Meest gestelde vragen over anticonceptie: bijwerkingen, gevaren en effectiviteit

Heeft de pil of hormonale anticonceptie een invloed op je gewicht?

Sommige vrouwen komen bij wanneer ze met de combinatiepil starten (de “gewone” pil met oestrogeen en progestageen). Maar dat ligt niet per se aan de pil. Wetenschappelijk onderzoek heeft tot nu toe geen verband kunnen aantonen tussen inname van de combinatiepil en gewichtstoename. Dat geldt ook voor andere combinatiepreparaten, zoals de vaginale ring en de hormoonpleister.

Een beperkt aantal studies suggereert dat vrouwen die de pil nemen of een hormoonpleister gebruiken niet meer bijkomen dan vrouwen die niet-hormonale anticonceptie of een placebo gebruikten.

Volgens het Nederlandse Huisartsen Genootschap, die deze kwestie onlangs onder de loep nam, zijn er daarentegen wél aanwijzingen dat de prikpil (injectie met progestageen) een gewichtstoename van enkele kilo’s kan veroorzaken. Andere methodes met alleen progestageen lijken geen invloed op het lichaamsgewicht te hebben.

Ben je net gestart met hormonale anticonceptie? Begin dan niet meteen te panikeren als je merkt dat je gewicht toch iets toeneemt. Experts terzake benadrukken dat je lichaam in het begin door de hormonen wat meer vocht kan vasthouden. Na een paar maanden zou je lichaam gewend raken aan de hormonen, waardoor het vocht verdwijnt en je gewicht weer afneemt.

Terug naar boven

Kan de pil of andere hormonale anticonceptie een invloed hebben op je libido?

Misschien.

De meerderheid van de vrouwen meldt geen verandering op dit gebied.

Volgens het Farmacotherapeutisch Kompas rapporteert 0,1% tot 1% van de vrouwen die combinatiepreparaten gebruiken, en 1-10% van de vrouwen die methodes met alleen progestageen gebruiken, een afname van seksueel verlangen.

De vraag is: hoe komt dat? Ligt dit aan de hormonen die deze vrouwen innemen of aan iets anders? Stress, sleur, angst voor een zwangerschap … er zijn tal van factoren die invloed kunnen uitoefenen op je libido.

Op dit ogenblik weten we niet of vrouwen die hormonale anticonceptie nemen vaker te kampen krijgen met minder seksueel verlangen dan vrouwen die geen hormonen innemen. Deze recente overzichtstudie suggereert van wel (bij vrouwen die pas begonnen zijn met de pil), maar er is meer en beter onderzoek nodig om dat zeker te weten. Er is een tekort aan degelijke studies over dit onderwerp.

Aan de andere kant melden sommige vrouwen een toename van hun libido wanneer ze de pil beginnen te slikken. Misschien omdat ze minder bang zijn voor een ongewenste zwangerschap.

Heb je de indruk dat je libido is afgenomen sinds je met een bepaald anticonceptie bent gestart? Spreek er zeker eens over met je gynaecoloog. Overschakelen naar een pil met een andere samenstelling of ander middel kan misschien helpen.

Terug naar boven

Kunnen bepaalde anticonceptiemiddelen bloedstolsels veroorzaken?

Kan de pil trombose veroorzaken? 

Anticonceptiepillen met enkel progestageen (“minipil”) zijn niet geassocieerd met een verhoogd risico op bloedklonters, maar de combinatiepil (met oestrogeen en progestageen) wel.

Hoe groot het tromboserisico is, hangt af van de samenstelling van de pil. In tegenstelling tot wat je misschien denkt, zijn het niet de meest moderne pillen die op dit vlak het veiligst zijn. Het risico op bloedklonters is het laagst met de iets oudere combinatiepillen van de “tweede generatie” (met een lage dosis oestrogeen en “levonorgestrel” of “norgestimaat” als progestageen). Daarom is dit type van combinatiepil nog steeds de eerste keuze.

In absolute aantallen blijft het risico op trombose met eender welke combinatiepil gelukkig zeer klein.

