Ons onderzoek naar borstvergroting: prijzen, risico's en tekortkomingen bij chirurgen

Waarom hebben we borstvergrotingsklinieken onderzocht?

Worden patiënten daar voldoende over geïnformeerd vooraleer ze onder het mes gaan? In onze mysteryshopping in 19 schoonheidsklinieken viel dat alvast tegen. Geen enkele kliniek voldeed volledig aan onze verwachtingen. Dat bleek uit ons onderzoek waarvoor wij de resultaten begin 2025 publiceerden.

Tijdens de consultatie kwamen de risico's over het algemeen slechts beperkt tot zeer beperkt aan bod. En slechts drie artsen gaven een degelijke patiëntenfolder mee aan onze "neppatiënt", vergelijkbaar met de chirurgische bijsluiter die patiënten in Nederland meekrijgen, om thuis nog eens rustig na te lezen. Dat is volgens ons nochtans een basisvereiste om een goed geïnformeerde beslissing te kunnen nemen.

• Twee klinieken respecteerden de wettelijke wachttermijn van minstens 15 dagen niet. We konden er na, respectievelijk, vijf en 13 dagen al onder het mes. Die wachttermijn is nochtans belangrijk om te voorkomen dat patiënten zich laten opereren in een opwelling. 

• In bijna alle klinieken werd aan de patiënt een voorschot gevraagd, gaande van € 500 tot € 3500. Nochtans is het volgens onze interpretatie van de wet, en een uiteenzetting van gespecialiseerd advocaat meester Sander Briké, verboden om een voorschot te vragen. Je krijgt dit voorschot niet altijd terug als je je bedenkt. Dat is compleet onethisch. Zo worden patiënten onder druk gezet om bij twijfel de ingreep toch te laten uitvoeren ("Ik heb reeds betaald, dus ik zal het maar doen")!

• In sommige privéklinieken (zeven van de 19) lopen de annuleringskosten wel zeer hoog op, zelfs al annuleer je ruim op voorhand. Dit loopt soms op tot het volledige bedrag van de operatie! Onaanvaardbaar en volgens ons ook onwettig.  

• Net zoals in ons onderzoek in botoxklinieken in 2021 stelden we wéér vast dat sommige artsen (zeven van de 19) de belastingbetaler via het ziekenfonds laat meebetalen voor puur esthetische consultaties, wat niet wettelijk is. We kwamen ook twee gevallen tegen van fiscale fraude.

• Reclame maken voor plastische chirurgie is verboden in België. Sommige schoonheidsklinieken en artsen (zeven van de 19) negeren dit verbod gewoon en trachten toch op allerlei manieren klanten te lokken naar hun praktijk.  

• In 2014 benadrukte de Hoge Gezondheidsraad in een advies het belang van een korte psychologische screening als onderdeel van de anamnese. Daar hebben we in de praktijk weinig van gemerkt.

• Minstens vier dokters deden tijdens de consultatie ongepaste uitspraken. Opmerkingen zoals "u hebt leeggelopen zakjes madam", "dat zijn typische paaseiborsten he" en "uw man zal content zijn als je het laat doen" horen niet thuis in de consultatieruimte. Dat lijken wel trucs van de foor om meer borstvergrotingen te verkopen ...

Ons onderzoek: hoe wij te werk gingen

Te weinig informatie over de risico’s

 Meer lezen over de risico's van een borstvergroting? Dit moet je weten.

Opvallend: geen enkele arts sprak tijdens de consultatie spontaan over het controversiële “breast implant illness”. Deze term verwijst naar een verzameling van uiteenlopende klachten (vermoeidheid, spierpijn, “brain fog”, haaruitval …) die misschien verband houdt met borstimplantaten. Dat is op dit ogenblik wetenschappelijk niet bewezen. Maar zolang daar twijfel over bestaat, is een waarschuwing volgens ons op zijn plaats. Ook het FAGG, de Nederlandse Federatie Medisch Specialisten en de Amerikaanse FDA dringen daarop aan.

