamen.
Terug naar bovenOorzaken van plasproblemen bij mannen
Plasproblemen kunnen het gevolg zijn van een heel aantal factoren. Daarom is het moeilijk om te zeggen wat de meest voorkomende oorzaken zijn. Vaak is de oorzaak onbekend en onschuldig. Vroeger werd goedaardige prostaathyperplasie aangewezen als de belangrijkste oorzaak. Vandaag gaat men eerder uit van multifactoriële oorzaken: de prostaat, de elasticiteit van de blaas, de zenuwregulatie, een versterkte of verminderde spanning in de bekkenbodemspieren, andere aandoeningen (zoals diabetes, hypertensie, obesitas of overgewicht), medicatie, cafeïne- of alcoholgebruik enz.
De rol van de prostaat
De prostaat maakt deel uit van het mannelijk voortplantingsstelsel. Bij jonge mannen heeft deze klier ongeveer de vorm en grootte van een kastanje. De prostaat bevindt zich voor het rectum, onder de blaas. De plas- of urinebuis (ook urethra genoemd), het kanaal waarlangs de urine wordt afgevoerd, loopt er doorheen. De prostaat scheidt vocht af, waarmee sperma wordt gevormd. Bij de geboorte is hij minuscuul klein, maar tijdens de puberteit groeit hij snel, tot hij een diameter heeft van 3 tot 4 cm.
Goedaardige prostaatvergroting of BPH
Op volwassen leeftijd kan de prostaat blijven groeien en zo groot worden als een walnoot. Men spreekt dan van goedaardige prostaatvergroting of benigne prostaathyperplasie (BPH). Dit komt vaak voor bij mannen boven de 50 jaar. In sommige gevallen kan deze vergroting de plasbuis samendrukken en druk uitoefenen op de blaas. Dat kan de werking van de blaas beïnvloeden en plasproblemen veroorzaken (moeite om te beginnen plassen, een zwakkere of onderbroken plasstraal, moeite met plassen of kleine beetjes plassen, een gevoel van onvolledige lediging of nadruppelen).
Vroeger werd een vergrote prostaat als oorzaak beschouwd van plasklachten bij oudere mannen. Blijkbaar hebben veel mannen met BPH echter weinig of geen plasklachten, en omgekeerd. Een goedaardige prostaatvergroting is ook niet gelinkt aan en geen voorteken van prostaatkanker.
Prostaatkanker
Prostaatkanker komt veel minder vaak voor dan een goedaardige prostaatvergroting. Omdat prostaatkanker zich over het algemeen heel langzaam ontwikkelt, blijft het vaak lokaal en veroorzaakt het geen problemen. Plasproblemen bij prostaatkanker ontstaan pas als de ziekte in een vergevorderd stadium is, mogelijk pas na jaren of helemaal niet.
Het is dus belangrijk om te weten dat mannen met plasproblemen geen verhoogd risico lopen op prostaatkanker. Plasproblemen zijn in geen geval een voorbode van prostaatkanker. Daarom zijn ze ook geen reden om actief te screenen op prostaatkanker.
Prostaatontsteking (prostatitis)
Deze aandoening wordt veroorzaakt door een ontsteking van het prostaatweefsel. In acute vorm gaat dit gepaard met een aantal symptomen, zoals een constante aandrang, terwijl plassen moeilijk en pijnlijk is. Het kan ook een branderig gevoel veroorzaken. In de meest extreme gevallen lukt plassen niet meer door de zwelling van de prostaat.
Bij de chronische vorm zijn de symptomen vergelijkbaar met die van een acute prostaatontsteking, maar milder.
Urineweginfectie
Een urineweginfectie wordt veroorzaakt door een bacterie (vaak E.coli). Het kan de vorm aannemen van een blaasontsteking (cystitis) of een infectie van het nierbekken (pyelonefritis).
Urineweginfecties kunnen leiden tot blaasirritatie en symptomen zoals een valse aandrang om te plassen, vaak kleine beetjes plassen, een branderig gevoel als je plast, moeite om je blaas te legen of bloed in je urine.