Type pil	Voorbeelden	Gevallen van trombose/jaar
Combinatiepil met ethinylestradiol en levonorgestrel	Asterluna Continu, Eleonor 20, Lavinia, Levesialle Continu, Levorichter 30, Lowette, Microgynon, Noranelle, Stediril	5-7 per 10.000 vrouwen
Combinatiepil met ethinylestradiol en norgestimaat	Cibel	5-7 per 10.000 vrouwen
Combinatiepil met ethinylestradiol en diënogest	Dienobel, Louise, Oedien, Serisima Continu	8-11 per 10.000 vrouwen
Combinatiepil met ethinylestradiol en drospirenon	Annaïs, Armunia, Bradley, Daylette, Dorinelletheramex, Dorintheramex, Drosana, Droseffik, Drospibel, Margotviatris, MarliesViatris, Perynella, Yadere, Yasmin, Yasminelle, Yaz	9-12 per 10.000 vrouwen
Combinatiepil met estetrol en drospirenon	Drovelis, Lydisilka	Risico niet gekend
Combinatiepil met ethinylestradiol en gestodeen	Femodene, Gaelle, Harmonet, Lindynette, Meliane, Minulet, Mirelle	9-12 per 10.000 vrouwen
Combinatiepil met ethinylestradiol en desogestrel	Desolina, Desorelle, Lumivela Continu, Marvelon, Mercilon	9-12 per 10.000 vrouwen
Combinatiepil met ethinylestradiol en chloormadinon	Bellina, Helen	Risico niet gekend
Combinatiepil met estradiol en nomegestrol	Zoely	Risico niet gekend

In vergelijking hiermee zijn er :

• 2 gevallen van trombose op 10.000 per jaar bij vrouwen die geen anticonceptie gebruiken (en die niet zwanger zijn).
• 10 tot 30 gevallen van trombose op 10.000 per jaar bij zwangere vrouwen.
• 50 tot 100 gevallen van trombose op de 10.000 per jaar bij zwangere vrouwen tijdens de eerste zes weken na het begin van de zwangerschap.

Kunnen andere hormonale anticonceptie ook bloedklonters veroorzaken?

Naast de combinatiepil, verhogen ook de hormoonpleister en de vaginale ring het risico op trombose. Zo’n 6 tot 12 van de 10.000 vrouwen per jaar krijgen een trombose bij gebruik van één van beide anticonceptiemiddelen. 

Bij de prikpil bestaat daar evenwel twijfel over. Daarom raadt zowel het BCFI als het Nederlandse Huisartsen Genootschap de prikpil af als je om de één of andere reden een groter risico lopen op trombose of hart- en vaatziekten:

De volgende klachten kunnen wijzen op een trombose:

• Pijn, roodheid en zwelling van een been
• Plots kortademig zijn en hoesten, soms met een beetje bloed erbij
• Pijn op de borst tijdens het ademen
• Een versnelde ademhaling en verhoogde hartslag
• Zware hoofdpijn.

Terug naar boven

Kunnen de hormonen in bepaalde anticonceptiemiddelen depressies veroorzaken?

Naar schatting 1 tot 10 % van de vrouwen die hormonale anticonceptiva gebruiken, heeft last van depressieve klachten of stemmingswisselingen.

Ligt dat aan de hormonen die ze toegediend krijgen via anticonceptie?

Er zijn volgens het NHG aanwijzingen dat het gebruik van hormonale anticonceptie, inclusief de hormoonspiraal, invloed heeft op het “cortisolmetabolisme” (cortisol is een stresshormoon). In theorie zou dit kunnen bijdragen aan het ontstaan van de bovengenoemde stemmingsklachten.

De conclusies van wetenschappelijke onderzoeken zijn tegenstrijdig. Sommige onderzoeken melden dat depressieve symptomen vaker voorkomen bij vrouwen die hormonale anticonceptie gebruiken, vooral bij adolescenten en tijdens de eerste zes maanden van de behandeling. Andere stellen geen verband vast tussen hormonale anticonceptie, depressie en stemmingswisselingen.

Kortom, op basis van het huidige wetenschappelijke bewijs is het niet mogelijk om een duidelijk verband te leggen tussen hormonale anticonceptie en het ontstaan van stemmingsstoornissen. We mogen ook niet vergeten dat veel factoren een rol spelen bij het ontstaan van depressieve klachten en depressie.

Als er al een verband is, dan is het nog lang niet zeker dat hormonen in deze de “boosdoener” zijn. Een eventueel verband zou ook te maken kunnen hebben met andere kenmerken die vrouwen die wel of geen hormonale anticonceptie gebruiken van elkaar onderscheiden. Heel wat jonge vrouwen nemen bijvoorbeeld hormonale anticonceptie om acne te behandelen. We weten dat acne een risicofactor is voor depressieve klachten.
Terug naar boven

Welke anticonceptie is wel of niet geschikt voor tienermeisjes?

De prikpil is minder geschikt voor jongeren, omdat onderzoek suggereert dat het bij adolescenten de botdichtheid kan verminderen. Ze kunnen er dus zwakkere botten van krijgen. Dit zou zich wel herstellen als je ermee stopt.

Bovendien is dit het enige anticonceptiemiddel waarbij de vruchtbaarheid niet snel terugkeert als je ermee stopt. Het kan tot één jaar duren vooraleer je vruchtbaarheid zich herstelt.

