Vervanging van de gasketel: de aandachtspunten
Zelfs met een goede isolatie en een zachter klimaat kunnen we er niet onderuit. We moeten onze woningen doorgaans 6 tot 8 maanden op een jaar verwarmen. Een verwarmingsketel aankopen blijft echter een forse investering. Dus maak je beter geen fouten bij de keuze.
Analyse van een twintigtal offertes
We hebben aan drie abonnees uit de drie verschillende gewesten, die eraan dachten om hun gasketel te vervangen, gevraagd om aan ons onderzoek mee te werken, zonder dat daarbij de naam van Test Aankoop viel. We hebben met hen de voorstellen en offertes van verwarmingstechniekers bekeken. Dat leverde soms verrassende resultaten op.
In deze rijwoning van 175 m², met ook een op het noorden gerichte kleine studio, verwarmt de ruim 25 jaar oude ketel zowel de eigenlijke woning als de studio. Het warm water voor sanitair gebruik is afkomstig van een boiler die in de verwarmingsketel is geïntegreerd.
Uiteindelijk bezorgden 6 installateurs effectief offertes, of wat daarvoor moet doorgaan. Hun prijzen variëren van € 4 800 tot € 9 500. Qua vermogen van de verwarmingsketel, schommelden de voorstellen tussen 20 en 37 kW, terwijl een vermogen van 20 kW al ruimschoots voldoende was.
We stonden versteld van de soms overdreven vermogens en prijsverschillen, maar ook van de oplossingen waarmee twee installateurs kwamen aandraven voor het sanitair warm water. De ene stelde een direct warmwatersysteem voor, terwijl de andere op de proppen kwam met een kleine ingebouwde boiler van 42 liter, terwijl die je een douche van amper… 6 minuten kan bezorgen. Aangezien de woning over twee badkamers beschikt die tegelijkertijd kunnen worden gebruikt, is een grotere boiler hier aangewezen.
In geen enkele offerte werd er gerept over de isolatie van de leidingen.
Met ook een elektronische bescherming tegen corrosie van de boiler, een klimaatregeling en isolatie van de leidingen liep het bedrag van het bestek op tot € 5 431.
In deze typisch stedelijke rijwoning van 235 m² staat een verwarmingsketel van 40 kW die dateert van 1980 en louter voor de verwarming instaat. Sinds de aankoop van de woning in 2015 werden grote isolatiewerken uitgevoerd, waardoor het vermogen van de verwarmingsketel drastisch lager kan. Wij ramen het benodigde vermogen voor de door 12 radiatoren verwarmde oppervlakte van 235 m² op 15 kW. Welnu, al bij al stelden tien installateurs een nieuwe ketel met een vermogen variërend van 15 tot 35 kW voor. De offertes schommelden tussen € 4200 en € 7200, plaatsing inbegrepen.
Een van hen stuurde een offerte op, zonder zelfs ter plaatse te zijn gekomen. Hij baseerde zich op informatie uit een mail die hem was opgestuurd (met onder meer een foto van de oude ketel). Uiteraard had hij zo geen weet van de renovatiewerken die in de woning waren uitgevoerd, en miste hij de kans om een ketel met een lager vermogen voor te stellen.
4 van de 9 installateurs die ter plaatse een kijkje kwamen nemen, blijken professioneel bezig te zijn. 3 offertes onderscheidden zich van de rest, al hebben ze ook elk hun minpunten: de ene stelt een iets te krachtige ketel voor, de andere vergeet de buitensonde en de meest complete prijsofferte is meteen ook de duurste.
Uiteindelijk is de goedkoopste van de drie offertes de winnaar, namelijk die van € 5 200 (met een ketel van 20 kW), met nog € 150 extra voor de integratie van een internetgeconnecteerde thermostaat ter aanvulling van de sonde die in het oorspronkelijke voorstel ontbreekt.