Overactieve blaas (te hoge blaasactiviteit)
Een overactieve blaas is ook heel prikkelbaar en veroorzaakt onwillekeurige samentrekkingen van de blaasspieren. Zelfs als ze nog niet vol is, trekt je blaas dus samen, waardoor je hersenen denken dat je moet plassen. Je blaas voelt met andere woorden voller dan ze is. Daardoor heb je vaker dan nodig het gevoel dat je dringend moet plassen.
De symptomen zijn dus een sterke aandrang om te plassen, vaak kleine beetjes plassen (meer dan acht keer per dag) en nachtelijk plassen (meer dan twee keer per nacht).
Andere oorzaken van plasproblemen bij mannen
Verschillende andere factoren kunnen eveneens een rol spelen, zoals neurologische aandoeningen, medicijnen die de symptomen kunnen veroorzaken of verergeren, een vernauwing van de plasbuis, slecht functionerende bekkenbodemspieren, stenen in de urinewegen of seksueel overdraagbare aandoeningen.
Terug naar bovenPlasproblemen: het belang van de juiste diagnose
Zoals gezegd zijn er veel mogelijke oorzaken en symptomen van plasproblemen bij mannen. Daarom is een nauwkeurige diagnose belangrijk om de gepaste oplossing te vinden. Hiervoor moet je een arts raadplegen. Die zal verschillende stappen nemen, afhankelijk van de symptomen en de vermoedelijke oorzaak van je plasproblemen:
- Anamnese (ondervraging van de patiënt): eerst zal je arts je vragen stellen. Om de juiste diagnose te stellen, gebruiken artsen vaak de aanbevolen standaardvragenlijst of zogeheten International Prostate Symptom Score (IPSS). Aan de hand van je antwoorden kan je arts de aard en de ernst van je klachten vaststellen. Hij/zij kan je ook vragen om een dagboek bij te houden van je plasgewoonten.
- Lichamelijk onderzoek: bijvoorbeeld een onderzoek van de prostaat (via een rectaal toucher) om de grootte, textuur of eventuele onregelmatigheden in de prostaatwand te controleren.
- Urineonderzoek: hiermee kunnen infecties, bloed in de urine of andere afwijkingen worden opgespoord.
- Bloedonderzoek: om zicht te krijgen op de nierfunctie en de aanwezigheid van specifieke markers.
- Bijkomende onderzoeken: indien nodig en afhankelijk van de ernst van je symptomen kan je arts je ook doorverwijzen naar een uroloog voor bijkomend onderzoek om prostaat- of blaasproblemen op te sporen (bv. een echografie, cystoscopie of biopsie).
Zijn plasproblemen gevaarlijk voor de gezondheid?
Plasproblemen kunnen heel vervelend zijn, maar zijn meestal niet gevaarlijk voor je gezondheid. Hoewel veel mannen plasklachten in verband brengen met prostaatkanker, is er bijna nooit een verband.
Terug naar bovenMogelijke behandelingen voor plasproblemen bij mannen
Het verloop van plasproblemen bij mannen is onvoorspelbaar, omdat dit sterk kan verschillen van persoon tot persoon. Bij een derde van de mannen met plasklachten verbeteren de symptomen vanzelf. Bij nog een derde stabiliseren ze geleidelijk aan. Bij het andere derde nemen ze langzaamaan toe.
Het is dus niet altijd nodig om meteen een behandeling te starten. Bij milde of matige klachten die je niet hinderen in je dagelijks leven, kun je vaak gewoon afwachten hoe de situatie evolueert. Als de problemen niet vanzelf verbeteren of juist verergeren, is een behandeling nog steeds mogelijk. De beslissing om wel of niet te behandelen hangt af van verschillende factoren, zoals de ernst van de klachten en de last die je ervan hebt. Wat voor de ene ondraaglijk is, is voor de andere misschien gewoon vervelend.
