Jicht: symptomen, oorzaken en behandelingen

Wat is jicht?

Jicht is een vorm van acute artritis. Deze reuma kan ontstaan wanneer het urinezuurgehalte in het bloed te hoog wordt doordat er te veel van deze stof wordt aangemaakt of te weinig wordt uitgescheiden via de nieren. Het teveel kan kristallen vormen die neerslaan in een of meerdere gewrichten. Dit veroorzaakt een ontsteking, een zwelling en een intense pijn in dit gewricht (die vaak wordt vergeleken met de pijn bij een bevalling). Meestal wordt eerst de voet (en vooral de grote teen) getroffen, waardoor we spreken van voetjicht, podagra of “het pootje”.

Komt jicht vaak voor?

De aandoening komt voor bij 1 op de 200 volwassenen.

Wie loopt het meeste risico op jicht?

Vooral mannen hebben er mee te maken en het risico neemt toe met de leeftijd. Voor zijn 65e heeft een man vier keer meer kans op jicht.

Bij de vrouw komt de aandoening vooral na de menopauze opzetten, omdat ze dan minder vrouwelijke hormonen heeft die de hoeveelheid urinezuur onder controle houden. Andere verschillen op basis van het geslacht zijn bv. dat jicht bij vrouwen meer samen voorkomt met hypertensie, dat zij meer dan mannen last hebben aan de vingers of de enkel (al blijft ook hier voetjicht het vaakst voorkomend), en minder frequent opstoten hebben. Doordat jicht minder voorkomt bij vrouwen, wordt het bij hen ook vaak later ontdekt. De ziekte kan ook in de genen zitten.

Risicofactoren en de toename van jicht

Jicht is opnieuw opgang aan het maken, door de steile opmars van aandoeningen die er samen mee voorkomen, zoals obesitas, diabetes en hypertensie. Voeg daarbij onze hedendaagse voedingsgewoonten, vaak gekenmerkt door overmatig gebruik van alcohol en fructose uit bv. frisdrank, en u krijgt een perfecte cocktail om onze urinezuurbloedspiegels boven het kritische niveau te doen uitstijgen. 

Wat zijn de symptomen van jicht?

Als er zich kristallen gaan vormen in een gewricht, dan kan dit flink gaan zwellen. Vaak, d.w.z. in de helft tot zelfs driekwart van de gevallen, wordt eerst de grote teen getroffen, en meer specifiek het grootste gewricht daarvan. Maar daarna kan de pijn ook in andere gewrichten komen opzetten: voeten, enkels, knieën, handen, polsen, ellebogen, en soms in spierweefsel en pezen.

De pijn zwelt aan gedurende 12 tot 24 uur en kan een tot twee weken aanhouden. Een opstoot van jicht is erg pijnlijk. Wanneer de acute jicht overgaat in chronische jicht, dan worden de gewrichten echt aangetast, wat zichtbaar wordt door onderhuidse knobbels door de ophoping van kristallen, de zogenoemde “tophi”. Wie ermee te maken krijgt, wordt ernstig gehinderd in z’n mobiliteit en dagelijks leven.

Waar doet een aanval van jicht zich voor?

Hoe kun je weten of je jicht hebt?

Als de klassieke symptomen (snelle onset, podagra, zwelling van het gewricht, roodheid) zichtbaar zijn, dan kan de dokter al snel de diagnose van jicht stellen. Zeker als er sprake is van podagra wijst alles op jicht. 

De diagnose van jicht

Om de diagnose definitief te stellen, moet de arts een punctie uitvoeren in het gewricht en wat vocht uit het ontstoken gewricht opzuigen. Zeker als er zich atypische symptomen manifesteren of er bv. nog andere gewrichten betrokken zijn, kan dit nuttig zijn. Een punctie stelt de arts ook in staat om het onderscheid te maken met pseudojicht.

