​De ziekte van Crohn: oorzaken, symptomen en behandeling

​Wat is de ziekte van Crohn?

De ziekte van Crohn is een vorm van “Inflammatory Bowel Disease” (IBD), oftewel een chronische ontstekingsziekte van de darm. Bij patiënten met de ziekte van Crohn is er sprake van chronische ontsteking van delen van het spijsverteringskanaal. Elk deel van het spijsverteringskanaal kan ontstoken geraken, van mond tot anus. Maar het zijn meestal het laatste stukje van de dunne darm en stukken van de dikke darm die aangetast zijn.

Meestal is niet het volledige spijsverteringskanaal aangetast. Gezonde en aangetaste stukken darm wisselen elkaar af. Ontstoken gebieden liggen verspreid.

Je kunt de ziekte op alle leeftijden krijgen, maar ze wordt meestal gediagnosticeerd tussen de 18 en 35 jaar.

Hoeveel mensen hebben de ziekte van Crohn?

Volgens het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg KCE zijn er in België ongeveer 15 000 mensen die lijden aan de ziekte van Crohn. Dat is 1 op de 500 à 650 mensen.

Volgens een recent artikel in The Lancet worden in Europa jaarlijks ongeveer 15 nieuwe diagnoses gesteld per 100 000 mensen.

De ziekte komt het meest voor in westerse hoge-inkomenslanden, zoals Australië, Canada, de VS en landen in Europa. Maar in sommige regio’s zoals Azië en Zuid-Amerika is de ziekte in opmars, mogelijk door veranderingen in levensstijl en blootstelling aan vervuiling. Terug naar boven

Wat zijn de symptomen van de ziekte van Crohn?

De meeste patiënten hebben periodes met veel klachten en periodes waarin de symptomen onder controle zijn.

Bij een opstoot gaat de aandoening vaak gepaard met buikkrampen, diarree met bloed en slijm, vermoeidheid, braken en gewichtsverlies. Door de ontsteking krijgen patiënten vaak ook lichte koorts.

Ongeveer een vijfde van de patiënten krijgt last van abcessen, kloven en/of wondjes ter hoogte van hun anus.

Sommigen krijgen ook last van zogenaamde “fistels”. Dat zijn “gangetjes” die door de ontsteking ontstaan in de darmwand. Door die gangetjes kan er ontlasting of etter in bijvoorbeeld de vagina of in de blaas terechtkomen of rondom de anus naar buiten sijpelen. Dat kan ook daar ontstekingen veroorzaken.

Door littekenweefsel dat zich opstapelt in de darmen, kun je ook last krijgen van darmvernauwingen (stricturen), wat voor hevige buikpijn kan zorgen na de maaltijd. De darm kan in sommige gevallen ook volledig afsluiten.

Tot 50 % van de patiënten krijgt ook op andere plaatsen dan in het spijsverteringskanaal ontstekingen, meestal ter hoogte van de gewrichten, huid en ogen.

Die klachten kunnen je leven danig overhoop gooien. Het verbaast dan ook niet dat meer dan 70 % van de patiënten psychische klachten rapporteert, zoals stress, angst, symptomen van een depressie.

Sommige patiënten rapporteren ook chronische vermoeidheid.

Toch is het ook belangrijk om te vermelden dat sommige patiënten bijna geen of slechts vage klachten hebben. Als de klachten niet echt uitgesproken zijn, wordt af en toe een foute diagnose gesteld.

Terug naar boven

Wat veroorzaakt de ziekte van Crohn en wat zijn de risicofactoren?

Men neemt over het algemeen aan dat de ziekte het gevolg is van een ontregeld immuunsysteem, waarbij het immuunsysteem het slijmvlies van de darmen aanvalt. Sommigen noemen deze ziekte daarom een autoimmuunziekte, maar niet iedereen is het daarmee eens.

Wat er ook van zij, de ziekte van Crohn is een immuungemedieerde ziekte. Wat deze immuunrespons zou veroorzaken is onduidelijk. Men gaat er in elk geval van uit dat de oorzaak van de ziekte van Crohn multifactorieel is. De ziekte is zo goed als zeker het gevolg van een samenspel van meerdere factoren.

Is de ziekte van Crohn erfelijk?