Advies om plasproblemen te voorkomen of de klachten te verlichten
Als je slechts lichte of matige klachten hebt, kun je voorkomen dat ze verergeren door je levensstijl aan te passen. Deze maatregelen kun je ook preventief nemen om het risico op plasproblemen te verkleinen. Let wel, dit zijn louter tips en suggesties: ze bieden geen absolute garantie. Bovendien zijn de wetenschappelijke bewijzen beperkt, maar over het algemeen lijken ze nuttig. Ze kunnen ook geen kwaad, dus baat het niet, dan schaadt het niet.
- Zorg voor voldoende hydratatie: door genoeg te drinken (1,5 liter water per dag) kun je urineweginfecties voorkomen. Pas echter op dat je niet te veel drinkt tijdens de uren voor het slapengaan.
- Drink niet te veel alcohol en cafeïne: die kunnen je blaas irriteren.
- Vermijd irriterende voedingsmiddelen: bepaalde voedingsmiddelen (kruiden, citrusvruchten, kunstmatige zoetstoffen en zuurhoudende voedingsmiddelen) kunnen de blaas irriteren.
- Neem goede toiletgewoonten aan: neem de tijd om je blaas goed te legen, probeer te ontspannen als je plast en kies de meest comfortabele houding (voor sommigen staand, voor anderen zittend).
- Train je blaas: er bestaan oefeningen om je blaas te trainen. Als je last hebt van incontinentie, een overactieve blaas of vaak plassen, kan blaastraining je helpen om een plasroutine te ontwikkelen. Probeer met regelmatige en steeds langere tussenpozen naar het toilet te gaan, zodat je blaas zich goed leert te vullen en te legen en gewend raakt aan een bepaalde plasfrequentie.
- Doe bekkenbodemoefeningen: die kunnen helpen tegen urineverlies, bijvoorbeeld als je lacht of hoest. De oefeningen helpen om de spieren rond je blaas en plasbuis te versterken, waardoor je urine beter wordt vastgehouden.
- Beweeg regelmatig: bewegen is goed voor je gezondheid in het algemeen.
- Rook niet: roken kan de urinewegen irriteren.
- Behoud een gezond gewicht: door overgewicht kunnen de blaas en de urinewegen worden samengedrukt.
- Voorkom constipatie: ook door constipatie kan de blaas worden samengedrukt.
- Gebruik indien nodig incontinentiemateriaal.
Behandeling met medicatie
Een behandeling met medicijnen wordt alleen aanbevolen als een aanpassing van je levensstijl niet werkt en je last blijft hebben van de symptomen. Medicijnen hebben echter een vrij beperkt effect. Bovendien kunnen ze wel de symptomen verlichten, maar niet genezen. Er zijn twee grote categorieën:
- Alfa1-blokkers, oorspronkelijk op de markt gebracht om de bloeddruk te verlagen, maar vandaag regelmatig voorgeschreven aan mannen met een goedaardige prostaatvergroting. Ze ontspannen het spierweefsel van de blaas en de prostaat, waardoor het makkelijker wordt om de blaas te legen. Er zijn verschillende producten verkrijgbaar, waaronder alfuzosine (Xatral), tamsulosine (Omic), terazosine (Hytrin) en silodosine (Silodyx). Hoewel de klinische verbetering beperkt is, beginnen deze medicijnen wel snel te werken. Mogelijke bijwerkingen zijn orthostatische hypotensie (plotselinge bloeddrukdaling na het opstaan) en duizeligheid, waardoor vooral ouderen hun evenwicht kunnen verliezen of kunnen vallen.
- 5-alfa-reductaseremmers, zoals finasteride (Proscar) of dutasteride (Avodart). Deze worden voorgeschreven om de ernstigere vormen van BPH te behandelen. Ze vertragen de prostaatvergroting door in te werken op de mannelijke geslachtshormonen. Ze werken echter minder snel dan de andere categorie van medicijnen. Hun effect kan pas na zes maanden worden beoordeeld. Maar pas op, ze kunnen een aantal bijwerkingen veroorzaken, waaronder seksuele problemen zoals een verminderd libido, erectiestoornissen, ejaculatieproblemen en borstvorming (gynaecomastie). Deze bijwerkingen kunnen blijven bestaan, zelfs nadat de behandeling is gestopt. Bovendien kunnen ze het risico op depressie, zelfmoordgedachten en zelfverminking verhogen. Om die reden, en omwille van de risico-batenverhouding, worden 5-alfa-reductaseremmers vandaag niet voldoende geschikt geacht voor de behandeling van plasproblemen.
