Keelkanker
Roken en geregeld alcohol drinken zijn de grootste oorzaken van keelkanker. Voorkomen is dus de boodschap. De behandelingen hebben immers vaak een zware lichamelijke en mentale impact.
Er bestaan verschillende vormen van keelkanker, zoals neuskeelholtekanker (van het slijmvlies van de neuskeelholte), hypopharynxkanker (van het slijmvlies van het onderste gedeelte van de keel) en strottenhoofdkanker (aan het strottenklepje of de stembanden). Hoe vroeger de diagnose wordt gesteld, hoe groter de kans op genezing.
Naar schatting worden bijna 4 op 5 nieuwe strottenhoofd- of keeltumoren in België vastgesteld bij mannen. Het aandeel vrouwen lijkt echter steeds groter te worden. De boosdoeners zijn heel vaak alcohol en tabak. Verstokte rokers lopen 5 tot 25 keer meer risico dan niet-rokers. Wie graag een glaasje lust, heeft 5 tot 33 keer meer kans dan geheelonthouders, afhankelijk van de dagelijkse hoeveelheid alcohol. En wie zowel rookt als geregeld drinkt, heeft maar liefst 200 keer meer kans om deze kanker te ontwikkelen. Die cijfers variëren echter naargelang van de leeftijd en de streek. De ziekte komt vooral voor vanaf 55 jaar en meer in Vlaanderen dan in Wallonië.
Daarnaast zou het humaan papillomavirus, verantwoordelijk voor baarmoederhalskanker, aan de basis liggen van 15 tot 35% van de kankers in hoofd en hals (waartoe ook keelkanker behoort). Een mogelijke verklaring zou de grote toename van orale seks bij adolescenten zijn.
Er bestaan verschillende vormen van keelkanker, zoals neuskeelholtekanker (van het slijmvlies van de neuskeelholte), hypopharynxkanker (van het slijmvlies van het onderste gedeelte van de keel) en strottenhoofdkanker (aan het strottenklepje of de stembanden). Hoe vroeger de diagnose wordt gesteld, hoe groter de kans op genezing.
Naar schatting worden bijna 4 op 5 nieuwe strottenhoofd- of keeltumoren in België vastgesteld bij mannen. Het aandeel vrouwen lijkt echter steeds groter te worden. De boosdoeners zijn heel vaak alcohol en tabak. Verstokte rokers lopen 5 tot 25 keer meer risico dan niet-rokers. Wie graag een glaasje lust, heeft 5 tot 33 keer meer kans dan geheelonthouders, afhankelijk van de dagelijkse hoeveelheid alcohol. En wie zowel rookt als geregeld drinkt, heeft maar liefst 200 keer meer kans om deze kanker te ontwikkelen. Die cijfers variëren echter naargelang van de leeftijd en de streek. De ziekte komt vooral voor vanaf 55 jaar en meer in Vlaanderen dan in Wallonië.
Daarnaast zou het humaan papillomavirus, verantwoordelijk voor baarmoederhalskanker, aan de basis liggen van 15 tot 35% van de kankers in hoofd en hals (waartoe ook keelkanker behoort). Een mogelijke verklaring zou de grote toename van orale seks bij adolescenten zijn.
Zeker tijdens de beginfase van keelkanker zijn de symptomen niet specifiek.
- een schorre stem
- aanhoudende keelpijn
- opgezette klieren
- een hardnekkige hoest
- pijn in hals en oren
- moeilijk slikken
- onverklaarbaar gewichtsverlies
- ademhalingsproblemen
Deze symptomen kunnen evengoed een andere oorzaak hebben, maar bij twijfel gaat u toch beter naar de dokter. Het belangrijkste alarmsignaal is een schorre stem. Die kan net zo goed het gevolg zijn van stress, veel roken, een keelontsteking of overwerkte stembanden. Maar hebt u er na twee weken nog altijd last van, raadpleeg dan een arts. In een vroeg stadium is keelkanker immers nog goed te behandelen, terwijl in een latere fase een laryngectomie (verwijdering van het strottenhoofd) vaak de enige optie is.
De dokter kan een aantal onderzoeken doen voor hij overgaat tot een meer ingrijpende analyse via een scan of biopsie. Zo zal hij eerst een lichamelijk onderzoek uitvoeren om eventuele tekenen van keelkanker op te sporen, zoals gezwollen klieren in de nek. Tijdens een laryngoscopie kan hij het strottenhoofd en de stembanden bekijken, hetzij met een spiegeltje achter in de keel, hetzij met een dunne, buigzame slang waarin een cameraatje zit.
Bij een probleem kan hij de patiënt doorverwijzen voor een CT-scan om de probleemzones in beeld te brengen door middel van gedetailleerde röntgenfoto’s. Tot slot is er maar een manier om te weten of er daadwerkelijk sprake is van een kankergezwel, namelijk door een biopsie. Hierbij verwijdert men een stukje weefsel om dat te onderzoeken in het laboratorium.
De behandelingen van keelkanker zijn fysiek ingrijpend en hebben vaak ook een grote psychologische weerslag. Het type en de omvang van de behandeling hangen af van de soort van kanker, de plaats en grootte van de tumor, de uitgebreidheid van de ziekte en de algemene conditie en leeftijd van de patiënt. In de meeste gevallen geeft men de voorkeur aan de minst verminkende oplossingen, namelijk radiotherapie en/of chemotherapie. Maar in verder gevorderde gevallen is een gedeeltelijke of totale laryngectomie soms onafwendbaar (voor ongeveer één Belg op 9 000).
