Voorkom voedselinfecties en -vergiftiging
Bacteriën zitten overal en hebben hun nut, maar sommige micro-organismen in onze voeding kunnen voedselvergiftiging of infecties veroorzaken. Zeker tijdens de zomer is het belangrijk om voeding correct te bewaren en risicovolle producten voldoende te verhitten, om te vermijden dat je ziek wordt.
De rol van bacteriën in voedselgerelateerde ziekten
Zijn bacteriën een bron van ellende? Niet noodzakelijk: de aanwezigheid van micro-organismen in onze voeding is heel normaal en volkomen onschadelijk, als hun aantal tenminste binnen bepaalde grenzen blijft. De problemen duiken op wanneer die grenzen worden overschreden door bijvoorbeeld een gebrek aan hygiëne of slechte bewaaromstandigheden.
Onze tips om veilig voedsel te bewaren
Hoe bacteriën ons ziek kunnen maken
De micro-organismen die in voeding aanwezig zijn, kunnen worden onderverdeeld in drie categorieën:
- De "goede" micro-organismen beletten dat ziektekiemen zich ontwikkelen en dragen bij tot een langere houdbaarheid zonder risico’s.
- Er zijn ook micro-organismen die, wanneer ze te talrijk aanwezig zijn, een negatieve invloed hebben op het product, al is die soms niet merkbaar. Sommige tasten ze de voeding wel zichtbaar aan: ze doen ze rotten, veranderen van uitzicht, kwalijke geuren verspreiden en slecht smaken. Deze groep van micro-organismen zijn niet giftig maar kunnen ons wel ziek maken.
- De "slechte" micro-organismen zijn pathogene kiemen die min of meer zware gezondheidsstoornissen kunnen veroorzaken en zelfs tot de dood kunnen leiden.
Ziekmakende micro-organismen kunnen in onze voeding terechtkomen via besmet sproeiwater of besmette grond. Ook mensen en dieren kunnen drager zijn van ziektekiemen. Door een gebrekkige hygiëne of door contact met de huid, wonden, speeksel of uitwerpselen kan voedsel besmet raken. De bacteriën die aanwezig zijn in het darmstelsel van dieren, kunnen in het vlees terechtkomen, bijvoorbeeld tijdens het slachten.
Een infectie is geen voedselvergiftiging
Een voedselinfectie is een ontsteking van de maag en de darmen, veroorzaakt door een voedingsmiddel of een drank die besmet is met een bacterie, virus of parasiet.
Bij een voedselvergiftiging zijn het giftige stoffen (toxines) die ons ziek maken en niet de ziekteverwekkers zelf (bacteriën, virussen), ook al worden de toxines wel door bacteriën aangemaakt.
Het verschil is echter niet zo belangrijk, aangezien de symptomen en de aanpak hetzelfde zijn, en daarom worden ze vaak samen onder de noemer "voedseltoxi-infectie" geplaatst.
Simpele voorzorgsmaatregelen om voedselinfecties en -vergiftiging te voorkomen
Voedselinfecties zijn doorgaans te wijten aan gebrekkige hygiëne of slechte bewaaromstandigheden. Door proper te werken in de keuken, de bewaartemperaturen en houdbaarheidsdata te respecteren, en voedsel tot in de kern te verhitten vermijd je al heel wat problemen.
Sommige bacteriën, zoals Listeria, blijven zich ook bij koelkasttemperaturen verder ontwikkelen. En je mag de voedingsmiddelen nog zo sterk verhitten, eens bepaalde bacteriën er toxines in hebben achtergelaten, zijn die zelfs met hoge temperaturen niet te vernietigen.
Hygiënische maatregelen in de keuken
- Hou keukengerei en -oppervlakken schoon en werk hygiënisch.
- Vergeet ook niet toestellen zoals de afzuigkap, en de binnenkant van de vaatwasser, koelkast en microgolfoven regelmatig te reinigen.
- Was je handen geregeld, en gebruik nooit dezelfde doek om de handen en de vaat te drogen. Gebruik een aparte doek om je werkblad schoon te maken.
- Dompel je afwasspons bij voorkeur na elk gebruik in kokend water. Was ze uit als ze in aanraking is gekomen met rauw vlees.
- Hou je huisdieren zoveel mogelijk uit de keuken.
