Donanemab, nieuwe behandeling tegen de ziekte van Alzheimer

Donanemab, revolutionaire nieuwe behandeling tegen de ziekte van Alzheimer?

De ziekte van Alzheimer is een complexe ziekte waarvoor momenteel geen overtuigende behandeling bestaat. Elke aankondiging wekt dus de hoop van patiënten en hun families op.

Wat is de ziekte van Alzheimer?

Lecanemab (dat op de markt is gebracht onder de naam Leqembi) van de firma's Eisai en Biogen heeft al een vergunning verkregen om in de handel te komen in de Verenigde Staten. In april 2025 keurde Europa de commercialisering ervan in de Europese Unie goed.

Maar er is ook nog Donanemab, waarvoor het farmaceutische bedrijf Eli Lilly de eerste resultaten van zijn klinische fase 3-studie bekend maakte in mei 2023 en een aanvraag voor het in de handel brengen in Europa indiende in augustus 2023.

Zorgen deze geneesmiddelen echt voor een revolutie in de behandeling van alzheimer, zoals hun fabrikanten beweren? Een geneesmiddel is pas echt nuttig voor patiënten als de voordelen groter zijn dan de nadelen.

Op dit moment is het niet zeker dat dit het geval is voor Donanemab: de bijwerkingen ervan kunnen ernstig zijn en de impact op de levenskwaliteit van patiënten lijkt nauwelijks merkbaar.

Wat is Donanemab?

Na Aducanumab en Lecanemab is Donanemab het derde geneesmiddel dat ontwikkeld is om de progressie van de ziekte van Alzheimer tegen te gaan.

Lecanemab goedgekeurd voor Europese markt

Die neurodegeneratieve ziekte wordt gekenmerkt door de abnormale afzetting van twee eiwitten in de hersenen, waaronder amyloïde. Wanneer die zich ophopen tussen de neuronen, vormen ze uiteindelijk plaques, ook wel amyloïde plaques of seniele plaques genoemd.

Deze ophoping bemoeilijkt de communicatie tussen de hersencellen, wat leidt tot de cognitieve achteruitgang die typisch is voor de ziekte van Alzheimer. 

Hoe werkt Donanemab?

Donanemab is gebaseerd op immuuntherapie en richt zich op deze amyloïde eiwitten, wat de vorming van plaques vermindert en de progressie van de ziekte vertraagt. Het doel is dus niet om de ziekte te stoppen, maar wel om deze te helpen vertragen. Het geneesmiddel bestaat uit antilichamen die om de vier weken intraveneus (dus via een infuus) worden toegediend. 

Volgens fabrikant Eli Lilly dat het ontwikkeld heeft, vertraagt Donanemab de cognitieve achteruitgang in de eerste stadia van de ziekte van Alzheimer met 29 % ten opzichte van een placebo.

Werkt Donanemab om de ziekte van Alzheimer te vertragen?

Donanemab zou de progressie van de ziekte van Alzheimer met ongeveer een derde vertragen. Studies hebben aangetoond dat deze behandelingen inderdaad een effect hebben op de vermindering van amyloïde plaques in de hersenen.

Dat lijkt spectaculair, maar is waarschijnlijk nauwelijks merkbaar voor de patiënt zelf. Het moet immers nog worden aangetoond dat dit ook leidt tot echte klinische verbetering bij die patiënten, of op zijn minst een voelbate verbetering in het dagelijkse leven.

De resultaten van de huidige studies doen twijfels rijzen over de klinische relevantie van dit nieuwe geneesmiddel. Het nut ervan in de strijd tegen de ziekte van Alzheimer is dan ook het onderwerp van veel discussie.

Wat zijn de bijwerkingen van Donanemab?

De vraag naar het nut van de behandeling staat onder druk omdat Donanemab ernstige gevolgen kan hebben voor de patiënt. Het geneesmiddel kan immers ernstige bijwerkingen veroorzaken.