Te snel onder het mes

Wanneer je beslist om een borstvergroting te laten doen, mag de chirurg je niet meteen opereren. De wet schrijft voor dat hij eerst een informatieverslag moet opstellen met inlichtingen over onder meer de technieken die hij zal gebruiken, de zwaarste risico’s en een gedetailleerde kostenraming. Dit moet je ondertekenen. Vervolgens moet de chirurg minstens 15 dagen wachten vooraleer hij je mag opereren. Deze wachttijd heeft al doel om patiënten te beschermen tegen impulsieve beslissingen.

We stellen vast dat sommige dokters deze verplichte wachttijd aan hun laars lappen en sneller opereren. In één kliniek kon onze mysteryshopper al na vijf dagen onder het mes. In een andere kliniek na 13 dagen, wat nog steeds te snel is volgens de geldende wettelijke regels.

_{"Next Day Surgery" is voor esthetische heelkundige ingrepen niet toegelaten in België. De chirurg mag je pas opereren na een wachttijd van minstens 15 dagen.}

Voorschotverbod genegeerd

In bijna alle klinieken werd aan de patiënt een voorschot gevraagd, gaande van € 500 tot € 3500. In zeven klinieken moesten we het voorschot binnen de twee weken na de consultatie al betalen. In één kliniek moesten we de "reservatiekosten" zelfs binnen de 24 uur betalen.

Nochtans is het volgens onze interpretatie van de wet, en die van advocaat Sander Briké (specialist inzake gezondheidsrecht), verboden om een voorschot te vragen voor esthetische chirurgie. De dokter mag wel al een ereloon aanrekenen voor de raadplegingen die aan de ingreep voorafgaan.  

Je krijgt dit voorschot blijkbaar niet altijd terug als je je bedenkt. Dat is compleet onethisch. Zo worden patiënten onder druk gezet om bij twijfel de ingreep toch te laten uitvoeren ("Ik heb reeds betaald, dus ik zal het maar doen")!

Van gedachten veranderd en reeds een voorschot betaald? Opgelet: sommige privéklinieken betalen dit niet terug.    

Hoe sommige artsen achterpoortjes zoeken ...

Art. 20 van de Wet van 23 mei 2013 stelt het volgende:

Met “verslag” wordt het informatieverslag bedoeld dat we hierboven bij “Te snel onder het mes” reeds aanhaalden.

In de periode tussen de ondertekening van zo'n verslag en de geplande ingreep mag een arts volgens ons dus geen voorschot vragen (een derde, zoals een ziekenhuis of een privékliniek, trouwens ook niet). Maar wat als hij een voorschot vraagt vóór hij de patiënt vraagt om een informatieverslag te ondertekenen?

Dit kwamen we in ons onderzoek vaak tegen. Onze mysteryshoppers kregen bijna nooit een formeel informatieverslag te zien (slechts twee keer)! Toch werd er een voorschot gevraagd. Nochtans moet de patiënt dat informatieverslag verplicht ondertekenen. 

De artsen en klinieken die zo te werk gaan denken misschien dat ze zo de wet omzeilen, want volgens een strikte interpretatie van de letter van de wet doen ze niets verkeerd. Maar ze vergeten dat ze met dergelijk gedrag de “geest van de wet” schenden (de patiënt de gelegenheid geven om zich te bedenken, zonder negatieve financiële gevolgen). Een dergelijke interpretatie staat haaks op de bedoelingen van de wetgever. En daar houden rechters en de Orde der artsen ook rekening mee.

Het is wel een feit dat de wet op dit vlak onduidelijk geformuleerd is. We vragen aan de minister van Volksgezondheid om daar iets aan te doen. 