Bloedonderzoek

Bloedonderzoek om de concentratie urinezuur te meten is zelden nuttig. Het heeft enkel nut om de therapie met urinezuurverlagers zoals allopurinol op punt te stellen. Mensen die een verhoogde urinezuurspiegel hebben (hyperuricemie) lijden niet noodzakelijk aan jicht, ook al is er een verhoogd risico. Bovendien blijkt dat jichtpatiënten vaak normale en tijdens een acute aanval zelfs verlaagde urinezuurspiegels hebben.

Bijkomende onderzoeken

Wat zeker wel nuttig is, is om na te gaan of de jichtsymptomen samen met andere aandoeningen voorkomen. Zo wordt er het best gekeken naar de nierfunctie, de suikerspiegel en de cholesterol. Ook is het nuttig om de bloeddruk te controleren, na te gaan of het aangewezen is te vermageren, het rook- en drinkgedrag te bekijken en te checken op mogelijke cardiovasculaire aandoeningen.

Als de arts niet zeker is van de diagnose, zal hij/zij ook röntgenfoto’s laten maken. In het geval van jicht is er meestal weinig te zien op de foto, maar het is dan vooral bedoeld om een andere aandoening of ziekte uit te sluiten. Soms zijn er jichtknobbels of beschadigingen van het gewricht te zien op de röntgenfoto’s.

Hoe kun je jicht behandelen?

Niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) in een maximale dosis helpen het best, binnen de 24 uur. Wanneer NSAID’s geen optie zijn om de pijn te bestrijden (door neveneffecten als een maagzweer of een maagbloeding), dan is colchicine nog een mogelijkheid. Dit product veroorzaakt echter vaak misselijkheid en diarree, waardoor corticosteroïden als derde optie overblijven. Bij een jichtaanval wordt ook steeds aangeraden om goed te rusten en ijs te leggen op de pijnlijke plek.

Om acute aanvallen te voorkomen of om chronische jicht te behandelen kan de patiënt het middel Allopurinol nemen. Dit helpt om de vorming van urinezuur af te remmen en is te verkiezen boven Febuxostat wegens minder bijwerkingen.

Aangezien bij de opstart van de therapie een jichtaanval kan voorkomen, wordt vaak gestart met een lagere dosis in combinatie met een NSAID. De dosis wordt dan geleidelijk opgedreven. Het is ook erg belangrijk veel water te drinken (twee tot drie liter per dag).

Hoe verloopt jicht?

Als de aandoening niet wordt behandeld, komt een nieuwe aanval meestal binnen de twee jaar. Indien niet behandeld, worden de aanvallen frequenter en tegelijk voelbaar in meerdere gewrichten.

De risico's van chronische jicht

Vanaf drie aanvallen per jaar spreken we van chronische jicht. De schade aan de gewrichten wordt dan vaak onherstelbaar. Als dit het geval is, wordt vooral geprobeerd om de urinezuurspiegel tot onder een kritische drempel te krijgen met medicatie.

Hoe kun je jicht voorkomen?

Een gezonde levensstijl is een goede manier om de kans op jicht te verminderen. Let daarom voor zover mogelijk op wat u eet en drinkt:

• Drink twee tot drie liter water per dag. 
• Beperk het gebruik van alcohol, zeker van bier en sterkedrank.
• Eet drie porties groenten en twee porties fruit per dag, elke portie van zo’n 120 gram. Eet ook geregeld peulvruchten en aardappelen.
• Eet drie porties eiwitten per dag, waarvan minstens een portie zuivel en daarnaast een portie vlees (maximaal 100 tot 120 gram indien rood vlees), vis of vleesvervanger (eieren, tofu of quorn).
• Gebruik 20 tot 30 gram plantaardige olie (waarvan minstens de helft koolzaadolie) per dag, 20 tot 30 gram noten en een beetje boter of margarine.
• Beperk de hoeveelheid zoetigheden, snacks en frisdrank.