In deze vrijstaande woning met een open atmosferische ketel uit 2004 die ook direct sanitair warm water levert, heeft de verwarmingsketel een nuttig verwarmend vermogen van 14 kW, dat oploopt tot 24 kW voor warm water. De 7 radiatoren verwarmen in totaal 130 m².
In dit geval is een verhoging van het vermogen van de ketel aangewezen. Een eerste offerte is gewoon prutswerk waar je niets aan hebt, maar waarvoor wel kosten worden aangerekend! Een tweede, min of meer complete offerte, van de enige installateur die blijk geeft van vakmanschap, voldoet evenmin. Hij beveelt een vermogen aan van 30 tot 35 kW voor de verwarmingsketel, wat duidelijk overdreven is. Meer offertes opvragen is de boodschap.
Onze aanbevelingen op basis van dit onderzoek
Uit de offertes die we in handen kregen, konden we heel wat nuttige informatie distilleren. We bekijken hierna de aandachtspunten voor wie zijn ketel wil vervangen. Kwestie van teleurstellingen te vermijden.
Een nieuwe ketel: ben je zeker?
Kies je installateur zorgvuldig
Welke keuzes moet je maken voor de verwarmingsketel?
Wat met het warm water voor het sanitair?
Hoe zit met de regeling en andere accessoires?
Welke administratieve vragen verdienen aandacht?
Alvorens je offertes begint op te vragen, moet je je afvragen of je wel echt een nieuwe ketel nodig hebt. Zeker omdat het idee soms van een vakman komt, bijvoorbeeld naar aanleiding van het onderhoud van de verwarmingsketel. Hoewel het geen schering en inslag is, werden ons in gelijksoortige situaties verbijsterende gevallen gemeld.
“Naar de knoppen, dus te vervangen ?”
Zo was er het geval van een Bulex-technicus die beweerde dat een extreem hoog CO-gehalte te wijten was aan een defecte brander en dat de ketel maar beter kon worden vervangen in plaats van een dure herstelling uit te voeren. Zijn diagnose werd niet gestaafd door een verbrandingsmeting. Gelukkig stelde ons lid zich vragen bij de vervanging van een gasverwarmingsketel van amper 13 jaar oud. Op ons advies schakelde hij een expert in, die geen enkel technisch probleem aan zijn ketel kon vaststellen…
Wees dus alert, ook voor de vrijheid waarover erkende technici in Wallonië beschikken om verwarmingsketels onmiddellijk buiten dienst te stellen.
Een terechte vervanging
Vraag de verwarmingsinstallateur steeds om een beschrijving van de storing van jouw toestel (attest van de verbrandingsmeting, attest van EPB-controle) en van de mogelijkheden om ze te verhelpen zonder de ketel te moeten vervangen. Win bij twijfel advies in bij een andere installateur of een keuringsorganisme (zoals BTV, AIB Vinçotte, SGS).
Niet voor de foute redenen
Merk op dat je recentere ketels bij de omschakeling van arm naar rijk gas in sommige regio’s niet noodzakelijk uit dienst hoeft te nemen. Een verwarmingsketel is pas oud na 20 of 30 jaar, en niet na 12 tot 15 jaar, zoals we af en toe op het internet lezen.
Wees beducht voor beloftes over een fantastisch rendement waarop je na een vervanging van de ketel zou mogen rekenen: 30 % minder verbruik als je condensatieketel vervangt door een ander condensatiemodel is volstrekt onrealistisch.
Is de ketel echt aan vervanging toe, dan is het zaak om meerdere offertes te vragen. Het is altijd interessant om te kunnen vergelijken. Misschien kun je wel duizenden euro's besparen. In ons onderzoek varieerden de prijzen, plaatsing inbegrepen, tussen € 4 200 en € 9 500.
Onze raadgevingen
- Mond-tot-mondreclame en raad van kennissen kunnen je bij de aanvragen van offertes al een eind op weg helpen.