- Hou je vuilnisbak steeds gesloten. Geregeld uitwassen en desinfecteren is de boodschap.
- Was snijplanken na elk gebruik grondig met heet water en detergent. Laat ze daarna voldoende drogen. Vervang ingekerfde planken tijdig.
Veilig omgaan met rauwe voedingsmiddelen
- Gebruik ander bestek en andere snijplanken of borden voor rauw en gegaard eten, om kruisbesmetting te vermijden.
- Vermijd ook dat rauw en gekookt eten elkaar raken in de koelkast of frigobox.
De juiste voedselopslag
- Controleer in de winkel altijd de houdbaarheidsdata van voorverpakte eetwaren.
- Bewaar etenswaren op de correcte manier in de diepvriezer, en nooit langer dan aangewezen.
- Ook de plaats in de koelkast is belangrijk voor een juiste bewaring.
- Ontdooi nooit bij kamertemperatuur, dat doet bacteriën immers sneller vermenigvuldigen. Gebruik liever de microgolfoven of de koelkast.
- Zet restjes zo snel mogelijk op een koele plaats. Laat warme gerechten wel eerst voldoende afkoelen.
Het belang van temperatuurbeheersing
- Respecteer de koudeketen en neem een speciale koeltas mee naar de supermarkt voor vlees, vis, zuivel en diepvriesproducten. Berg de producten zo snel mogelijk op in de diepvriezer of koelkast, en haal ze pas op het laatste moment uit voor je gaat koken.
- Stel je diepvriezer niet warmer in dan -18°C. In de koelkast moet de koudste zone (voor vlees, vis enz.) dan weer 0°C tot 4°C bedragen, elders mag dat 4°C tot 7°C zijn.
- Zorg dat vlees en vis voldoende gegaard is. Er bestaan speciale thermometers waarmee je dit kunt controleren.
Verstandig consumeren buitenshuis
Een voedselinfectie is zelden te wijten aan een huisgemaakte maaltijd, maar is meestal het gevolg van een restaurantbezoekje of een afhaalgerecht. Met name vlees, vis en zeevruchten zijn verantwoordelijk voor de meeste besmettingen.
Heb je twijfels over een bepaald eettentje of winkel, kies dan voor "veilige" opties op de menukaart, en neem geen risico's met sushi, oesters, rundertartaar met een rauw eitje of rosé gebakken varkenshaasje. Delicatesses die niet tot in de kern kunnen worden verhit, eet je beter enkel als ze kraakvers zijn.
In het buitenland
- Vermijd kraanwater en ijsblokjes in exotische landen.
- Pel of schil fruit en groenten.
- Vermijd rauwkost, niet-gepasteuriseerde melkproducten en zeevruchten.
- Eet niet aan kraampjes of op markten waar het voedsel er duidelijk al eventjes ligt. Kies liever voor voeding die vers voor je neus wordt klaargemaakt.
Speciale overwegingen voor kwetsbare groepen
Zwangere vrouwen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem
Voedselvergiftiging gaat gepaard met misselijkheid en hevig braken, meestal zonder koorts, en dat al enkele uren na consumptie van de besmette voeding. De ongemakken duren doorgaans een dag.
Niet iedereen reageert op dezelfde manier op een infectie of een voedselvergiftiging. Er kunnen ook ernstige complicaties zoals nierfalen, zenuwstoornissen of miskraam optreden, of in extreme gevallen, zoals bij botulisme, zelfs de dood.
Kinderen, zwangere vrouwen, bejaarden en mensen met een verzwakt immuunsysteem (kankerpatiënten, aidslijders, …) zijn gevoeliger voor. zulke complicaties Bij hoge temperaturen moeten ze extra opletten en ze vragen het best een arts om raad.
Toch ziek? Eerst hydrateren
Wat te doen als je ondanks alle voorzorgen toch een infectie of een voedselvergiftiging hebt opgelopen? Meestal gaat die gepaard met diarree. Daar is weinig tegen te beginnen, behalve veel drinken om uitdroging te vermijden.
Tekenen van uitdroging zijn: dorstgevoel, droge mond, tong en huid, weinig plassen, donkere urine, prikkelbaarheid, spierkrampen, algemene slapte, ingevallen ogen en verlies van eetlust.
Wanneer moet je naar de dokter?