Onderzoekers hebben meer dan 200 genetische variaties geïdentificeerd die het risico op het ontwikkelen van de ziekte van Crohn beïnvloeden. Dat wijst op een zekere erfelijke aanleg.

Die erfelijke aanleg doet sommige patiënten twijfelen om kinderen te krijgen. De kans dat je de ziekte “doorgeeft” aan je kinderen is echter klein: ongeveer 5 op de 100 kinderen ontwikkelen de ziekte van Crohn als één van de ouders de ziekte heeft. Tot 30 op de 100 kinderen ontwikkelen de ziekte van Crohn als beide ouders ze hebben.

Darmflora

Het darmmicrobioom, ook wel de darmflora genoemd, bestaat uit natuurlijke bacteriën, virussen en schimmels die in de darmen leven.

Onderzoek heeft veranderingen aangetoond in de samenstelling en functie van de darmflora bij mensen met de ziekte van Crohn in vergelijking met gezonde mensen. Deze verstoring van de darmflora draagt mogelijk bij aan de ontwikkeling van de ziekte.

Infectie

Een infectie met een virus, een bacterie of schimmel zou eveneens een trigger kunnen zijn.

Andere voorbeelden van risicofactoren

• Roken -Rokers hebben in vergelijking met niet-rokers een 40 tot 70 procent meer kans om de ziekte van Crohn te ontwikkelen. Daarnaast gaat roken niet alleen gepaard met een verhoogd risico op het ontstaan van de ziekte, maar ook met een eerdere aanvang, vaker optredende opstoten, een grotere behoefte aan immunosuppressieve behandeling en operaties, én een verhoogde kans op terugkeer van de ziekte na een chirurgische ingreep.
• Ongezond eetpatroon - Weinig vezels en veel verzadigde vetten eten wordt in verband gebracht met een groter risico op het ontwikkelen van de ziekte van Crohn.
• Bepaalde medicatie - Het gebruik van antibiotica, aspirine, NSAID’s (ontstekingsremmers zoals Ibuprofen) en de anticonceptiepil kan het risico op het krijgen van de ziekte van Crohn mogelijk verhogen.

De link tussen deze factoren en de ziekte van Crohn is echter zwak, en een causaal verband is niet aangetoond. Sommige mensen eten perfect gezond en krijgen tóch de ziekte van Crohn. Er zijn dus nog veel vraagtekens.

Terug naar boven

Hoe wordt de diagnose ziekte van Crohn gesteld?

Bij een vermoeden van de ziekte van Crohn zal de huisarts je doorverwijzen naar een gastro-enteroloog (maag-darmspecialist). In eerste instantie worden de klachten uitgebreid besproken. Wat volgt zijn een aantal onderzoeken, zoals lichamelijk onderzoek (bv. onderzoek van de anus), een bloedtest, een stoelgangtest en een coloscopie (kijkonderzoek van de darmen).

Tijdens de coloscopie worden een paar kleine stukjes weefsel uit de darm gehaald voor verder onderzoek (biopsie). Soms wordt er ook een echografie of een MRI van de darmen genomen.

In het bloed en de ontlasting gaat de arts onder andere op zoek naar tekenen die mogelijk wijzen op ontstekingsreacties, zoals een verhoogd gehalte aan het eiwit calprotectine in de stoelgang en te weinig ijzer in het bloed.

Vooraleer de diagnose ziekte van Crohn te stellen, onderzoekt de arts alternatieve verklaringen voor de klachten. Er zijn namelijk verschillende andere aandoeningen die gelijkaardige klachten kunnen uitlokken, zoals:

• Ulceratieve colitis (UC): een chronische ontsteking van de dikke darm (colon), die zweren (ulcera) en ontstekingen veroorzaakt. Behoort net als de ziekte van Crohn eveneens onder de paraplu van de inflammatoire darmziekten.
• Darmonsteking door een infectie met een bacterie of een parasiet.
• Darmkanker

Terug naar boven

Welke behandelingen bestaan er voor de ziekte van Crohn?

Helaas kun je van de ziekte van Crohn niet genezen. Met een gepaste behandeling kun je echter wel de onstekingen en de klachten verminderen, en voorkomen dat er nieuwe ontstekingen optreden. De behandeling is gericht op het onderdrukken van de ontsteking in de darmwand.