Torenhoge annulatiekosten

• Bij O2 Clinic in Antwerpen en Kliniek Beaucare in Machelen ben je € 500 kwijt als je een maand op voorhand annuleert.
• De Claris Clinic in La Hulpe brengt het volledige voorschot in rekening (€ 1000) als je binnen de vier weken voor de ingreep annuleert.
• Bij de ST Clinic in Tournai ben je volgens de algemene voorwaarden in de overeenkomst die onze mysteryshopper meekreeg het volledige bedrag van de operatie (€ 7139!)  kwijt als binnen de twee weken voor de ingreep annuleert. Annuleer je tussen de 15e en de 30ste dag voor de ingreep, dan zou je nog steeds 50 % van de totale operatiekosten moeten betalen. 
• De O2 Clinic in Antwerpen rekent 100 % van de totale operatiekosten aan als je binnen de week voor de ingreep annuleert.
• Bij de Wellnesskliniek in Genk moet je binnen de 24 uur een “reservatiekost” betalen (€ 605) en dat bedrag wordt sowieso niet terugbetaald. Het doet er niet toe wanneer je annuleert …

_{De annuleringskosten kunnen in sommige privéklinieken zeer hoog oplopen.} 

Frauduleuze wanpraktijken

 _{Met deze nomenclatuurnummers zou onze mysteryshopper zonder voorkeursregeling € 13,27 of € 19,81 terugkrijgen van het ziekenfonds.}

 

Een kleine asymmetrie aan de tepels aanpassen is helemaal geen ingreep met een "therapeutisch" doel en komt dus niet in aanmerking voor BTW-vrijstelling.

Illegale reclame

Reclame maken voor plastische chirurgie is verboden in België. We stelden vast dat sommige schoonheidsklinieken en artsen (zeven van de 19) dit verbod gewoonweg negeren en toch op allerlei manieren klanten trachten te lokken naar hun praktijk. 

• Op de website van vijf klinieken vonden we duidelijke reclameslogans en reclamebeelden terug.
• Van zes klinieken weten we dat ze advertenties kochten bij Google om plastische chirurgie te promoten.
• Twee klinieken kochten advertenties voor Facebook en Instagram bij Meta om mensen te stimuleren om bij hen onder het mes te gaan. 

Maar liefst zes van de 19 bezochte schoonheidsklinieken negeerden het reclameverbod. 

De "kampioen" op het vlak van illegale reclame is ongetwijfeld de Wellness Kliniek in Genk. Daar kun je al een borstvergroting krijgen voor "€ 2995". Die prijszetting alleen al (nét geen € 3000) is een duidelijke marketingstrategie ("psychological pricing"). 

Maar daar houdt het niet mee op. "Toen ik online een afspraak boekte voor een consultatie kreeg ik prompt een kortingsbon van € 50 voor een borstvergroting in mijn mailbox", vertelde onze mysteryshopper. "Sinds mijn emailadres in hun systeem zit, krijg ik geregeld berichten met allerhande promoties en tijdelijke deals voor plastische chirurgie: voor valentijn, moederdag enz. Ook op mijn Facebook-tijdslijn verschijnen er met de regelmaat van de klok advertenties voor esthetische ingrepen in de Wellness Kliniek".

_{De Wellness Kliniek is zonder twijfel de kampioen op het vlak van illegale reclame.} 

De Wellness Kliniek schakelt daarnaast ook klanten in om reclame te maken, in ruil voor een beloning ("Happy ambassadors") om klanten te ronselen. Ze maakt ook volop reclame voor een lening om plastische chirurgie te financieren, om mensen met weinig financiële middelen over de streep te trekken.

_{De marketingmachine van de Wellness Kliniek draait op volle toeren om meer borstvergrotingen te verkopen.}

Te weinig aandacht voor geestelijke gezondheid

In 2014 benadrukte de Hoge Gezondheidsraad in een advies het belang van een korte psychologische screening als onderdeel van de anamnese. Ook andere instanties, zoals British Association of Aesthetic Plastic Surgeons (BAAPS) en de Australian Psychological Society (APS), dringen daar op aan. 

Bepaalde psychologische problemen, zoals Body Dysmorphic Disorder, nopen namelijk tot voorzichtigheid. Mensen met die aandoening willen vaak telkens weer opnieuw onder het mes, omdat ze nooit tevreden zijn. Goed voor de portemonnee van de plastisch chirurg, maar potentieel desastreus voor het psychosociale welbevinden van die patiënten.

"Externe motieven" zijn ook een alarmbel. Daarbij vraagt een vrouw bijvoorbeeld een borstvergroting omdat ze druk voelt vanuit haar omgeving (echtgenoot, vriendengroep ...) om deze ingreep te ondergaan.