- Nabijheid: we raden je aan een verwarmingstechnicus te kiezen binnen een straal van 15 tot 30 minuten van jouw woning. Bij storingen zal die eerder geneigd zijn om je snel te hulp te schieten zonder al te hoge verplaatsingskosten aan te rekenen.
- Erkenning en labels: check dat hij een erkenning voor jouw gewest heeft voor de oplevering en het onderhoud van verwarmingsketels.
Houders van een Cerga-kwaliteitslabel zijn opgeleid voor aardgas- en propaangasinstallaties en mogen de officiële lektest op leidingen uitvoeren. Voor een nieuwe aansluiting hoef je er dan geen keuringsorganisme bij te halen.
Werken met een Cerga-installateur is ook aangewezen om premies in de wacht te kunnen slepen, onder meer die voor de vervanging van verwarmingsketels die dateren van vóór 2000 in het kader van de omschakeling van arm naar rijk gas. - Recente installaties: in tijden van smartphones mag je aan de installateur zeker voorbeelden van recente installaties vragen. Leidingen die correct zijn aangebracht en goed geïsoleerd zijn, wijzen op een verzorgde uitvoering van het werk.
- Financiële toestand: aangezien je wellicht een voorschot zult betalen, kun je voorzichtigheidshalve maar beter de financiële toestand van de vakman checken bij de Kruispuntbank van Ondernemingen of op Company web die dit soort informatie op een meer bevattelijke manier brengt.
- De menselijke factor: als er problemen optreden, kun je niet zonder je verwarmingstechnicus. Je hebt dan beter een goed contact met hem.
Van theorie naar praktijk
De installateurs moeten wel ter plaatse komen om hun offerte met kennis van zaken op te stellen, om hun tijd te nemen voor de opmaak ervan, met voldoende details over de prestaties, het materiaal en de voorwaarden. Dit is niet altijd het geval.
Een van de deelnemers aan ons onderzoek nam contact op met 5 installateurs in de hoop 3 volledige offertes te bemachtigen, maar kreeg uiteindelijk slechts 3 bezoeken en 2 offertes. Een ervan werd dan nog ter plaatse opgesteld met enkel een opsomming van de kosten, tegen betaling van € 65 verplaatsingskosten. Dit kostenoverzicht beperkte zich tot de vermelding van het merk van verwarmingsketel, zonder specificatie van model, vermogen, afstelling of toebehoren. Dit is pure afzetterij! Ga nooit akkoord om te betalen voor dit soort bestek.
EPB-erkenning voor de oplevering, het onderhoud en de audit
Door toedoen van de Europese EPB-richtlijn verplichten de gewestelijke regelgevingen al meer dan 10 jaar dat de oplevering, de controle of het onderhoud en de audit (voor een diagnose) van verwarmingsinstallaties door een erkend technicus gebeuren.
Het onderhoud/de controle van een gasketel (zonder gepulseerde brander, wat bij particulieren meestal het geval is) vereist een GI-technicus gasvormige brandstoffen. Voor verwarmingsketels met gepulseerde brander is een GII vereist.
Dezelfde technicus kan instaan voor de oplevering (indienststelling) van een ketel, behalve in Brussel waar je een EPB-verwarmingsadviseur van type I of II nodig hebt (II = verwarmingsketels van meer dan 100 kW, dus in appartementsgebouwen).
Hier vind je de lijst van erkende vaklui (per gewest) :
Vraag aan installateurs of ze wel degelijk een erkenning hebben voor de oplevering en het onderhoud van de ketel in het gewest waar jij woont. Het is de gelegenheid om de vraag van de EPB-oplevering aan te kaarten.
- Vermogen van de verwarmingsketel. Dit is het cruciale element, dat zal bepalen of je erin slaagt om de woning goed te verwarmen. Het vermogen wordt berekend op basis van de kenmerken van het gebouw: volume, oppervlakte en samenstelling van de wanden. Helaas zijn er maar weinig installateurs die zich in ons onderzoek echt de moeite hebben getroost om zich een goed idee te vormen van de te verwarmen plaatsen. De meeste voeren geen enkele berekening uit. Sommigen informeren toch naar het aantal radiatoren of, heel zelden, de oppervlakte.