Medicatie is zelden nodig. De doeltreffendheid van geneesmiddelen tegen uitdroging is overigens niet altijd bewezen. Wel ga je beter naar de dokter als de diarree dagenlang aanhoudt of als de stoelgang bloed of slijmen bevat.
De rol van bacteriën in voedselgerelateerde ziekten
Zijn bacteriën een bron van ellende? Niet noodzakelijk: de aanwezigheid van micro-organismen in onze voeding is heel normaal en volkomen onschadelijk, als hun aantal tenminste binnen bepaalde grenzen blijft. De problemen duiken op wanneer die grenzen worden overschreden door bijvoorbeeld een gebrek aan hygiëne of slechte bewaaromstandigheden.
Onze tips om veilig voedsel te bewaren
Hoe bacteriën ons ziek kunnen maken
De micro-organismen die in voeding aanwezig zijn, kunnen worden onderverdeeld in drie categorieën:
- De "goede" micro-organismen beletten dat ziektekiemen zich ontwikkelen en dragen bij tot een langere houdbaarheid zonder risico’s.
- Er zijn ook micro-organismen die, wanneer ze te talrijk aanwezig zijn, een negatieve invloed hebben op het product, al is die soms niet merkbaar. Sommige tasten ze de voeding wel zichtbaar aan: ze doen ze rotten, veranderen van uitzicht, kwalijke geuren verspreiden en slecht smaken. Deze groep van micro-organismen zijn niet giftig maar kunnen ons wel ziek maken.
- De "slechte" micro-organismen zijn pathogene kiemen die min of meer zware gezondheidsstoornissen kunnen veroorzaken en zelfs tot de dood kunnen leiden.
Ziekmakende micro-organismen kunnen in onze voeding terechtkomen via besmet sproeiwater of besmette grond. Ook mensen en dieren kunnen drager zijn van ziektekiemen. Door een gebrekkige hygiëne of door contact met de huid, wonden, speeksel of uitwerpselen kan voedsel besmet raken. De bacteriën die aanwezig zijn in het darmstelsel van dieren, kunnen in het vlees terechtkomen, bijvoorbeeld tijdens het slachten.
Een infectie is geen voedselvergiftiging
Een voedselinfectie is een ontsteking van de maag en de darmen, veroorzaakt door een voedingsmiddel of een drank die besmet is met een bacterie, virus of parasiet.
Bij een voedselvergiftiging zijn het giftige stoffen (toxines) die ons ziek maken en niet de ziekteverwekkers zelf (bacteriën, virussen), ook al worden de toxines wel door bacteriën aangemaakt.
Het verschil is echter niet zo belangrijk, aangezien de symptomen en de aanpak hetzelfde zijn, en daarom worden ze vaak samen onder de noemer "voedseltoxi-infectie" geplaatst.
Simpele voorzorgsmaatregelen om voedselinfecties en -vergiftiging te voorkomen
Voedselinfecties zijn doorgaans te wijten aan gebrekkige hygiëne of slechte bewaaromstandigheden. Door proper te werken in de keuken, de bewaartemperaturen en houdbaarheidsdata te respecteren, en voedsel tot in de kern te verhitten vermijd je al heel wat problemen.
Sommige bacteriën, zoals Listeria, blijven zich ook bij koelkasttemperaturen verder ontwikkelen. En je mag de voedingsmiddelen nog zo sterk verhitten, eens bepaalde bacteriën er toxines in hebben achtergelaten, zijn die zelfs met hoge temperaturen niet te vernietigen.
Hygiënische maatregelen in de keuken
- Hou keukengerei en -oppervlakken schoon en werk hygiënisch.
- Vergeet ook niet toestellen zoals de afzuigkap, en de binnenkant van de vaatwasser, koelkast en microgolfoven regelmatig te reinigen.
- Was je handen geregeld, en gebruik nooit dezelfde doek om de handen en de vaat te drogen. Gebruik een aparte doek om je werkblad schoon te maken.
- Dompel je afwasspons bij voorkeur na elk gebruik in kokend water. Was ze uit als ze in aanraking is gekomen met rauw vlees.
- Hou je huisdieren zoveel mogelijk uit de keuken.
- Hou je vuilnisbak steeds gesloten. Geregeld uitwassen en desinfecteren is de boodschap.
- Was snijplanken na elk gebruik grondig met heet water en detergent. Laat ze daarna voldoende drogen. Vervang ingekerfde planken tijdig.