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen:

• een inductiebehandeling, die tot doel heeft de ontsteking te kalmeren
• een onderhoudsbehandeling, die tot doel heeft een nieuwe opstoot te voorkomen

Er zijn verschillende geneesmiddelen op de markt waarmee de ziekte van Crohn kan worden behandeld. De keuze van het geneesmiddel is afhankelijk van de locatie, uitgebreidheid en ernst van de ontsteking, het verwachte verloop en de respons op eerder toegediende medicatie.

Het kan jammer genoeg even zoeken zijn naar een geneesmiddel, of combinatie van geneesmiddelen, om de klachten voldoende onder controle te krijgen.

Het komt helaas ook vaak voor dat medicijnen na een tijd niet meer goed werken, en dat dus een andere oplossing gezocht moet worden.

Het kan soms tijd vragen om de geschikte medicatie of combinatie van geneesmiddelen te vinden.

Geneesmiddelen om de ziekte van Crohn te behandelen

1. Corticosteroïden

Bij een opstoot krijgen patiënten met de ziekte van Crohn vaak zogenaamde corticosteroïden voorgeschreven. Die helpen om de onsteking onder controle te krijgen. Ze worden oraal, rectaal of intraveneus toegediend.

Deze medicijnen zijn bedoeld om korte tijd (enkele weken tot maanden) te gebruiken, om een opstoot te onderdrukken. Als onderhoudstherapie (om een nieuwe opstoot te voorkomen) hebben ze geen bewezen meerwaarde.

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen systemische corticosteroïden (zoals prednison, prednisolon en methylprednisolon) en corticosteroïden met een lokale werking in de darmen (budesonide). Systemische corticosteroïden hebben vaak meer bijwerkingen.

2. Conventionele immunosuppressiva

Dit zijn geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken. Of anders gezegd: ze zorgen ervoor dat het afweersysteem minder hard werkt. Hierdoor wordt de ontsteking in de darmen afgeremd. Ze hebben de vorm van een pil of een injectie.

Deze medicijnen werken pas goed na 6 tot 12 weken. Ze worden vooral gebruikt als langdurige onderhoudsbehandeling om nieuwe opstoten te voorkomen.

Soms worden deze geneesmiddelen ook voorgeschreven om te voorkomen dat het lichaam afweerstoffen aanmaakt tegen “anti-TNF-medicatie” (biologische geneesmiddelen die ook vaak worden ingezet tegen de ziekte van Crohn, zie verder).

Deze medicijnen vergen een regelmatige bloedcontrole om te checken of de hoeveelheid witte bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes in het bloed niet te laag wordt. Ook de werking van de lever moet geregeld gecheckt worden als men deze geneesmiddelen neemt.

Voorbeelden van dit type van geneesmiddelen zijn azathioprine, methotrexaat en mercaptopurine.

3. TNF-remmers

TNF staat voor “Tumor Necrosis Factor”, een eiwit dat ontstekingsreacties stimuleert.

Bij ontstekingsziekten van de darm zoals de ziekte van Crohn maakt het afweersysteem te veel van dit eiwit aan. Door het eiwit met medicatie te blokkeren kan men de ontsteking in het lichaam verminderen. Dat gebeurt met TNF-remmers.

TNF-remmers zijn biologische geneesmiddelen. De actieve stof in deze medicijnen (een soort eiwit) wordt geproduceerd door gekweekte levende cellen in een laboratorium.

Deze medicijnen worden vaak toegediend via een infuus, wat betekent dat je om de zoveel weken naar het ziekenhuis moet. Je kunt ze tegenwoordig ook zelf toedienen met een voorgevulde spuit. Daarmee moet je de medicijnen om de 2 weken onderhuids inspuiten.

Helaas zijn deze geneesmiddelen erg duur. Normaal gezien worden ze pas aangeboden en terugbetaald als andere geneesmiddelen onvoldoende helpen.