Vermijd overdimensionering. De meeste verwarmingstechniekers nemen geen risico en opteren voor een overgedimensioneerde ketel omdat ze dan zeker zijn dat de klant altijd mooi warm zal hebben. Ook al kost je dat meer in aankoop en mag je erop rekenen dat de verbranding niet optimaal zal zijn omdat de ketel frequent zal in- en uitschakelen.
Tip. Om monsters van ketels te vermijden zoals we die in sommige offertes terugzagen, kun je de berekening van de “virtuele elektrische radiatoren” uitvoeren. Op vol vermogen (ca. 2 kW) kan zo’n elektrische radiator doorgaans een lokaal verwarmen. Schat hoeveel radiatoren je nodig zou hebben en vermenigvuldig dit aantal met 2; zo bereken je het vermogen van een vergelijkbare verwarmingsketel. En omgekeerd kun je je afvragen wanneer een verwarmingstechnieker jou een ketel van 30 kW voorstelt, of je echt 15 radiatoren op vol vermogen nodig zult hebben om het warm te hebben !
- Model: condensatieketels zijn nu de standaard geworden om aan de Europese regels rond rendement te voldoen. De vraag welk model je moet kiezen stelt zich dus niet meer (behalve in een appartementsgebouw waar je atmosferische ketels mag plaatsen als er compatibiliteitsproblemen met de schoorsteen zijn).
- Toevoer van lucht en afvoer van rookgassen. De huidige ketels mag je niet meer op een brede klassieke schoorsteen in metselwerk of terracotta aansluiten. Je moet er een nieuwe buis in laten aanbrengen of elders een buis laten plaatsen. De toevoer van lucht gebeurt via dezelfde concentrische buis, via een andere buis of zelfs met toevoer van buitenlucht in het stooklokaal.
Bespreek deze punten met de verwarmingstechnieker en vergewis je er desgevallend dat die zaken ook in de offerte staan, met prijs en al. Volgens de specifieke situatie kunnen de kosten voor aanpassingen aan de schoorsteen fors oplopen.
Kijk wel uit als wordt voorgesteld om horizontale buizen te plaatsen die op de gevel uitkomen. Die moeten aan specifieke veiligheidsregels voldoen en bij koud weer zul je de rook uit de buizen zien komen, wat storend kan zijn. Daarom raden we een verticale afvoer van de rookgassen aan
Nog dit. Vergeet de afvoer van het condenswater niet.
- Vloer- of wandmodel? Onze laatste betrouwbaarheidsenquête gaf een licht voordeel aan de vloermodellen. Maar wandmodellen beschikken vaak over een circulatiepomp en een expansievat en dreigen daardoor wel eens vaker een panne op het conto te krijgen, die niet echt aan de ketel te wijten zijn. Vaak is het vooral de beschikbare ruimte en de plaatsindeling die bepalend zullen zijn voor de keuze.
- Materiaal. Je hebt momenteel de keuze tussen inox en aluminium-silicium. We beschikken niet over statistische gegevens die ons toelaten ons voor het een of het ander uit te spreken. De verwarmingsketel zal hoe dan ook lang werken en meegaan.
- Circulatiepomp en expansievat : inbegrepen of niet? De meerderheid van de huidige kleine verwarmingsketels bevat een ingebouwde circulatiepomp. Nochtans presteert een externe circulatiepomp a priori beter, het risico op pannes is er kleiner en de vervanging ervan is makkelijker. Ook voor het expansievat opteer je bij voorkeur voor een extern model zodat je een aangepast formaat kunt kiezen.
