Wat helpt bij lichamelijke klachten bij zittend werk?
Ergonomisch bureaumateriaal kan helpen om een neutrale werkhouding aan te nemen achter je bureau. Een neutrale werkhouding is echter vaak onvoldoende om spierpijn en gewrichtspijn te voorkomen of te verminderen. In dit dossier leggen we uit wat wel en niet helpt om pijn aan de rug, nek, schouder of pols aan te pakken.
Wat is de neutrale houding?
Ergonomische richtlijnen streven altijd de zogenaamde "neutrale" lichaamshouding na. Vrij vertaald: een zo natuurlijk mogelijke houding waarbij gewrichten, spieren en pezen zo min mogelijk belast worden.
Tips om een goede zithouding aan te nemen
- Hoofd, nek en romp moeten daarbij één verticale lijn vormen, recht voor het scherm;
- De bovenkant van het scherm hoort op ooghoogte of er net onder, zodat je kunt lezen zonder je hoofd of nek te buigen;
- Je dijbenen zijn evenwijdig met de vloer, en je voeten rusten plat op de grond. De hoeken tussen romp-dijbenen, dijbenen-onderbenen en onderbenen-voeten zijn allemaal recht (90°);
- Er is voldoende plaats onder je werkblad voor je benen;
- De rug- en lendesteun van je stoel volgen de kromming van je rug en geven voldoende steun;
- Je bovenarmen liggen losjes naast je lichaam, evenwijdig met de romp, je ellebogen dicht bij je lichaam. Je schouders zijn ontspannen, niet opgetrokken, en je boven- en onderarmen vormen een rechte hoek;
- Je werkblad is ingesteld op ellebooghoogte. Je onderarmen, polsen en handen vormen een horizontale lijn, ongeveer evenwijdig met de vloer. Vermijd scherpe randen.
Helpt een neutrale houding bij klachten aan rug, nek, schouder of pols?
Hoewel het aannemelijk lijkt dat de neutrale werkhouding leidt tot minder belasting en dus tot minder spier- en gewrichtsklachten, is daar geen overtuigend wetenschappelijk bewijs voor, noch voor het voorkomen noch het verlichten ervan. Dat langdurig zitten of bepaalde zithoudingen zouden leiden tot meer klachten, is evenmin voldoende bewezen. Het feit dat je pijn hebt terwijl je aan je bureau zit, betekent niet per se dat je houding ook de oorzaak is van die pijn.
Dat er geen overtuigend wetenschappelijk bewijs voorhanden is dat de neutrale houding helpt, is te wijten aan twee redenen: spier- en gewrichtsklachten hebben zelden één enkele oorzaak, en de kwaliteit van de beschikbare studies stelt teleur.
Meer dan één oorzaak
Zowel fysieke factoren (bv. werkhouding), persoonlijke factoren (bv. leeftijd, algemene conditie) als psychosociale factoren (bv. stress, jobvoldoening) spelen een rol bij het ontstaan van spier- en gewrichtsklachten.
Eentonig werk, te weinig steun van je collega's of baas, onvoldoende autonomie of te weinig voldoening in je job vergroten je risico op zulke klachten. Hoe dat komt, is nog niet helemaal duidelijk. Mogelijk leiden zulke stressfactoren tot gespannen spieren, of verstoren ze de pijnregulatie van het lichaam.
Aangezien er zelden één oorzaak is voor de spier- en gewrichtsklachten, is het onrealistisch om te denken dat het volstaat om enkel de werkhouding, dus de fysieke belasting van je spieren en gewrichten, aan te pakken.
Een totaalaanpak is nodig, waarbij de verschillende factoren worden aangepakt, dus ook de psychosociale. Zo kun je bijvoorbeeld je taken en verantwoordelijkheden anders organiseren, of gaan wandelen tijdens de middagpauze. Dat vraagt meer geduld en is een pak lastiger te implementeren, voor zowel werkgever als werknemer, maar zal op termijn meer vruchten afleveren.
Ontoereikende studies
Op basis van de beschikbare studies kunnen we onmogelijk sluitende conclusies trekken. Ze waren vaak te klein, waardoor het moeilijk is om kleine verschillen tussen de test- en de controlegroep aan te tonen.
De studies verschilden dikwijls te sterk van elkaar om ze te vergelijken, doordat ze andere types deelnemers gebruikten (bv. met verschillende klachten of uit verschillende beroepsgroepen), andere parameters maten, andere ergonomische interventies onderzochten of de deelnemers over een andere termijn opvolgden. De resultaten van de verschillende studies zijn daardoor vaak tegenstrijdig. Bovendien kunnen ze door deze verschillen niet samen geanalyseerd worden (meta-analyse) om de bewijskracht te verhogen.
Dat het vaak moeilijk of onmogelijk was om deelnemers en/of onderzoekers te blinderen, kan dan weer leiden tot vertekende resultaten, omdat mensen vooringenomen kunnen zijn, zeker als ze zelf de uitkomstmaat moeten rapporteren. Deelnemers die weten dat ze in de testgroep zitten, zullen bv. minder pijn verwachten, en daardoor mogelijk ook minder pijn rapporteren.
Tot slot is het merendeel van de beschikbare studies meer dan 10 jaar oud. Er zijn bijgevolg te weinig studies die de impact van ons huidig kantoormateriaal zoals laptops of tablets hebben onderzocht. Die modernere technologie is vaak draagbaar en wordt vaak gebruikt op andere plekken en in andere werkhoudingen.
Al deze beperkingen zorgen ervoor dat er momenteel onvoldoende bewijs is dat de neutrale werkhouding of gespecialiseerd ergonomisch materiaal spier- en gewrichtsklachten bij kantoorwerkers kunnen voorkomen of verminderen.