Duizeligheid
Als u de wereld plots rond u ziet draaien, is er meestal niets ergs aan de hand. Soms kan duizeligheid echter het gevolg zijn van een ernstigere aandoening. Let dus op hoe de symptomen evolueren.
Ooit in zijn leven heeft ongeveer 40% van de volwassenen wel eens last van duizeligheid. Het probleem is dat veel mensen die term gebruiken voor verschillende symptomen, bijvoorbeeld wanneer hun hoofd "draait" of ze een licht gevoel in het hoofd hebben, maar soms ook als ze moeite hebben om rechtop te blijven staan, zich misselijk voelen, verward zijn, coördinatieproblemen hebben enz. Dat maakt het voor een arts vaak moeilijk om de juiste diagnose te stellen.
Er is sprake van draaiduizeligheid als u het gevoel hebt dat de wereld om u heen draait. Dat komt door een probleem met het "vestibulaire systeem" of evenwichtsorgaan in het binnenoor. Via de evenwichtszenuw geeft dat de nodige informatie door aan de hersenen om het evenwicht te bewaren.
Situeert het probleem zich in het evenwichtsorgaan zelf, dan spreekt men van perifere draaiduizeligheid. Het kan dan gaan om fysiologische draaiduizeligheid, positieduizeligheid, de ziekte van Ménière of een ontsteking van de evenwichtszenuw.
Ligt de oorzaak langs het traject van de zenuwstructuren naar de hersenen, dan is er sprake van centrale draaiduizeligheid. Deze vorm is ernstiger, maar komt minder vaak voor. Mogelijke oorzaken zijn bepaalde migraine aanvallen, een beroerte, een tumor op de evenwichtszenuw, multiple sclerose of andere stoornissen van het centrale zenuwstelsel.
Het evenwichtsorgaan zit in het binnenoor en heeft de taak informatie over de positie van het lichaam door te geven aan de hersenen. Het bestaat uit een vestibulum en drie halfcirkelvormige kanalen gevuld met vloeistof die loodrecht op mekaar staan.
Daarnaast kan duizeligheid een uiting zijn van migraine, gedeeltelijke epilepsie of angststoornissen. Het kan ook de voorbode zijn van syncope, het gevoel dat u hebt als u gaat flauwvallen. Bij vasovagale syncope zijn er bepaalde factoren die de duizeligheid uitlokken, zoals een warme ruimte, intense emoties, onaangename ervaringen, acute pijn enz. Andere mogelijke oorzaken van een syncope zijn hartproblemen, een plotse bloeddrukverlaging, plassen bij mannen of een hevige hoestbui. Bij ouderen die last hebben van duizeligheid, gaat het vaak om een subjectief gevoel van instabiliteit, gepaard met angst om te vallen.
Ooit in zijn leven heeft ongeveer 40% van de volwassenen wel eens last van duizeligheid. Het probleem is dat veel mensen die term gebruiken voor verschillende symptomen, bijvoorbeeld wanneer hun hoofd "draait" of ze een licht gevoel in het hoofd hebben, maar soms ook als ze moeite hebben om rechtop te blijven staan, zich misselijk voelen, verward zijn, coördinatieproblemen hebben enz. Dat maakt het voor een arts vaak moeilijk om de juiste diagnose te stellen.
Er is sprake van draaiduizeligheid als u het gevoel hebt dat de wereld om u heen draait. Dat komt door een probleem met het "vestibulaire systeem" of evenwichtsorgaan in het binnenoor. Via de evenwichtszenuw geeft dat de nodige informatie door aan de hersenen om het evenwicht te bewaren.
Situeert het probleem zich in het evenwichtsorgaan zelf, dan spreekt men van perifere draaiduizeligheid. Het kan dan gaan om fysiologische draaiduizeligheid, positieduizeligheid, de ziekte van Ménière of een ontsteking van de evenwichtszenuw.
Ligt de oorzaak langs het traject van de zenuwstructuren naar de hersenen, dan is er sprake van centrale draaiduizeligheid. Deze vorm is ernstiger, maar komt minder vaak voor. Mogelijke oorzaken zijn bepaalde migraine aanvallen, een beroerte, een tumor op de evenwichtszenuw, multiple sclerose of andere stoornissen van het centrale zenuwstelsel.
Het evenwichtsorgaan zit in het binnenoor en heeft de taak informatie over de positie van het lichaam door te geven aan de hersenen. Het bestaat uit een vestibulum en drie halfcirkelvormige kanalen gevuld met vloeistof die loodrecht op mekaar staan.
Daarnaast kan duizeligheid een uiting zijn van migraine, gedeeltelijke epilepsie of angststoornissen. Het kan ook de voorbode zijn van syncope, het gevoel dat u hebt als u gaat flauwvallen. Bij vasovagale syncope zijn er bepaalde factoren die de duizeligheid uitlokken, zoals een warme ruimte, intense emoties, onaangename ervaringen, acute pijn enz. Andere mogelijke oorzaken van een syncope zijn hartproblemen, een plotse bloeddrukverlaging, plassen bij mannen of een hevige hoestbui. Bij ouderen die last hebben van duizeligheid, gaat het vaak om een subjectief gevoel van instabiliteit, gepaard met angst om te vallen.