Radiotherapie en/of chemotherapie
De behandeling bestaat erin de kanker gericht aan te vallen met straling of chemische stoffen die de zieke cellen moeten doden of verhinderen dat ze zich vermenigvuldigen.
Laryngectomie
Bij een gedeeltelijke laryngectomie wordt enkel het stukje met de tumor weggehaald uit het strottenhoofd of de larynx (waarin ook de stembanden zitten). Op die manier kan de stem vaak gespaard blijven. Bij een totale laryngectomie wordt het strottenhoofd volledig verwijderd. De luchtpijp wordt dan rechtstreeks verbonden met de tracheostoma, een gaatje onder aan de keel. Via die kleine opening zal de patiënt voortaan ademen. Als hij een verkoudheid of een bronchitis heeft, zal hij ook door dat gaatje hoesten (eventueel gepaard gaand met slijm of bloed). Daarnaast moet hij opnieuw leren snuiten en ruiken.
Doordat de luchtpijp niet langer verbonden is met het strottenhoofd, verliest hij bovendien zijn stem. Die handicap is heel moeilijk te verteren, zowel op lichamelijk als op psychologisch en sociaal vlak. De patiënt kan plots niet meer normaal communiceren en riskeert zo in een isolement terecht te komen. Maar met specifieke ademhalings-, slik- en luchtbeheersingstechnieken kan hij doorgaans na enkele maanden oefenen toch weer leren spreken, zij het anders dan vroeger.
Het strottenhoofd vormt als het ware het kruispunt tussen de luchtpijp en de slokdarm. Tijdens een totale laryngectomie wordt het strottenhoofd verwijderd en wordt de luchtpijp rechtstreeks verbonden met de tracheostoma, een gaatje onder aan de keel. Via die kleine opening zal de laryngectomiepatiënt voortaan ademen.
Spraaktherapieën
Om na een totale laryngectomie weer te kunnen spreken, bestaan er drie mogelijkheden: de slokdarmspraak, de knoopspraak en de elektrolarynx.
Bij slokdarmspraak wordt lucht via de mond ingeslikt om vervolgens te worden uitgestoten in een ononderbroken en gecontroleerde oprisping, waarbij klanken worden geproduceerd.
Voor de knoopspraak brengt de chirurg een shunt (met een spraakprothese) in die de luchtpijp met de slokdarm verbindt. Die techniek is doorgaans sneller aangeleerd, maar vereist veel vingergymnastiek omdat de patiënt zijn tracheostoma met de hand moet afsluiten om spraak en ademhaling te beheersen.
De elektrolarynx is dan weer een draagbaar apparaatje dat op de hals wordt geplaatst om de trillingen om te zetten in kunstmatige klanken.
Zodra er keelkanker is vastgesteld, wordt onderzocht of de kankercellen zich al verspreid hebben in het strottenhoofd of naar andere plaatsen in de keel. Aan de hand van tests gaat men dus na in welke fase de kanker zich bevindt. Dat is immers bepalend voor de prognose en de behandeling.
Nadat er zich kanker heeft gevormd uit de aanwezige abnormale cellen, worden er vier fases onderscheiden. In de eerste fase bevindt de tumor zich op één plaats op of rond de stembanden, zonder de beweging van de stembanden te hinderen. In de tweede fase zit de kanker op meerdere plaatsen in het strottenhoofd en kan hij de normale beweging van de stembanden verstoren. In de derde en vierde fase breidt de kanker zich uit naar nabijgelegen weefsels.
In een vroeg stadium (fase 1 of 2) wordt de tumor gewoonlijk bestraald of operatief verwijderd. De slaagkans is zeer groot, maar niettemin is er veel kans op een terugkeer van de tumor. Daarom moet de patiënt goed worden opgevolgd. Heeft de kanker zich al verspreid (fase 3 en 4), dan is vaak een operatie of een combinatie van radiotherapie en chemotherapie vereist.
De genezingskans hangt niet alleen af van de fase waarin de kanker zich bevindt, maar ook van de grootte en kwaadaardigheid van de tumor, de leeftijd en het geslacht van de patiënt en diens algemene gezondheidstoestand.
De beste manier om keelkanker te voorkomen, is niet roken en geen of weinig alcohol drinken.
Daarnaast tonen verschillende studies het positieve effect aan van fruit, graangewassen en groenten. Van onschatbare waarde zijn vitamine A, zink of carotenoïden (wortels, spinazie, meloenen, abrikozen, mango's, witloof, avocado's, pompoenen, tomaten, pompelmoezen, rode paprika's …). Hoe meer u daarvan eet, hoe beter u zich beschermt tegen kanker.
Beperk daarentegen zoetigheid, charcuterie, vetstoffen, verzadigde vetten en gehydrogeneerde vetten (vooral aanwezig in dierlijke of industriële producten). Eet niet te veel vlees en voldoende omega-3-rijke vis (zalm, tonijn, sardine, makreel) voor meer weerstand. Gezond koken is per slot van rekening erg eenvoudig en kan heel positief werken.
Voorts zou het humaan papillomavirus (HPV), dat een rol speelt bij de meeste gevallen van baarmoederhalskanker, ook verantwoordelijk zijn voor een deel van de kankers die ontstaan in het slijmvlies van de orofarynx (bovenste deel van keel) en vooral van de tongbasis en de amandel. Als er inderdaad een verband is, zou vaccinatie tegen het HPV ook wel eens het aantal keelkankers kunnen terugdringen.