Daarnaast worden soms anticholinergica en fosfodiësterase type 5-remmers gebruikt, maar er zijn weinig gegevens over de werkzaamheid en veiligheid van deze middelen bij de behandeling van plasklachten.
Operatie
In ernstige gevallen, wanneer de andere maatregelen niet volstaan of wanneer er complicaties zijn, moet soms een operatie worden overwogen. Hierbij wordt via verschillende technieken een deel van het prostaatweefsel verwijderd om de obstructie van de urinewegen te verminderen en de urinestroom te bevorderen. De standaardmethode is transurethrale resectie van de prostaat (TURP), hoewel er ook minder invasieve alternatieven bestaan, zoals TUIP (transurethrale incisie van de prostaat), TUMT, TUNA en HIFU.
Een operatie is invasiever dan medicatie, maar vermindert de plasklachten effectief bij 75% van de patiënten met BPH. De overige 25% ondervindt helemaal geen verbetering. Weeg dus zorgvuldig de voor- en nadelen tegen elkaar af vooraleer je die stap zet.
Andere opties
Er zijn nog andere mogelijkheden, zoals fytotherapie, anders gezegd preparaten op basis van plantenextracten, met of zonder vitaminen en mineralen. Voorbeelden hiervan zijn Prosta-Urgenin, ProstaforceMed en Prostaserene. Er is echter onvoldoende wetenschappelijk bewijs voor de werkzaamheid daarvan. Fytotherapie heeft dus geen duidelijk bewezen toegevoegde waarde bij de behandeling van plasproblemen bij mannen.
Bij acute urineretentie is een dringende behandeling nodig. Er wordt dan een sonde (katheter) ingebracht via de plasbuis of via een kleine incisie in de onderbuik om de blaas te legen en de urine af te voeren. Dit heet dan een katheterisatie.
Soms wordt ook een botoxinjectie gegeven bij een oncontroleerbare overactieve blaas om de prikkeloverdracht van de zenuwbanen naar de blaasspieren te remmen. Momenteel zijn er echter te weinig gegevens over de werkzaamheid en veiligheid hiervan.
Een andere optie bij een overactieve blaas is neuromodulatie. Hierbij wordt een stimulator ingeplant die de zenuwen van de bekkenbodemspieren en de blaasactiviteit aanstuurt. Dit blijkt echter niet altijd een succes.
Terug naar boven
Veel mannen krijgen op latere leeftijd plasproblemen, die verschillende klachten kunnen opleveren. Grofweg kunnen ze worden onderverdeeld in drie categorieën.
1. Moeilijk de plas kunnen ophouden
- Vaak plassen (pollakisurie): dit betekent vaker dan eens om de twee uur of meer dan acht keer per 24 uur. Naarmate je ouder wordt, vermindert je blaascapaciteit en moet je dan ook vaker plassen.
- Vaak 's nachts naar het toilet gaan (nocturie): je moet 's nachts regelmatig (twee keer of meer) opstaan om te plassen, wat een negatieve invloed heeft op je slaapkwaliteit.
- Moeite om je plas (lang) op te houden.
- Plotse en dringende aandrang: soms voel je plotseling dat je dringend moet plassen. Je moet je dan haasten om op tijd op het toilet te zijn.
- Urine-incontinentie: dit kan leiden tot urineverlies, wat zwaar kan wegen op je levenskwaliteit. Urine-incontinentie kan verschillende vormen aannemen (inspanningsincontinentie, aandrangincontinentie, gemengde incontinentie of overloopincontinentie).
2. Problemen bij het plassen
- Moeite om te beginnen plassen.
- Zwakkere of onderbroken plasstraal.
- Moeite met plassen of kleine beetjes plassen: je plast regelmatig, maar altijd slechts een beetje. Het plassen kan soms lang duren.