In de praktijk, in de klinieken die wij bezochten, hebben we weinig gemerkt van enige psychologische screening. In slechts negen van de 19 klinieken kreeg de patiënt de vraag waarom ze precies een borstvergroting overweegt. Slechts zes klinieken peilden naar de aanwezigheid van eventuele psychologische problemen.

"Leeggelopen zakskes"

Daarnaast stellen wij ons vragen over de manier waarop sommige artsen omgaan met patiënten, en de impact daarvan op het zelfbeeld van vrouwen die plastische chirurgie overwegen.

“In de meeste klinieken moest ik vrij snel mijn blouse uit trekken, zodat de dokter eens kon kijken naar de stand van zaken”, vertelde een mysteryshopper. “Een aantal artsen begon meteen op te sommen wat er allemaal mis is met mijn borsten: mijn borsten zouden ondergevuld zijn en te veel hangen. Één chirurg gebruikte daarbij termen als “leeggelopen zakskes”, “een banaantje dat helemaal onderaan hangt” en “paaseiborsten”.

Een andere chirurg zei: "Moest ge mijn nichtje zijn dan zou ik zeggen: ja, dat is nu wel terecht" (om iets te laten doen aan haar borsten, red.).

Tegen een andere mysteryshopper zei een chirurg dat haar borsten er "leeg" uitzien. Een andere chirurg zei dat haar boezem mooier zou zijn als ze wat meer "cleavage" zou hebben.

Schuilt achter zo'n aanpak een verkoopstactiek om meer borstvergrotingen te verkopen (maak ze nóg onzekerder over hun borsten, dan zullen ze wel toehappen)? Of zien die artsen dit misschien als een onderdeel van de "diagnosestelling"? Bij de betrokken mysteryshoppers kwam dit in elk geval als een belediging over.

Een andere chirurg wees de patiënt erop dat "haar man content zou zijn" als ze de ingreep zou laten doen. Het herstel zou meevallen, dus hij zou er snel mee mogen "spelen" ... Dat is in onze ogen wél duidelijk een verkooppraatje! 

Ook ongepast: nog een andere arts wees erop dat zijn personeel ook borstimplantaten van Motiva heeft. "Zij is de volgende dag al terug komen werken", zei hij toen hij wees naar een secretaresse die net buiten liep. Of zijn personeel op de hoogte is van deze "ontboezemingen", weten we niet ...

Wij vragen maatregelen na ons onderzoek naar borstvergroting

Het vervolg?

• Elke schoonheidskliniek krijgt een brief met persoonlijke feedback om haar dienstverlening te verbeteren.

• We leggen klacht neer bij de FOD Economie en de FOD Volksgezondheid tegen de schoonheidsklinieken die het voorschotverbod negeren en illegale annuleringsvergoedingen aanrekenen. 
  
  
• We gaan ook klacht neerleggen bij de FOD Economie tegen de klinieken die het reclamebod negeren. We vragen meer controle op de naleving van de reclameregels.

• We gaan onze bevindingen voorleggen aan het RIZIV en de FOD Financiën. We vragen een plan van aanpak om de frauduleuze praktijken die we tegenkwamen in de toekomst te voorkomen.

• We gaan de Orde der artsen aanschrijven om de wanpraktijken die we tegenkwamen aan te kaarten.

• Ook de Koninklijke Belgische Vereniging voor Plastische, Reconstructieve en Esthetische Chirurgie (RBSPS) krijgt een brief van ons. We vragen meer aandacht voor de geestelijke gezondheid van patiënten. We vragen ook om in samenwerking met het federaal agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten (FAGG) een chirurgische bijsluiter op te stellen die chirurgen kunnen meegeven aan hun patiënten, zoals in Nederland.

• Tot slot, richten we ook een schrijven naar de minister van Volksgezondheid om de problemen die we tegenkwamen aan te kaarten. We willen dat een chirurgische bijsluiter meegeven verplicht wordt. We vragen ook om Art. 20 van de Wet van 23 mei 2013 die de esthetische heelkunde regelt aan te passen en de onduidelijkheden betreffende het voorschotverbod eruit te halen.