Alles over Leqembi (Lecanemab), de nieuwe behandeling tegen Alzheimer

Leqembi, een nieuwe revolutionaire behandeling tegen Alzheimer?

De ziekte van Alzheimer is een complexe aandoening waarvoor momenteel nog geen overtuigende behandeling bestaat. Elke aangekondigde doorbraak doet patiënten en hun families opnieuw hopen.

Wat is Alzheimer?

Lecanemab (dat op de markt is gebracht onder de naam Leqembi) van de firma's Eisai en Biogen had eerder al een vergunning verkregen om op de Amerikaanse markt te komen.

Op 15 april 2025 keurde Europa de commercialisering ervan in de Europese Unie goed voor patiënten met een vroege vorm van de ziekte van Alzheimer die slechts drager zijn van geen of slechts één ApoE4-gen, geen twee.

Daarnaast is er ook Donanemab (Kisunla®), waarvoor het farmaceutische bedrijf Eli Lilly de eerste resultaten van zijn klinische fase 3-studie bekend maakte in mei 2023 en een aanvraag voor het in de handel brengen in Europa indiende in augustus 2023.

Zorgen deze geneesmiddelen echt voor een revolutie in de behandeling van alzheimer, zoals hun fabrikanten beweren? Een geneesmiddel is pas echt nuttig voor patiënten als de voordelen groter zijn dan de nadelen.

Op dit moment is het niet zeker dat dit het geval is voor Lecanemab en Donanemab: de bijwerkingen kunnen ernstig zijn en de impact op de levenskwaliteit van patiënten lijkt nauwelijks merkbaar.

Werkt Donanemab tegen Alzheimer?

Wat is Leqembi (Lecanemab)?

Lecanemab of Leqembi is een geneesmiddel dat ontwikkeld is om de progressie van de ziekte van Alzheimer tegen te gaan. Die neurodegeneratieve ziekte wordt gekenmerkt door de abnormale afzetting van twee eiwitten in de hersenen, waaronder amyloïde. Wanneer die zich ophopen tussen de neuronen, vormen ze uiteindelijk plaques, ook wel amyloïde plaques of seniele plaques genoemd.

Deze ophoping bemoeilijkt de communicatie tussen de hersencellen, wat leidt tot de cognitieve achteruitgang die typisch is voor de ziekte van Alzheimer.

Hoe werkt Lecanemab?

Lecanemab is gebaseerd op immuuntherapie en bestaat uit antilichamen die om de twee weken intraveneus (dus via een infuus) worden toegediend. Het doel van deze geneesmiddelen is niet om de ziekte te stoppen, maar wel om deze te helpen vertragen.

Het medicijn richt zich specifiek op bèta-amyloïde protofibrillen, die als bijzonder neurotoxisch worden beschouwd. Lecanemab hecht zich aan amyloïde beta en vermindert zo de vorming van plaques, wat de progressie van de ziekte vertraagt.

Werkt Leqembi tegen de ziekte van Alzheimer?

Lecanemab zou de progressie van de ziekte van Alzheimer met ongeveer een derde vertragen. De fase 3-studie (CLARITY AD), gepubliceerd in het New England Journal of Medicine, toonde een 27 % vermindering van cognitieve achteruitgang gedurende 18 maanden in vergelijking met een placebo. Dat klinkt behoorlijk goed, maar is waarschijnlijk nauwelijks merkbaar voor de patiënt zelf.

Hoewel studies inderdaad hebben aangetoond dat deze behandelingen daadwerkelijk effect hebben en de vorming van amyloïde plaques in de hersenen doen afnemen, blijft de vraag of dit een echte klinische verbetering is en of er op zijn minst een verbetering is op het dagelijks functioneren van patiënten.

De resultaten van huidige onderzoeken trekken de klinische relevantie van dit nieuwe medicijn en het nut ervan in twijfel.

Wat zijn de bijwerkingen van Leqembi?

Of Leqembi nuttig is bij de behandeling van de ziekte van Alzheimer, staat extra onder discussie omdat het geneesmiddel ernstige bijwerkingen kan veroorzaken. Deze bijwerkingen, ARIA (Amyloid-Related Imaging Abnormalities) genoemd, komen vaker voor bij dragers van het ApoE4-gen.

Meestal worden bijwerkingen opgemerkt via MRI, omdat ze vaak asymptomatisch zijn. Toch kunnen ze soms symptomen veroorzaken:

• hoofdpijn
• verwardheid
• misselijkheid
• visuele of motorische stoornissen
• overlijden (zeer zeldzaam)

In meer dan 10 % van de gevallen komen hersenbloedingen (ARIA-H) en zwellingen in de hersenen (ARIA-E) voor, een niet te verwaarlozen percentage.

Deze bevindingen zijn gebaseerd op een gerandomiseerde dubbelblinde placebogecontroleerde studie met 1 795 patiënten gedurende 18 maanden. Daarbij werden ernstige bijwerkingen zoals zwellingen en bloedingen in de hersenen gemeld bij patiënten die Leqembi toegediend kregen.

• Zwellingen in de hersenen (ARIA-E) bij 17 % van de patiënten die Leqembi kregen (tegenover 8,7 % in de controlegroep met placebo).
• Bloedingen in de hersenen (ARIA-H) bij 12,6 % van de patiënten die Leqembi kregen (tegenover 1,7 % in de controlegroep met placebo).

7 % van de patiënten die Leqembi kregen, zette de behandeling stop vanwege een bijwerking (tegenover 3 % in de placebogroep). 