- Pijn of een branderig gevoel bij het plassen.
- Bloed in je urine.
- Urineretentie: het lukt niet om je urine normaal uit je blaas te laten lopen. Er blijft dus altijd een beetje in je blaas zitten. Bij chronische vormen lukt het wel nog om te plassen, maar slechts kleine hoeveelheden. Doordat je blaas nooit volledig wordt geledigd, blijft er na het plassen altijd een beetje urine achter, totdat je blaas bijna "overloopt". Bij de meest acute vorm kan men plots niet meer plassen, wat zorgt voor hevige pijn in de onderbuik en volledige urineretentie. Dit moet dringend behandeld worden.
3. Problemen na het plassen
- "Nadruppelen”: door niet volledig uit te plassen kun je nog een tijdje nadat je hebt geplast nadruppelen.
- Gevoel van onvolledige lediging: je hebt het gevoel dat je blaas niet leeg is, ook al heb je net geplast.
Over het algemeen ontwikkelen deze symptomen zich geleidelijk aan. De klachten duiken vaak samen op, kunnen variëren in ernst en evolueren mettertijd. Het lijkt erop dat de meeste mannen met plasproblemen slechts milde symptomen hebben.
Hoeveel mannen hebben plasproblemen?
Naar schatting heeft 25 tot 40 % van de mannen boven de 50 jaar plasproblemen. Bij 70-plussers is dat zelfs meer dan de helft. Nochtans blijkt dat slechts twee derde van de mannen met plasproblemen een arts raadplegen. De rest gaat vaak niet naar de dokter, omdat ze ervan uitgaan dat alle mannen hier vanaf een zekere leeftijd hier last van krijgen of omdat ze zich ervoor schamen.
Plasproblemen kunnen het gevolg zijn van een heel aantal factoren. Daarom is het moeilijk om te zeggen wat de meest voorkomende oorzaken zijn. Vaak is de oorzaak onbekend en onschuldig. Vroeger werd goedaardige prostaathyperplasie aangewezen als de belangrijkste oorzaak. Vandaag gaat men eerder uit van multifactoriële oorzaken: de prostaat, de elasticiteit van de blaas, de zenuwregulatie, een versterkte of verminderde spanning in de bekkenbodemspieren, andere aandoeningen (zoals diabetes, hypertensie, obesitas of overgewicht), medicatie, cafeïne- of alcoholgebruik enz.
De rol van de prostaat
De prostaat maakt deel uit van het mannelijk voortplantingsstelsel. Bij jonge mannen heeft deze klier ongeveer de vorm en grootte van een kastanje. De prostaat bevindt zich voor het rectum, onder de blaas. De plas- of urinebuis (ook urethra genoemd), het kanaal waarlangs de urine wordt afgevoerd, loopt er doorheen. De prostaat scheidt vocht af, waarmee sperma wordt gevormd. Bij de geboorte is hij minuscuul klein, maar tijdens de puberteit groeit hij snel, tot hij een diameter heeft van 3 tot 4 cm.
Goedaardige prostaatvergroting of BPH
Op volwassen leeftijd kan de prostaat blijven groeien en zo groot worden als een walnoot. Men spreekt dan van goedaardige prostaatvergroting of benigne prostaathyperplasie (BPH). Dit komt vaak voor bij mannen boven de 50 jaar. In sommige gevallen kan deze vergroting de plasbuis samendrukken en druk uitoefenen op de blaas. Dat kan de werking van de blaas beïnvloeden en plasproblemen veroorzaken (moeite om te beginnen plassen, een zwakkere of onderbroken plasstraal, moeite met plassen of kleine beetjes plassen, een gevoel van onvolledige lediging of nadruppelen).
Vroeger werd een vergrote prostaat als oorzaak beschouwd van plasklachten bij oudere mannen. Blijkbaar hebben veel mannen met BPH echter weinig of geen plasklachten, en omgekeerd. Een goedaardige prostaatvergroting is ook niet gelinkt aan en geen voorteken van prostaatkanker.