Voorbeelden van TNF-remmers:

• Remsima (infliximab)
  
  6 voorgevulde spuiten Remsima met 120 mg: € 1 980,88*, of  € 330* per spuit.
  De aanbevolen onderhoudsdosis Remsima subcutane formulering is 120 mg om de 2 weken.
  Kostprijs: minstens € 660* per maand

• Humira (adalimumab)
  
  6 voorgevulde spuiten Humira (6 x 40 mg): € 1 360,40*, of € 227* per spuit.
  Na de inductiebehandeling is de aanbevolen dosering 40 mg eenmaal om de 2 weken via onderhuidse injectie.
  Kostprijs: minstens € 454* per maand

• Skyrizi (risankizumab)
  
  € 2 024,29* voor 1 voorgevulde pen 360 mg
  Onderhoudsdosis: 360 mg om de 8 weken
  Kostprijs: minstens € 1 012* per maand

* Prijzen in mei 2025

In België worden deze medicijnen onder bepaalde voorwaarden terugbetaald door de verplichte ziekteverzekering. TNF-remmers worden ook gebruikt bij tal van andere aandoeningen, zoals reumatoïde artritis, arthritis psoriatica, spondylitis ankylosans (ziekte van Bechterew) en psoriasis.

4. Andere biologische geneesmiddelen

Naast de TNF-remmers zijn er nog andere biologische geneesmiddelen die ingezet worden in de strijd tegen de ziekte van Crohn. Bekende voorbeelden daarvan zijn vedolizumab, ustekinumab en risankizumab. Net als adalimumab en infliximab zijn dit monoklonale antilichamen die geproduceerd worden door genetisch gemanipuleerde cellen van hamsters of muizen. Ze hebben echter een ander doelwit dan TNF. Of anders gezegd: ze blokkeren de werking van andere stoffen.

Ook deze geneesmiddelen zijn peperduur. Omdat ze zo duur zijn, mogen ze in België voorlopig pas als tweedelijnsbehandeling worden ingezet, wanneer een eerste behandeling niet of niet meer aanslaat. In België worden ze terugbetaald onder bepaalde voorwaarden.

Reken op de volgende prijzen:

• Entyvio (vedolizumab)
  
  € 2 785,54* voor 6 voorgevulde spuiten 108 mg
  Onderhoudsdosis: 108 mg om de 2 weken
  Komt neer op minstens € 929* per maand

• Stelara (ustekinumab)
  
  € 1 406,06* voor 1 voorgevulde pen 90 mg
  Onderhoudsdosis van 90 mg om de 8 weken
  Komt neer op minstens € 703* per maand

* Prijzen in mei 2025

5. Janus kinase (JAK) inhibitoren

Dit is een nieuw type van geneesmiddelen, die het Janus-kinase-enzym blokkeren. Dat is een enzym dat een belangrijke rol speelt bij ontstekingsprocessen in het lichaam. Door JAK te remmen, verminderen deze medicijnen de overactieve immuunreactie die voorkomt bij ontstekingsziekten zoals de ziekte van Crohn.

Er is momenteel maar één JAK-inhibitor die door het EMA is goedgekeurd voor de behandeling van de ziekte van Crohn: upadacitinib (Rinvoq), goedgekeurd in 2019. Prijskaartje in België: € 822,50 voor een doos met 28 tabletten (van 15 mg). Daar kom je bij een onderhoudsbehandeling als het meezit een kleine maand mee toe. Dit geneesmiddel wordt in België onder bepaalde voorwaarden terugbetaald.

Er moet zeer voorzichtig mee worden omgesprongen vanwege het relatief hoge risico op ernstige bijwerkingen, zoals een hartaanval, ernstige en soms dodelijke infecties en kanker.

Het Europese geneesmiddelenagentschap stelt dat dit geneesmiddel, net als alle andere JAK-inhibitoren, bij bepaalde patiënten alleen gebruikt mag worden als er geen alternatief is, met name:

• als je 65 jaar of ouder bent.
• als je een verhoogd risico hebt op ernstige cardiovasculaire problemen.
• als je een verhoogd risico hebt op kanker.
• als je rookt of dat in het verleden lange tijd hebt gedaan.

6. Medicijnen op basis van 5-aminosalicylzuur (5-ASA preparaten)

Dit type van geneesmiddelen wordt al deccenialang gebruikt voor de behandeling van inflammatoire darmziekten. Bij de ziekte van Crohn blijken ze echter niet goed te werken. Ze kunnen ook ernstige bijwerkingen hebben, zoals nier- en longproblemen.