Lecanemab toch verkocht in Europa als Leqembi

Een eerste aanvraag om Lecanemab op de markt te brengen, werd afgewezen door het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) omdat de voordelen niet opwogen tegen het risico op ernstige bijwerkingen.

Na een herbeoordeling gaf het EMA toch een gunstig advies, gevolgd door officiële goedkeuring door de Europese Commissie in april 2025. Nu moet elke lidstaat van de Europese Unie nog met de fabrikant onderhandelen over de prijs.

Voor welke Alzheimerpatiënten is Leqembi bedoeld?

Leqembi is in de Europese Unie enkel goedgekeurd voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer in een vroeg stadium, met name bij volwassenen met een lichte cognitieve stoornis of lichte dementie door Alzheimer.

Geschikte patiënten moeten een bevestiging hebben van de aanwezigheid van amyloïde plaques in de hersenen én slechts één of geen kopie dragen van het ApoE4-gen.

Dragers van twee kopieën van dit gen zijn uitgesloten van deze behandeling wegens een verhoogd risico op ernstige bijwerkingen zoals ARIA (Amyloid-Related Imaging Abnormalities), waaronder zwelling of bloeding in de hersenen.

Is Leqembi al verkrijgbaar in België?

Hoewel Leqembi goedgekeurd werd voor de Europese markt, inclusief België, zijn er nog een aantal aanvullende stappen nodig vooraleer het middel bij ons beschikbaar is.

Momenteel zijn er onderhandelingen gaande tussen de fabrikant en de Belgische overheid over de voorwaarden voor vergoeding en toegang tot behandeling. In afwachting van een akkoord is Leqembi nog niet te koop in België.

Vooraleer Leqembi verkrijgbaar is in België, moet:

• de fabrikant met het RIZIV onderhandelen over de terugbetaling, wat enkele maanden kan duren;
• het FAGG (Belgisch Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen) de gebruiksvoorwaarden formaliseren.

Leqembi moet elke twee weken intraveneus, dus met een infuus, worden toegediend. Deze toedieningsvorm vereist gespecialiseerd medisch toezicht en toegang tot medische beeldvorming (MRI) om te controleren op eventuele bijwerkingen.

Deze behandeling zal daarom waarschijnlijk alleen verkrijgbaar zijn in gespecialiseerde ziekenhuizen en niet in de apotheek.

Hoeveel kost Leqembi?

De exacte prijs van Leqembi in België is nog niet bepaald, aangezien deze afhangt van de onderhandeling tussen de fabrikant en de Belgische overheid. Ter referentie kunnen we wel de prijs van Leqembi in de Verenigde Staten meegeven: ongeveer $ 26 500 (€ 23 220) per jaar.

In Europa kan de prijs vergelijkbaar of zelfs iets lager zijn, afhankelijk van het terugbetalingsbeleid en de specifieke prijsafspraken per lidstaat. In België zal een mogelijke terugbetaling door het RIZIV de prijs voor patiënten fel beïnvloeden.

De voordelen van Leqembi tegenover de nadelen en de kosten

Zoals we al zeiden, is het belangrijk om er zeker van te zijn dat de patiënt er meer baat bij heeft dan dat hij of zij eronder lijdt, vooraleer een behandeling op te starten.

Mogelijke (ernstige) bijwerkingen

Gezien de mogelijk ernstige bijwerkingen en de waarschijnlijkheid dat Alzheimerpatiënten in het dagelijks leven nauwelijks verbetering zullen ervaren, is het nog maar de vraag of Lecanemab of Donanemab überhaupt moeten worden gebruikt. Een rigoureuze en geïndividualiseerde kosten-batenanalyse is noodzakelijk.

Hoeveel gezondheidswinst?

Het zou verstandig zijn om eerst grondiger te onderzoeken of ze een echte therapeutische vooruitgang betekenen en of ze, door hersenletsels (amyloïde plaques) te verminderen, daadwerkelijk helpen om de cognitieve achteruitgang bij patiënten tegen te gaan of de levenskwaliteit te verbeteren, en in welke mate en voor hoelang. Zo kan worden bepaald of hun eventuele gunstige effecten opwegen tegen de kans op bijwerkingen.

Voor welke patiënten?

Als deze geneesmiddelen op de Belgische markt zouden komen, moet eerst worden onderzocht voor welke patiënten de behandeling geschikt is. De Europese Commissie keurde gebruik ervan in de Europese Unie enkel goed voor patiënten met een vroege vorm van de ziekte van Alzheimer.

Bovendien moeten de profielen met het grootste risico op bijwerkingen worden uitgesloten, zoals – in het geval van Leqembi – dragers van meer dan één ApoE4-gen.

Nodige opvolging is duur

Bovendien moeten de patiënten die een behandeling krijgen ook nauwlettend worden opgevolgd, bijvoorbeeld met regelmatige hersenscans, om eventuele bijwerkingen tijdig op te sporen. Dat zal echter veel tijd, geld en inzet van zorgpersoneel kosten, bovenop de kosten van de behandeling zelf.

De vraag is maar of die investeringen elders in de zorg niet op een efficiëntere manier besteed kunnen worden. 

Meer nadelen dan voordelen?

Hoewel elke vooruitgang in het onderzoek naar de ziekte van Alzheimer een stap vooruit is, lijkt Leqembi ons niet de gehoopte revolutionaire behandeling die de cognitieve achteruitgang bij patiënten met de ziekte van Alzheimer in het dagelijks leven doeltreffend kan afremmen of genezen.

Lecanemab betekent aanzienlijke wetenschappelijke vooruitgang, maar de werkelijke gezondheidswinst voor de patiënt moet nog in de praktijk worden bewezen.

Wat is Donanemab?