Prostaatkanker
Prostaatkanker komt veel minder vaak voor dan een goedaardige prostaatvergroting. Omdat prostaatkanker zich over het algemeen heel langzaam ontwikkelt, blijft het vaak lokaal en veroorzaakt het geen problemen. Plasproblemen bij prostaatkanker ontstaan pas als de ziekte in een vergevorderd stadium is, mogelijk pas na jaren of helemaal niet.
Het is dus belangrijk om te weten dat mannen met plasproblemen geen verhoogd risico lopen op prostaatkanker. Plasproblemen zijn in geen geval een voorbode van prostaatkanker. Daarom zijn ze ook geen reden om actief te screenen op prostaatkanker.
Prostaatontsteking (prostatitis)
Deze aandoening wordt veroorzaakt door een ontsteking van het prostaatweefsel. In acute vorm gaat dit gepaard met een aantal symptomen, zoals een constante aandrang, terwijl plassen moeilijk en pijnlijk is. Het kan ook een branderig gevoel veroorzaken. In de meest extreme gevallen lukt plassen niet meer door de zwelling van de prostaat.
Bij de chronische vorm zijn de symptomen vergelijkbaar met die van een acute prostaatontsteking, maar milder.
Urineweginfectie
Een urineweginfectie wordt veroorzaakt door een bacterie (vaak E.coli). Het kan de vorm aannemen van een blaasontsteking (cystitis) of een infectie van het nierbekken (pyelonefritis).
Urineweginfecties kunnen leiden tot blaasirritatie en symptomen zoals een valse aandrang om te plassen, vaak kleine beetjes plassen, een branderig gevoel als je plast, moeite om je blaas te legen of bloed in je urine.
Overactieve blaas (te hoge blaasactiviteit)
Een overactieve blaas is ook heel prikkelbaar en veroorzaakt onwillekeurige samentrekkingen van de blaasspieren. Zelfs als ze nog niet vol is, trekt je blaas dus samen, waardoor je hersenen denken dat je moet plassen. Je blaas voelt met andere woorden voller dan ze is. Daardoor heb je vaker dan nodig het gevoel dat je dringend moet plassen.
De symptomen zijn dus een sterke aandrang om te plassen, vaak kleine beetjes plassen (meer dan acht keer per dag) en nachtelijk plassen (meer dan twee keer per nacht).
Andere oorzaken van plasproblemen bij mannen
Verschillende andere factoren kunnen eveneens een rol spelen, zoals neurologische aandoeningen, medicijnen die de symptomen kunnen veroorzaken of verergeren, een vernauwing van de plasbuis, slecht functionerende bekkenbodemspieren, stenen in de urinewegen of seksueel overdraagbare aandoeningen.
Zoals gezegd zijn er veel mogelijke oorzaken en symptomen van plasproblemen bij mannen. Daarom is een nauwkeurige diagnose belangrijk om de gepaste oplossing te vinden. Hiervoor moet je een arts raadplegen. Die zal verschillende stappen nemen, afhankelijk van de symptomen en de vermoedelijke oorzaak van je plasproblemen:
- Anamnese (ondervraging van de patiënt): eerst zal je arts je vragen stellen. Om de juiste diagnose te stellen, gebruiken artsen vaak de aanbevolen standaardvragenlijst of zogeheten International Prostate Symptom Score (IPSS). Aan de hand van je antwoorden kan je arts de aard en de ernst van je klachten vaststellen. Hij/zij kan je ook vragen om een dagboek bij te houden van je plasgewoonten.
- Lichamelijk onderzoek: bijvoorbeeld een onderzoek van de prostaat (via een rectaal toucher) om de grootte, textuur of eventuele onregelmatigheden in de prostaatwand te controleren.
- Urineonderzoek: hiermee kunnen infecties, bloed in de urine of andere afwijkingen worden opgespoord.
- Bloedonderzoek: om zicht te krijgen op de nierfunctie en de aanwezigheid van specifieke markers.
- Bijkomende onderzoeken: indien nodig en afhankelijk van de ernst van je symptomen kan je arts je ook doorverwijzen naar een uroloog voor bijkomend onderzoek om prostaat- of blaasproblemen op te sporen (bv. een echografie, cystoscopie of biopsie).
