IJzertekort
Waarom ijzerrijke voeding of voedingssupplementen niet zullen volstaan als uw lichaam een ernstig ijzertekort vertoont. In dat geval zit er niets anders op dan u ijzertabletten te laten voorschrijven door uw arts.
In sommige gevallen ontstaat het ijzertekort op heel korte tijd, in andere gevallen bouwt het zich langzaam op en sluipt het heel geniepig uw lichaam binnen, zonder dat u er erg in hebt of met hooguit enkele vage klachten: u bent vermoeid en futloos, u voelt zich prikkelbaar, u verliest uw haar …
Als het ijzertekort zo ernstig is dat er sprake is van bloedarmoede, zijn er vaak meer uitgesproken symptomen: bleke huid, hartkloppingen, duizeligheid, gebarsten mondhoeken …
Een ijzertekort kan bv. zijn veroorzaakt door hevige menstruaties. Of door een "occulte", dus niet meteen zichtbare, bloeding in het maag-darmstelsel, want zelfs al is in de stoelgang geen druppel bloed te zien, door een kleine bloeding van bv. een maagzweer ontstaat op de duur toch een ijzertekort.
Soms is alleen sprake van een tijdelijke verhoogde ijzerbehoefte; dat kan bv. bij opgroeiende kinderen en bij zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven.
Wie een extreem eenzijdige voedingswijze toepast, bv. een superstreng vermageringsdieet, riskeert eveneens uiteindelijk onvoldoende ijzer op te nemen.
Andere mogelijke verklaringen zijn bv. een acute infectie na een operatie of een gynaecologische bloeding.
Ook houden sommige ziektes sowieso een inadequate ijzeropname in doordat de darmen worden aangetast, bv. de ziekte van Crohn.
Een arts kan de diagnose stellen aan de hand van een bloedonderzoek. Hij zal nagaan of het ferritinegehalte en het hemoglobinegehalte niet te laag is.
Zodra de hemoglobine bij een man minder dan 13 gram bedraagt per deciliter bloed en bij een niet-zwangere vrouw minder dan 12 gram, is er sprake van ijzerarmoede.
In normale omstandigheden dekt onze voeding onze ijzerbehoefte. Bij een licht tekort kan het volstaan om de hoeveelheid ijzerrijke voeding op te drijven. Maar weet dat ons lichaam hoe dan ook slechts 5 à 10 % opneemt van het ijzer aanwezig in voeding. De opname neemt ook spontaan af wanneer de ijzervoorraad op peil is, en omgekeerd neemt het lichaam méér ijzer uit de voeding als de stock laag blijkt.
Bovendien wordt niet alle ijzer even goed opgenomen: het zogenoemde heemijzer is het interessantst (10 à 20 % ervan wordt opgenomen; tegen amper 2 % bij niet-heemijzer). Heemijzer zit vooral in vlees (rund, varken, lam, gevogelte) en vis. Verder speelt de combinatie met andere voedingsmiddelen een rol. Vitamine C (in bv. fruit, sinaasappelsap en aardappelen) bevordert de ijzeropname. Andere stoffen werken de opname juist tegen. Het gaat onder meer om calcium (bv. in zuivelproducten), looizuren (bv. in koffie en wijn), oxalaten (bv. in chocolade, rabarber en spinazie) en polyfenolen (bv. in thee en heel wat groenten).
Bij een ernstig ijzertekort zal het echter niet volstaan om uw eetgewoonten aan te passen. En al helemaal niet met spinazie. Vergeet dus de mythe van ijzerrijke voeding bij uitstek: niet alleen bevat spinazie het moeilijker opneembare niet-heemijzer, de oxalaten remmen de ijzeropname bovendien af. Ook de vrij te verkrijgen voedingssupplementen hebben weinig zin. De dosis ijzer is zo laag dat die onmogelijk de hoeveelheid kan aanbrengen die mensen met bloedarmoede nodig hebben.
Bij een ernstig ijzertekort zal er niets anders op zitten dan de ijzertabletten te slikken die de arts u zal voorschrijven. Zo krijgt u al snel een tien keer zo hoge dosis ijzer als bij voeding. Tabletten met een "gereguleerde afgifte" zijn niet onze eerste keuze. In dat geval wordt de werkzame stof slechts in kleine hoeveelheden vrijgegeven om de neveneffecten te beperken, maar dan wordt het ijzer minder goed opgenomen. Het is ook niet altijd zinvol als er nog andere werkzame stoffen in zitten. IJzertabletten met foliumzuur bv. zijn alleen nuttig voor zwangere vrouwen die beide bestanddelen nodig hebben.
Door de tabletten een half uur vóór het ontbijt te nemen voorkomt u de mogelijk negatieve invloed van bepaalde voedingsmiddelen. Mogelijke nevenwerkingen zijn braken, buikpijn, constipatie of diarree. Ook kleurt de stoelgang vaak zwart. Hou u strikt aan het voorschrift, want een overdosis ijzer kan erg belastend zijn voor de lever en kan – zeker voor kinderen – heel ernstige gevolgen hebben. In onze onlinedatabank van geneesmiddelen vindt u ons advies over de meeste merken die in ons land worden voorgeschreven.
Het duurt een hele tijd vóór de ijzerreserve weer op peil is. Reken maar beter op een behandeling van enkele maanden.
Ondertussen moet ook de oorzaak worden aangepakt, want anders kan het tekort na enige tijd opnieuw opduiken. Het ziekteverloop verschilt dan ook sterk volgens het onderliggende probleem. Zo zullen de ijzerwaarden bij een vrouw misschien stabiliseren na een zwangerschap, maar bij de ziekte van Crohn bv. zal het ijzertekort altijd maar verergeren.
Sommige ijzertekorten zijn niet te voorkomen. Wie bv. de ziekte van Crohn heeft, zal automatisch bijkomend met dat probleem worden geconfronteerd.
Wie een extreem eenzijdige voeding heeft, moet waakzaam zijn. Vegetariërs en veganisten vullen hun voeding bv. het best geregeld aan met ijzerrijke producten zoals peulvruchten, kwestie van geen ijzertekort op te bouwen.
Verder is het belangrijk om op tijd een arts te raadplegen, ook al hebt u maar weinig specifieke symptomen. Een bloedonderzoek kan uitsluitsel geven over het ijzergehalte.