- De prijs. Voor eenzelfde vermogen kan de prijs van een ketel tot bijna het drievoudige bedragen. De modellen van 20 kW schommelen tussen minder dan € 1 500 en € 4 000 (prijs zonder btw), naargelang je kiest voor een instapmodel of een exemplaar uit het topgamma.
Het merk. Elke installateur heeft een voorkeur voor een merk, in functie van criteria die discutabel zijn : prijs, betrouwbaarheid, beschikbaarheid van stukken en technische ondersteuning. De mening van de installateur telt mee maar is niet zaligmakend. Sommige criteria (gewoonte, contacten, marge) kunnen geen belang hebben voor jou. Als je zelf een voorkeur hebt voor een bepaald merk, vergewis je er dan van dat de verwarmingstechnieker er graag en vaak mee werkt.
In 2018 hebben we een enquête gepubliceerd over verwarmingsinstallaties die was afgenomen bij honderden consumenten om statistisch waardevolle informatie over de betrouwbaarheid van de toestellen te verzamelen. Dit waren de resultaten, maar weet dat het merk dat toen nummer 1 stond in de rangschikking, intussen failliet is gegaan.
Als je een nieuwe verwarmingsketel plaatst, kan dat meteen de gelegenheid zijn om na te denken over de manier waarop het warm water wordt aangemaakt. De verwarmingsketel kan immers niet alleen instaan voor de verwarming van de lokalen, maar ook voor het warm water, hetzij ogenblikkelijk, hetzij met een voorraadvat in een boiler.
- Ogenblikkelijk opwarmen of in een voorraadvat? In het eerste geval heb je 20 tot 25 kW nodig om met een minimum aan comfort te zorgen voor een aftappunt voor warm water in de badkamer.
Als je echter water ter beschikking moet hebben voor verschillende douches of baden, dan is het systeem met een voorraadvat, dus een boiler, vereist. En het nodige vermogen mag wat lager wanneer er wat tijd rest tussen het moment dat het warm water wordt aangemaakt en het moment dat dit wordt gebruikt. Tenzij je frequent multi-jetdouches of -baden wilt nemen, telt de productie van het warm water voor sanitair gebruik dan niet mee voor de dimensionering van het vermogen van de ketel. - Volume van de boiler. Onthoud dat je ongeveer 100 liter nodig hebt voor een “spaarzame” douche van zo’n 15 minuten. Voor twee opeenvolgende douches, over 30 minuten, heb je een dubbel zo grote voorraad nodig. Als er een uur tussen zit, heeft de ketel de tijd om de boiler opnieuw met warm water aan te vullen en mag het volume kleiner zijn. Maar neem toch wat marge. De afmetingen van de boiler zijn niet zo bepalend voor de kosten van het warm water. Het klopt dat een grotere boiler zorgt voor meer warmteverliezen omdat ze een groter oppervlak hebben in contact met de lucht eromheen. Maar de keuze voor een te kleine boiler zal aanzetten om de watertemperatuur de verhogen, wat ten koste gaat van de energiebesparing en voor meer verkalking zorgt in het toestel.
- Bescherming tegen corrosie. Kies een boiler met een elektronische anode (actieve bescherming tegen corrosie) of een kuip in inox die een langere levensduur hebben. De boilers met een magnesiumanode vergen nazicht en een vervanging omdat dit soort anode slijt.
- Isolatie. Laat ruimte tussen de muur en de boiler en plaats zo mogelijk een laag extra isolatie rond de boiler.
- Kamerthermostaat. Die schakelt de ketel aan en uit volgens de warmtevraag die er uit een lokaal komt. Behalve de beperkingen die dat meebrengt voor lokalen die niet dezelfde oriëntatie hebben als de ruimte met die thermostaat, kun je hiermee de werkingstemperatuur van de ketel niet fijn afstellen. Het heeft geen zin om kokendhete radiatoren te hebben als het buiten 10°C is.
- Buitensonde. Om de ketel te laten weten hoeveel graden het buiten is, is de plaatsing van een buitensonde een absolute noodzaak. De condensatieketel kan dan zijn rendement optimaliseren door op een lage temperatuur te werken.