Zijn plasproblemen gevaarlijk voor de gezondheid?
Plasproblemen kunnen heel vervelend zijn, maar zijn meestal niet gevaarlijk voor je gezondheid. Hoewel veel mannen plasklachten in verband brengen met prostaatkanker, is er bijna nooit een verband.
Het verloop van plasproblemen bij mannen is onvoorspelbaar, omdat dit sterk kan verschillen van persoon tot persoon. Bij een derde van de mannen met plasklachten verbeteren de symptomen vanzelf. Bij nog een derde stabiliseren ze geleidelijk aan. Bij het andere derde nemen ze langzaamaan toe.
Het is dus niet altijd nodig om meteen een behandeling te starten. Bij milde of matige klachten die je niet hinderen in je dagelijks leven, kun je vaak gewoon afwachten hoe de situatie evolueert. Als de problemen niet vanzelf verbeteren of juist verergeren, is een behandeling nog steeds mogelijk. De beslissing om wel of niet te behandelen hangt af van verschillende factoren, zoals de ernst van de klachten en de last die je ervan hebt. Wat voor de ene ondraaglijk is, is voor de andere misschien gewoon vervelend.
Advies om plasproblemen te voorkomen of de klachten te verlichten
Als je slechts lichte of matige klachten hebt, kun je voorkomen dat ze verergeren door je levensstijl aan te passen. Deze maatregelen kun je ook preventief nemen om het risico op plasproblemen te verkleinen. Let wel, dit zijn louter tips en suggesties: ze bieden geen absolute garantie. Bovendien zijn de wetenschappelijke bewijzen beperkt, maar over het algemeen lijken ze nuttig. Ze kunnen ook geen kwaad, dus baat het niet, dan schaadt het niet.
- Zorg voor voldoende hydratatie: door genoeg te drinken (1,5 liter water per dag) kun je urineweginfecties voorkomen. Pas echter op dat je niet te veel drinkt tijdens de uren voor het slapengaan.
- Drink niet te veel alcohol en cafeïne: die kunnen je blaas irriteren.
- Vermijd irriterende voedingsmiddelen: bepaalde voedingsmiddelen (kruiden, citrusvruchten, kunstmatige zoetstoffen en zuurhoudende voedingsmiddelen) kunnen de blaas irriteren.
- Neem goede toiletgewoonten aan: neem de tijd om je blaas goed te legen, probeer te ontspannen als je plast en kies de meest comfortabele houding (voor sommigen staand, voor anderen zittend).
- Train je blaas: er bestaan oefeningen om je blaas te trainen. Als je last hebt van incontinentie, een overactieve blaas of vaak plassen, kan blaastraining je helpen om een plasroutine te ontwikkelen. Probeer met regelmatige en steeds langere tussenpozen naar het toilet te gaan, zodat je blaas zich goed leert te vullen en te legen en gewend raakt aan een bepaalde plasfrequentie.
- Doe bekkenbodemoefeningen: die kunnen helpen tegen urineverlies, bijvoorbeeld als je lacht of hoest. De oefeningen helpen om de spieren rond je blaas en plasbuis te versterken, waardoor je urine beter wordt vastgehouden.
- Beweeg regelmatig: bewegen is goed voor je gezondheid in het algemeen.
- Rook niet: roken kan de urinewegen irriteren.
- Behoud een gezond gewicht: door overgewicht kunnen de blaas en de urinewegen worden samengedrukt.
- Voorkom constipatie: ook door constipatie kan de blaas worden samengedrukt.
- Gebruik indien nodig incontinentiemateriaal.