Veilig omgaan met rauwe voedingsmiddelen
- Gebruik ander bestek en andere snijplanken of borden voor rauw en gegaard eten, om kruisbesmetting te vermijden.
- Vermijd ook dat rauw en gekookt eten elkaar raken in de koelkast of frigobox.
De juiste voedselopslag
- Controleer in de winkel altijd de houdbaarheidsdata van voorverpakte eetwaren.
- Bewaar etenswaren op de correcte manier in de diepvriezer, en nooit langer dan aangewezen.
- Ook de plaats in de koelkast is belangrijk voor een juiste bewaring.
- Ontdooi nooit bij kamertemperatuur, dat doet bacteriën immers sneller vermenigvuldigen. Gebruik liever de microgolfoven of de koelkast.
- Zet restjes zo snel mogelijk op een koele plaats. Laat warme gerechten wel eerst voldoende afkoelen.
Het belang van temperatuurbeheersing
- Respecteer de koudeketen en neem een speciale koeltas mee naar de supermarkt voor vlees, vis, zuivel en diepvriesproducten. Berg de producten zo snel mogelijk op in de diepvriezer of koelkast, en haal ze pas op het laatste moment uit voor je gaat koken.
- Stel je diepvriezer niet warmer in dan -18°C. In de koelkast moet de koudste zone (voor vlees, vis enz.) dan weer 0°C tot 4°C bedragen, elders mag dat 4°C tot 7°C zijn.
- Zorg dat vlees en vis voldoende gegaard is. Er bestaan speciale thermometers waarmee je dit kunt controleren.
Verstandig consumeren buitenshuis
Een voedselinfectie is zelden te wijten aan een huisgemaakte maaltijd, maar is meestal het gevolg van een restaurantbezoekje of een afhaalgerecht. Met name vlees, vis en zeevruchten zijn verantwoordelijk voor de meeste besmettingen.
Heb je twijfels over een bepaald eettentje of winkel, kies dan voor "veilige" opties op de menukaart, en neem geen risico's met sushi, oesters, rundertartaar met een rauw eitje of rosé gebakken varkenshaasje. Delicatesses die niet tot in de kern kunnen worden verhit, eet je beter enkel als ze kraakvers zijn.
In het buitenland
- Vermijd kraanwater en ijsblokjes in exotische landen.
- Pel of schil fruit en groenten.
- Vermijd rauwkost, niet-gepasteuriseerde melkproducten en zeevruchten.
- Eet niet aan kraampjes of op markten waar het voedsel er duidelijk al eventjes ligt. Kies liever voor voeding die vers voor je neus wordt klaargemaakt.
Speciale overwegingen voor kwetsbare groepen
Zwangere vrouwen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem
Voedselvergiftiging gaat gepaard met misselijkheid en hevig braken, meestal zonder koorts, en dat al enkele uren na consumptie van de besmette voeding. De ongemakken duren doorgaans een dag.
Niet iedereen reageert op dezelfde manier op een infectie of een voedselvergiftiging. Er kunnen ook ernstige complicaties zoals nierfalen, zenuwstoornissen of miskraam optreden, of in extreme gevallen, zoals bij botulisme, zelfs de dood.
Kinderen, zwangere vrouwen, bejaarden en mensen met een verzwakt immuunsysteem (kankerpatiënten, aidslijders, …) zijn gevoeliger voor. zulke complicaties Bij hoge temperaturen moeten ze extra opletten en ze vragen het best een arts om raad.
Toch ziek? Eerst hydrateren
Wat te doen als je ondanks alle voorzorgen toch een infectie of een voedselvergiftiging hebt opgelopen? Meestal gaat die gepaard met diarree. Daar is weinig tegen te beginnen, behalve veel drinken om uitdroging te vermijden.
Tekenen van uitdroging zijn: dorstgevoel, droge mond, tong en huid, weinig plassen, donkere urine, prikkelbaarheid, spierkrampen, algemene slapte, ingevallen ogen en verlies van eetlust.
Wanneer moet je naar de dokter?
Medicatie is zelden nodig. De doeltreffendheid van geneesmiddelen tegen uitdroging is overigens niet altijd bewezen. Wel ga je beter naar de dokter als de diarree dagenlang aanhoudt of als de stoelgang bloed of slijmen bevat.