De gevaren van namaakproducten kopen in België: wat je moet weten

Wat zijn namaakproducten?

Modeaccessoires, smartphones, cosmetica, speelgoed, medicijnen... al deze producten zijn waarschijnlijk namaak, of ze nu op internet of op een markt worden gekocht.

Namaak bestaat uit het illegaal reproduceren of kopiëren van producten door inbreuk te maken op een beschermd handelsmerk. Over het algemeen is namaak het schenden van een intellectueel eigendomsrecht, d.w.z. het gebruiken of verkopen zonder toestemming van de houder van het recht.

De verschillende soorten illegale vervalsingen

Alles kan worden nagemaakt: sigaretten, parfums, voedingsmiddelen, kleding, mobiele telefoons, zonnebrillen, auto-onderdelen, schakelaars, enz. Er is sprake van namaak wanneer een product wordt beschermd door intellectuele eigendomsrechten.

Er zijn 4 hoofdtypes van namaak:

• Handelsmerken: Het is verboden om een handelsmerklogo identiek te reproduceren. Bijvoorbeeld een T-shirt met het logo van de beroemde kleine krokodil. Zelfs ondersteboven wordt het als namaak beschouwd.
• Patenten: Deze beschermen het inventieve idee. Hierdoor kunnen de bedenkers inkomen verdienen aan hun uitvindingen. Het is verboden om een nieuwe uitvinding te kopiëren, te importeren of te verkopen zonder toestemming van de patenthouder. Voorbeelden: medicijnen, nieuwe moleculen.
• Auteursrechten: deze beschermen elke originele creatie, elke uiting van creatief werk (muziek, literaire tekst, film). Het is daarom verboden om ze te gebruiken als ze inbreuk maken op het auteursrecht.
• Ontwerpen en modellen: het is verboden om een ontwerp of model geheel of gedeeltelijk te reproduceren zonder toestemming van de rechthebbende. Voorbeeld: de vormen/curves van een luxe parfumflesje.

Waar komen namaakproducten vandaan?

Namaakproducten kunnen afkomstig zijn van:

• internetsites;
• marktplaatsen;
• particuliere verkoopsites;
• marktverkopers;
• sociale media.

De omvang van namaak in België

Uit een recent rapport van de OESO en EUIPO (European Union Intellectual Property Office) blijkt dat België de tweede belangrijkste eindbestemming is voor namaakproducten in Europa.

België blijkt dus een belangrijk doorvoerland te zijn waar goederen aankomen en van waaruit ze vervolgens worden gedistribueerd naar de rest van de Europese Unie.

Nagemaakte parfums, cosmetica en speelgoed

Welke sectoren worden getroffen door namaak?

Alle sectoren hebben te maken met namaak: kleding, tassen, brillen, geneesmiddelen, parfum, schoenen, sigaretten, cd's, dvd's, speelgoed, software, voedingsmiddelen, mechanische en elektronische reserveonderdelen en nagemaakte hightechproducten.

Volgens de FOD Financiën zijn de goederen die het vaakst in beslag worden genomen bij de douane:

• 1°/Speelgoed
• 2°/ Voedingsmiddelen
• 3°/ Cosmetica

Wat is de rol van de douane als het gaat om namaakproducten?

De rol van de douane is om namaakproducten te onderscheppen voordat ze op de Belgische markt komen of onderweg zijn naar andere landen.

Naast het onderscheppen van de goederen is het ook hun taak om consumenten te waarschuwen (die soms bewust en soms onbewust vervalsingen kopen) en om vervalsingen te vernietigen.

Bijvoorbeeld: in 2021 nam de Belgische douane 395.998 namaakspeelgoed en -spelletjes in beslag en 121.223 namaakmobieltjes en hun accessoires. Cosmetica en parfums waren goed voor een kleiner percentage, namelijk 9.430 artikelen.