7. Andere medicijnen tegen de ziekte van Crohn

Soms krijgen patiënten een antibioticakuur voorgeschreven. Dat helpt niet tegen de ziekte van Crohn, maar kan wel helpen als een patiënt een bacteriële infectie heeft opgelopen.

Patiënten krijgen soms ook medicijnen voorgeschreven die helpen tegen de symptomen van de ziekte van Crohn, zoals loperamide tegen diarree.

Chirurgische ingrepen bij de ziekte van Crohn

Volgens het Federale Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg KCE heeft tot de helft van de patiënten (30-50%) binnen tien jaar na de eerste diagnose een operatie nodig en heeft ongeveer 20% een tweede operatie nodig.

Enkele voorbeelden van veel uitgevoerde ingrepen:

• Operatie om een darmvernauwing te verbreden (stricturoplastiek). Bij deze ingreep wordt de darm niet weggehaald, maar gewoon opgerekt en hersteld, zodat voedsel en ontlasting er weer goed doorheen kunnen.
• Een chirurgische abcesdrainage: de dokter maakt een opening om vocht, zoals pus en bloed, uit het lichaam te laten weglopen. Het doel is om de symptomen te verlichten en verdere complicaties te voorkomen.
• Een operatie waarbij zieke delen van de darm worden weggehaald (resectie). Daarna worden de gezonde uiteinden van de darm weer aan elkaar gezet.

In de meeste gevallen is een operatie een geplande ingreep bij de ziekte van Crohn, maar soms kan de ziekte acute complicaties veroorzaken (bijv. perforatie, massale bloeding, volledige darmobstructie) waarvoor een spoedoperatie nodig is (6-16% van de gevallen).

Wat is een stoma?

Als een stuk darm werd weggenomen of de anus en/of endeldarm erg ontstoken zijn, krijgen patiënten soms een stoma. Dat is een kunstmatige opening in de buikwand waarlangs ontlasting het lichaam kan verlaten. De ontlasting komt in een zakje dat op de huid zit geplakt. Soms is die stoma tijdelijk en soms permanent. Een tijdelijke stoma geeft je darmen de gelegenheid om te herstellen. Als een groot deel van de dikke darm werd verwijderd, is een blijvende stoma nodig.

Volgens het Nederlandse MDL (fonds voor maag-, darm- en leveraandoeningen) zou ongeveer 5% van de patiënten een stoma nodig hebben. Andere bronnen maken melding van 10%.

De mogelijke noodzaak van een stoma is een van de grootste zorgen voor patiënten met inflammatoire darmziekten. Verhalen van patiënten laten echter zien dat het draaglijker is om mee te leven dan men zou denken.

Het belang van een gezonde levensstijl

Naast medicatie en chirurgie vereist de behandeling van de ziekte van Crohn ook verschillende veranderingen in de levensstijl.

De ziekte van Crohn en voeding

Sommige patienten kunnen door de ontstekingen in de darmen niet goed meer eten. Ze mijden bepaalde voedingsmiddelen omdat die teveel klachten geven. Welke dat precies zijn, kan van persoon tot persoon verschillen.

Als je veel voedingsmiddelen mijdt, kunnen er tekorten van belangrijke voedingsstoffen, zoals vitamine en mineralen, ontstaan. Dat zie je helaas vaak gebeuren bij patiënten met de ziekte van Crohn. De vaakst voorkomende tekorten zijn ijzer, vitamine D en vitamine B12. Een diëtist kan helpen om zo gezond en evenwichtig mogelijk te eten en tekorten te voorkomen, rekening houdende met de klachten van de patiënt.

In sommige gevallen kan het nodig zijn om (tijdelijk) voedingssupplementen te nemen om tekorten te voorkomen.

Als de onstekingen zeer ernstig zijn, of voor een operatie, kan het zijn dat men noodgedwongen een tijdje geheel of gedeeltelijk moet overschakelen op vloeibare voeding, om de darmen de kans te geven om te herstellen.

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, mogen mensen met de ziekte van Crohn gerust veel vezels eten. Als het consumeren van veel vezels de symptomen niet verergert, staat er geen limiet op, tenzij er sprake is van een vernauwing van de darm (stenose). In dat geval is het opletten voor een darmobstructie.