In meer dan 10 % van de gevallen, een niet onaanzienlijk percentage dus, treedt een zwelling (oedeem) of bloeding in de hersenen op. Meestal leidt dit niet tot symptomen en is het enkel te zien via medische beeldvorming, maar bij bepaalde patiënten kan dit wel leiden tot klachten zoals:

• hoofdpijn
• verwardheid
• braken
• verstoring van het zicht of het stappen
• epileptische aanvallen
• overlijden (in zeldzame gevallen)

In de fase 3 klinische studie werden aanzienlijk wat ernstige bijwerkingen genoteerd.

• Zwellingen in de hersenen bij 24 % van de 853 patiënten die Donenumab kregen (tegenover 2 % van de patiënten die een placebo kregen).
• Bloedingen in de hersenen bij 20 % van de patiënten in de Donenumab-groep (tegenover 7 % in de placebogroep).

Bij 1,6 % van de patiënten in de Donanemab-groep werden deze zwellingen en bloedingen gevaarlijk; bij drie van hen liepen ze fataal af.

13 % van de patiënten die Donanemab kregen, zette de behandeling stop vanwege een bijwerking (tegenover 4 % in de placebogroep).

Is Donanemab binnenkort te koop in Europa?

In augustus 2023 werd voor Donanemab een aanvraag ingediend om het op de Europese markt te brengen. Dat dossier wordt momenteel nog bestudeerd door het Europees Geneesmiddelenbureau EMA.

Voordat het geneesmiddel hier verkocht kan worden, moet het eerst goedgekeurd worden door EMA en dat kan lang duren. Daarna moet elke lidstaat van de Europese Unie nog met de fabrikant onderhandelen over de prijzen.

De voordelen van Donanemab tegenover de nadelen en de kosten

Wat moeten we nu denken van deze nieuwe behandeling? Vooraleer deze behandeling mag worden overwogen voor patiënten, moet men zeker zijn dat er meer voordelen dan nadelen zijn.

Donamemab heeft wel wat bijwerkingen, waarvan enkele ernstig kunnen zijn. En dat terwijl de Alzheimerpatiënt zelf waarschijnlijk nauwelijks verbetering zal opmerken. We moeten ons dan ook afvragen of het de moeite is om Donamemab in te zetten. Er moet eerst een rigoureuze en geïndividualiseerde kosten-batenanalayse gebeuren.

Het zou verstandig zijn om eerst grondiger te onderzoeken of dit middel een echte therapeutische vooruitgang betekent. Er moet ook worden gecontroleerd of het, door het verminderen van hersenletsels (amyloïde plaques) daadwerkelijk helpt om de cognitieve achteruitgang bij patiënten tegen te gaan en/of de levenskwaliteit te verbeteren, in welke mate en voor hoelang. Enkel zo kan worden bepaald of hun eventuele gunstige effecten opwegen tegen de mogelijke bijwerkingen.

Sowieso blijft het afwachten of Donamemab ooit op de Belgische markt komt. Als dat gebeurt, moet vóór gebruik onderzocht worden welke patiënten er mee behandeld kunnen worden, om de risicopersonen voor ernstige bijwerkingen uit te sluiten. 

Bovendien moeten de patiënten die een behandeling krijgen ook nauwlettend worden opgevolgd, bijvoorbeeld met regelmatige hersenscans, om eventuele bijwerkingen tijdig op te sporen. Die extra onderzoeken zullen veel tijd, geld en inzet van zorgpersoneel kosten. De vraag is maar of die investeringen niet op een efficiëntere manier besteed kunnen worden elders in de zorg. 

Wat onthouden we tot slot over Donamemab? Hoewel we blij moeten zijn met elke vooruitgang in het onderzoek naar de ziekte van Alzheimer, is deze medicatie nog niet de revolutionaire behandeling waar iedereen op hoopt. Donamemab lijkt de cognitieve achteruitgang bij Alzheimerpatiënten niet effectief te vertragen of hun symptomen in het dagelijkse leven te verbeteren.