Sancties van de douane voor de invoer van namaakproducten

Als je namaakgoederen invoert, uitvoert of doorvoert, riskeer je straffen zoals:

• een gevangenisstraf van 3 maanden tot 3 jaar.
• een boete tussen €500 en €500.000.
• inbeslagname en vernietiging van in beslag genomen goederen.

Verschil in straffen voor kopers te goeder trouw en kopers te kwader trouw

Er moet onderscheid worden gemaakt tussen kopers van namaakproducten die "te goeder trouw" zijn, d.w.z. kopers die namaakproducten hebben gekocht zonder dat ze het wisten. Bijvoorbeeld als de website waar ze de producten hebben gekocht geen enkel merk vermeldt of als de prijs geloofwaardig was. In dit geval riskeren de kopers niets.

Aan de andere kant, als ze "te kwader trouw" namaakproducten hebben gekocht, d.w.z. opzettelijk en bewust, of als ze namaakproducten in grote hoeveelheden hebben gekocht, lopen ze risico's (boetes, vernietiging van goederen en, in het ergste geval, gevangenisstraf).

Wat zijn de risico's van het kopen van namaakproducten?

Veiligheidsrisico's

Namaakproducten kunnen gevaarlijk zijn als ze geen conformiteitsbeoordeling, strenge tests of controles door de bevoegde autoriteiten hebben ondergaan. Namaakproducten voldoen zelden aan de Belgische of Europese minimumkwaliteitsnormen.

Voorbeeld: een gsm die ontploft in je tas omdat de batterij namaak is.

Gezondheidsrisico's

Het product is niet van goede kwaliteit omdat het gemaakt is van materialen die zelf van slechte kwaliteit zijn, of zelfs schadelijk of giftig.

Voorbeelden: gevaarlijke medicijnen, irriterende cosmetica, allergene kleding, sigaretten, enz.

Juridische en financiële risico's

Namaakproducten komen zonder garantie, waardoor je bij problemen geen ondersteuning kunt verwachten. Of je nu bewust of onbewust een namaakproduct koopt, je begaat een illegale daad en riskeert een boete en inbeslagname van het pakket.

Daarnaast ondersteun je door het kopen van namaakproducten vaak criminele activiteiten.

Wat zijn de gevolgen als je namaakproducten verkoopt?

Je riskeert gevangenisstraf en boetes als je namaakproducten verkoopt.

Verkoopplatforms zoals Vinted en Instagram zijn volgens de DSA verplicht om te controleren of de aangeboden producten of diensten niet illegaal zijn.

Naast de vernietiging van namaakproducten riskeren individuen die via verkoopplatforms verkopen tot 5 jaar gevangenisstraf en een boete van 800.000 euro.

Hoe kun je namaak herkennen?

Ons advies om geen namaakproducten te kopen

Het is niet eenvoudig om namaakproducten te herkennen in alle producten op de markt, omdat de vervalsingstechnieken voortdurend verbeteren. Soms kunnen subtiele verschillen worden opgemerkt.

Ons advies:

• Beoordeel de kwaliteit en prijs van de aangeboden goederen kritisch.
• Voer altijd de CEC WebshopCheck uit voordat je een online aankoop doet.
• Raadpleeg ook de officiële website van het aangeboden merk. Daarop staan vaak alle erkende verkooppunten. Controleer dus of het verkooppunt in kwestie erbij zit.

Wat moet ik doen als ik een namaakproduct heb gekocht?

Als je het slachtoffer bent van namaak, kun je een klacht indienen.

Meld het via het contactpunt van de FOD Economie.

Indien nodig kun je ook naar de rechtbank stappen. In dat geval raden we je aan om een advocaat gespecialiseerd in intellectuele eigendom in te schakelen.

Heb je nog vragen?

Als je nog vragen hebt, ontdek dan ons dossier "Hoe veilig tweedehands kopen en verkopen: tips en tricks om fraude te voorkomen".

VEILIG ONLINE KOPEN EN VERKOPEN