Behandeling met medicatie
Een behandeling met medicijnen wordt alleen aanbevolen als een aanpassing van je levensstijl niet werkt en je last blijft hebben van de symptomen. Medicijnen hebben echter een vrij beperkt effect. Bovendien kunnen ze wel de symptomen verlichten, maar niet genezen. Er zijn twee grote categorieën:
- Alfa1-blokkers, oorspronkelijk op de markt gebracht om de bloeddruk te verlagen, maar vandaag regelmatig voorgeschreven aan mannen met een goedaardige prostaatvergroting. Ze ontspannen het spierweefsel van de blaas en de prostaat, waardoor het makkelijker wordt om de blaas te legen. Er zijn verschillende producten verkrijgbaar, waaronder alfuzosine (Xatral), tamsulosine (Omic), terazosine (Hytrin) en silodosine (Silodyx). Hoewel de klinische verbetering beperkt is, beginnen deze medicijnen wel snel te werken. Mogelijke bijwerkingen zijn orthostatische hypotensie (plotselinge bloeddrukdaling na het opstaan) en duizeligheid, waardoor vooral ouderen hun evenwicht kunnen verliezen of kunnen vallen.
- 5-alfa-reductaseremmers, zoals finasteride (Proscar) of dutasteride (Avodart). Deze worden voorgeschreven om de ernstigere vormen van BPH te behandelen. Ze vertragen de prostaatvergroting door in te werken op de mannelijke geslachtshormonen. Ze werken echter minder snel dan de andere categorie van medicijnen. Hun effect kan pas na zes maanden worden beoordeeld. Maar pas op, ze kunnen een aantal bijwerkingen veroorzaken, waaronder seksuele problemen zoals een verminderd libido, erectiestoornissen, ejaculatieproblemen en borstvorming (gynaecomastie). Deze bijwerkingen kunnen blijven bestaan, zelfs nadat de behandeling is gestopt. Bovendien kunnen ze het risico op depressie, zelfmoordgedachten en zelfverminking verhogen. Om die reden, en omwille van de risico-batenverhouding, worden 5-alfa-reductaseremmers vandaag niet voldoende geschikt geacht voor de behandeling van plasproblemen.
Daarnaast worden soms anticholinergica en fosfodiësterase type 5-remmers gebruikt, maar er zijn weinig gegevens over de werkzaamheid en veiligheid van deze middelen bij de behandeling van plasklachten.
Operatie
In ernstige gevallen, wanneer de andere maatregelen niet volstaan of wanneer er complicaties zijn, moet soms een operatie worden overwogen. Hierbij wordt via verschillende technieken een deel van het prostaatweefsel verwijderd om de obstructie van de urinewegen te verminderen en de urinestroom te bevorderen. De standaardmethode is transurethrale resectie van de prostaat (TURP), hoewel er ook minder invasieve alternatieven bestaan, zoals TUIP (transurethrale incisie van de prostaat), TUMT, TUNA en HIFU.
Een operatie is invasiever dan medicatie, maar vermindert de plasklachten effectief bij 75% van de patiënten met BPH. De overige 25% ondervindt helemaal geen verbetering. Weeg dus zorgvuldig de voor- en nadelen tegen elkaar af vooraleer je die stap zet.
Andere opties
Er zijn nog andere mogelijkheden, zoals fytotherapie, anders gezegd preparaten op basis van plantenextracten, met of zonder vitaminen en mineralen. Voorbeelden hiervan zijn Prosta-Urgenin, ProstaforceMed en Prostaserene. Er is echter onvoldoende wetenschappelijk bewijs voor de werkzaamheid daarvan. Fytotherapie heeft dus geen duidelijk bewezen toegevoegde waarde bij de behandeling van plasproblemen bij mannen.
Bij acute urineretentie is een dringende behandeling nodig. Er wordt dan een sonde (katheter) ingebracht via de plasbuis of via een kleine incisie in de onderbuik om de blaas te legen en de urine af te voeren. Dit heet dan een katheterisatie.
Soms wordt ook een botoxinjectie gegeven bij een oncontroleerbare overactieve blaas om de prikkeloverdracht van de zenuwbanen naar de blaasspieren te remmen. Momenteel zijn er echter te weinig gegevens over de werkzaamheid en veiligheid hiervan.
Een andere optie bij een overactieve blaas is neuromodulatie. Hierbij wordt een stimulator ingeplant die de zenuwen van de bekkenbodemspieren en de blaasactiviteit aanstuurt. Dit blijkt echter niet altijd een succes.