Jongeren gebruiken, naast het condoom, vooral de anticonceptiepil als voorbehoedsmiddel. Een condoom beschermt tegen SOA’s en dat is een groot voordeel. Helaas is het niet het meest doeltreffende anticonceptiemiddel. In de praktijk wordt zo’n 18 % van de vrouwen ondanks het gebruik van een condoom op één jaar tijd nog steeds zwanger ...

Naast de pil kunnen jongeren ook kiezen voor bv. een koperspiraaltje, een hormoonspiraaltje, hormoonstaafje of een vaginale ring. Weet je niet zeker welke anticonceptiemiddel je moet kiezen? Lees ons volledige rapport over anticonceptie, met de voor- en nadelen van de meest gebruikte methoden.

WELKE ANTICONCEPTIEMIDDEL KIEZEN?

Is het hormoonspiraaltje veilig voor tienermeisjes?

Diverse toonaangevende gezondheidsinstanties (waaronder het Nederlandse Huisartsengenootschap, het Britse Faculty of Sexual and Reproductive Healthcare en de Wereldgezondheidsorganisatie) benadrukken dat er geen bezwaar is tegen het gebruik van een spiraal door adolescenten.

Wat dan met de geruchten dat tienermeisjes er een infectie van kunnen krijgen en onvruchtbaar van kunnen worden? Er is geen enkel bewijs dat vrouwen na het gebruik van een moderne spiraal vaker te kampen krijgen met onvruchtbaarheid dan vrouwen die geen spiraal gebruikten.

Het klopt wel dat vrouwen de eerste drie weken (!) na plaatsing van een spiraal mogelijk een licht verhoogd risico hebben op een ontsteking in het kleine bekken (van de eileiders, eierstokken en/of baarmoeder). Als zo’n infectie niet goed of op tijd behandeld wordt, kan dit complicaties geven, zoals - in zeldzame gevallen - onvruchtbaarheid.

Enkele belangrijke kanttekeningen hierbij:

• Het zijn hoofdzakelijk vrouwen met een onbehandelde soa, zoals chlamydia of gonorroe, die de eerste drie weken na plaatsing van een spiraal een licht verhoogd risico lopen op een ontsteking in het kleine bekken. Daar wordt bij risicogroepen normaal gezien op getest.
• Zelfs bij vrouwen met een soa die een spiraal laten plaatsen komt een ontsteking in het kleine bekken zelden voor (een risico van 1,10 % t.o.v. 0,44% bij afwezigheid van een soa).
• Na drie weken is er met een spiraal geen verhoogd risico op een infectie van de eileiders, eierstokken en/of baarmoeder meer.

Terug naar boven

Kyleena versus Mirena: is een kleiner spiraaltje beter voor je tienerdochter?

Een spiraaltje in je baarmoeder laten plaatsen kan best oncomfortabel of zelfs pijnlijk zijn. Bij de meerderheid valt dit gelukkig mee. Adolescenten of vrouwen die nog nooit bevallen zijn, hebben hier mogelijk iets vaker last van. Maar ook bij hen zijn de meeste inserties succesvol en worden ze goed verdragen.

Er zijn verschillende formaten van hormoonspiraaltjes op de markt. Het spiraaltje van Kyleena is iets kleiner dan dat van Mirena. Volgens sommige artsen zou het daarom meer geschikt zijn voor vrouwen die nog nooit zwanger of bevallen zijn of een smalle baarmoederhals/kleine baarmoeder hebben. Door de kleinere afmetingen zou het spiraaltje gemakkelijker in te brengen zijn en minder pijn veroorzaken.

Maar klopt dat wel?

De wetenschappelijke bewijzen daarvoor zijn vooralsnog zeer mager. Er is een gebrek aan degelijk onderzoek waarbij beide spiralen rechtstreeks met elkaar vergeleken worden.

Naast kleinere afmetingen, bevat Kyleena ook minder hormonen dan Mirena. De fabrikant hoopte dat een lagere dosis hormonen (levonorgestrel) voor minder bijwerkingen zou zorgen. Maar ook dat is op dit ogenblik nog niet overtuigend aangetoond.

Op basis van het beschikbare onderzoek concludeert het Nederlandse Huisartsengenootschap (NHG) dat er vooralsnog geen bewijs is dat een spiraaltje van Kyleena meer voordelen biedt dan ééntje van Mirena. Ook belangrijk om te weten is dat een spiraaltje van Mirena acht jaar bescherming biedt tegen zwangerschap. Kyleena daarentegen moet al na vijf jaar vervangen worden. Beide spiraaltjes zijn wel gratis voor jongeren tot 25 jaar.

Terug naar boven