Als je niet beschikt over een geschikte plek, dus niet in de zon, om de buitensonde te plaatsen, bestaan er internetgeconnecteerde thermostaten die de weergegevens in real time ophalen. - Thermostatische kranen: voorzie er voldoende om de ketel en de boiler van de waterkring af te koppelen, en om te vermijden dat je alle water uit het verwarmingscircuit moet verwijderen als er een probleem opduikt.
- Modderfilter: vaak wordt die door de installateurs voorgesteld. Hij is dan ook aangeraden.
- Isolatie van de leidingen. Die is niet verplicht in Brussel, maar ze is cruciaal om energie te besparen. Laat de verwarmingsleidingen, de thermostatische kranen en de circulatiepomp zeker isoleren (minstens 20 mm dik) wanneer die zich in niet-verwarmde ruimten bevinden (washok, garage…).
Alvorens een bestelbon te tekenen, let je maar beter op enkele punten.
Het voorschot. Een aannemer beschikt doorgaans over voldoende garanties dat de consument zal betalen. Als hij toch een voorschot vraagt, probeer die dan zo laag mogelijk te houden en spreid de betalingen volgens de voortgang van de werken, of koppel de betalingen aan de levering van materialen. Bv. 15 % bij het tekenen van de bestelbon, 30 % bij de levering van de materialen bij jou thuis, 30 % bij de plaatsing, 25 % saldo bij de indienststelling van de installatie en de goedkeuring ervan.
- De planning. Laat de data en de termijnen expliciet bepalen voor de start, het einde en de oplevering van de werken.
- Oplevering van de werken. Na de plaatsing en de indienststelling moet je de installatie nakijken en uittesten. Ook al ben je geen expert op het vlak van verwarming, toch kun je nagaan of de leidingen geïsoleerd zijn, of er een luchttoevoer is, of de schoorsteen oké is, of de thermostatische kranen effectief aanwezig zijn en of de werf proper is. Steek alle radiatoren aan en vraag aan de verwarmingstechnieker om de ketel tijdelijk volop te laten draaien om te checken of alle radiatoren effectief warm worden.
Bij deze oplevering moet de installateur jou een EPB-opleveringsdocument bezorgen, alsook de documenten voor eventuele premies, de handleiding van de verwarmingsketel en die voor de regeling. Laat dit in de bestelbon opnemen om te vermijden dat je achteraf achter die documenten moet aanzitten. De installateur moet jou ook de basisregeling uitleggen alsook de voornaamste zaken die je als gebruiker kunt bedienen. Als je je daartoe in staat acht, mag je zeker vragen om te weten hoe men de verwarmingscurve regelt. Die bepaalt de verhouding tussen de buitentemperatuur en de starttemperatuur van de ketel. Dat is belangrijk voor de efficiëntie van het toestel.
In de praktijk vindt de oplevering plaats net na de indienststelling van de ketel. - EPB-oplevering. Gewestelijke regelgevingen leggen op dat een erkend technieker de officiële oplevering van de verwarmingsketel uitvoert. Dat kan jouw eigen verwarmingstechnieker zijn als hij daartoe erkend is.
- De oplevering wordt geacht te zijn gebeurd:
• de dag van de indienststelling in Vlaanderen als de installateur ook de oplevering voor zijn rekening neemt of binnen 15 dagen na de indienststelling;
• binnen de maand na de indienststelling in Brussel;
• de dag van de indienststelling in Wallonië.
Volgens ons zou die verantwoordelijkheid automatisch aan de installateur moeten worden toevertrouwd. Vooral omdat in Wallonië bijvoorbeeld de EPB-regelgeving oplegt dat wie een verwarmingsketel plaatst, ook minstens een erkend persoon in zijn team moet tellen. Als die persoon er toch is, waarom zou hij dan niet worden verplicht om die taak te vervullen?