MEER OVER VOEDING BIJ DE ZIEKTE VAN CROHN

Lichaamsbeweging bij de ziekte van Crohn

Lichaamsbeweging is voor iedereen belangrijk, zowel voor de fysieke als de mentale gezondheid. Voor mensen met de ziekte van Crohn is het goed om te weten dat lichaamsbeweging mogelijk ook helpt om opstoten te voorkomen.

Stoppen met roken bij de ziekte van Crohn

Roken is slecht voor iedereen, maar voor patiënten met de ziekte van Crohn is het eens zo belangrijk dat ze stoppen met roken. Het lijkt er namelijk op dat roken de aandoening erger kan maken. Rokers met de ziekte van Crohn hebben meer last van complicaties zoals vernauwingen, fistels en abcessen. Ze reageren ook minder goed op medicatie en hebben vaker opstoten.

Nauwgezette opvolging van de ziekte van Crohn

De behandeling van de ziekte van Crohn begint met een vroegtijdige opsporing en een strikte opvolging van de ontstekingen in de darmen. Die twee elementen zijn belangrijk om ernstige complicaties te voorkomen. Onderzoek toont aan dat aanhoudende ontstekingen, zelfs als er weinig of geen symptomen zijn, toch ernstige gevolgen kunnen hebben.

Daarom moeten artsen regelmatig controles doen, zoals een kijkonderzoek (endoscopie), een scan (bijvoorbeeld MRI of CT), of bloed- en ontlastingsonderzoeken (zoals naar C-reactief proteïne en fecale calprotectine). Dat is vooral belangrijk na het aanpassen van de medicatie.

Deze controles geven de arts een duidelijk beeld van hoe goed de behandeling werkt. Zo kan de behandeling snel worden aangepast als dat nodig is.

Een nauwgezette opvolging van de ontsteking helpt om ernstige complicaties zoals darmkanker, vernauwingen, fistels en abcessen te voorkomen. Het verhoogt ook de kans op genezing van het darmslijmvlies. Hierdoor zijn er minder ziekenhuisopnames, minder opstoten en minder operaties nodig.

Terug naar boven

Veelgestelde vragen over de ziekte van Crohn

Kun je genezen van de ziekte van Crohn?

De ziekte van Crohn is nog niet te genezen, maar met een behandeling kunnen de klachten worden verlicht of onder controle worden gehouden.

Hebben patiënten met de ziekte van Crohn een kortere levensverwachting?

Er zijn studies die suggereren dat mensen met de ziekte van Crohn gemiddeld een paar jaar minder lang leven dan mensen zonder deze aandoening. We weten echter niet zeker of dit nog altijd het geval is.

Vroeger waren er veel minder behandelmogelijkheden dan nu. Daarom weten we niet zeker of de oude gegevens nog kloppen, met alle nieuwe behandelingen die er tegenwoordig zijn.

Lopen patiënten met de ziekte van Crohn meer risico op darmkanker?

Volgens de BMJ Best Practice lopen patiënten met de ziekte van Crohn iets meer risico op darmkanker. Maar het absolute risico is nog steeds klein. Patiënten die de ziekte al meer dan 8 jaar hebben of die voornamelijk darmaandoeningen hebben, lopen wel een groter risico.

Wat is het verschil tussen de ziekte van Crohn en prikkelbaredarmsyndroom?

De ziekte van Crohn is een echte ontstekingsziekte waarbij de darm beschadigd kan raken. Het prikkelbaredarmsyndroom (PDS) is een verstoorde darmwerking zonder ontsteking: de darmen reageren te heftig, maar zijn niet beschadigd.

MEER OVER HET PRIKKELBAREDARMSYNDROOM

Helpen probiotica bij de ziekte van Crohn?

Probiotica zijn levende micro-organismen, zoals bepaalde bacteriën en gisten, waarvan wordt beweerd dat ze goed zijn voor de darmen. Ze worden verkocht in de vorm van voedingssupplementen. Er zijn ook voedingsmiddelen die rijk zijn aan probiotica. Het is echter wetenschappelijk niet bewezen dat probiotica helpen bij de ziekte van Crohn.

Terug naar boven

Terug naar boven