De felheid van de duizeligheid zegt niets over de ernst van de oorzaak. Meestal is het niettemin vrij duidelijk of ze van centrale of perifere oorsprong is. Puur neurologische symptomen wijzen doorgaans op centrale draaiduizeligheid. De voornaamste alarmsignalen zijn:
- moeite met slikken
- moeite met praten
- dubbel zien
- oncontroleerbare bewegingen
- aangezichtsverlamming
- ongevoeligheid in bepaalde lichaamsdelen
- krachtverlies
- felle hoofdpijn
- bewustzijnsvermindering
Zonder neurologische uitvalsverschijnselen gaat het gewoonlijk om perifere draaiduizeligheid. Doen zich bepaalde klachten voor die eventueel enkele weken aanhouden, dan kunnen die wijzen op de ziekte van Ménière:
- plotse, hevige en terugkerende aanvallen van duizeligheid gedurende 20 minuten tot enkele uren
- misselijkheid en braken
- koude rillingen
- gehoorproblemen, meestal aan één zijde, zoals een zoemend geluid in het oor, oorsuizingen, gehoorverlies of een vol gevoel in het oor
Een ontsteking van de evenwichtszenuw veroorzaakt gelijkaardige klachten, maar geen gehoorproblemen. De duizeligheid is in dit geval constant en vaak zo hevig dat de patiënt genoodzaakt is om enkele dagen het bed te houden.
Meestal gaat draaiduizeligheid vanzelf over. Als de klachten na 2 tot 4 dagen niet verminderen of juist verergeren en na vier weken nog niet over zijn, gaat u echter beter naar de huisarts. Bij neurologische uitvalsverschijnselen raadpleegt u het best zo snel mogelijk een arts.
De huisarts zal onder meer de staat van uw gehoorgang, uw oogbewegingen (de reactie van uw pupillen), uw bloeddruk en uw hartslag controleren. Daarnaast zal hij vragen naar de aard, de aanvang, de duur en de intensiteit van de klachten, uw geneesmiddelengebruik en uw eetgewoonten. Het kan dan ook handig zijn om vooraf een soort van dagboek van de duizeligheid en andere klachten bij te houden.
Die informatie kan uw arts helpen om tot de juiste diagnose te komen en een gepaste behandeling te kiezen. Noteer dus gedurende enkele weken op welk moment van de dag de klacht optreedt, wat u precies voelt en welke andere symptomen er eventueel mee gepaard gaan. Vermeld ook wat de klachten volgens u heeft uitgelokt en wat u hebt geprobeerd om de duizeligheid te stoppen.
Meestal volstaan die vragen en een lichamelijk onderzoek om een diagnose te stellen. Enkel als er twijfel blijft bestaan, kan de arts u doorverwijzen voor verder onderzoek.
We beperken ons tot de meest voorkomende vorm, namelijk perifere draaiduizeligheid. Gewoonlijk is medicatie niet nodig, tenzij eventueel om bepaalde symptomen tegen te gaan, zoals misselijkheid of braken. De noodzaak en de aard van de behandeling verschillen naargelang het om fysiologische duizeligheid, positieduizeligheid, de ziekte van Ménière of een ontsteking van de evenwichtzenuw gaat.
Fysiologische duizeligheid
Als het evenwichtsorgaan in extreme situaties wordt gebracht, kan fysiologische draaiduizeligheid optreden, bijvoorbeeld door mee te rijden in de wagen of rond te draaien en dan plots te stoppen. Het evenwichtsorgaan, het proprioceptief systeem (het geheel van receptoren in spieren en gewrichten dat informatie over de lichaamshouding naar de hersenen verstuurt) en het gezichtsvermogen sturen dan namelijk tegenstrijdige informatie naar de hersenen. Het beste wat u kunt doen, is de duizeligheid voorkomen (zie “Preventie”).
Positieduizeligheid
Dit is meest voorkomende vorm van draaiduizeligheid, vooral bij vrouwen van 50 tot 70 jaar. Hierbij bent u gedurende enkele tientallen seconden duizelig na een plotse hoofdbeweging, bijvoorbeeld als u vooroverbuigt, omhoogkijkt of liggend op de zij overeind komt. Dat komt door loszittende stukjes microkristallen, die in een van de halfcirkelvormige kanalen in het evenwichtsorgaan voor een abnormale prikkeling zorgen. Als u uw hoofd beweegt, prikkelen die steentjes de receptoren, die vervolgens een vals signaal aan uw hersenen geven. Daardoor krijgt u de indruk dat uw hoofd draait terwijl u gewoon stilstaat. Soms is de klacht het gevolg van een schedeltrauma, plotse hoofdbeweging, virale infectie of ooroperatie. Meestal is de oorzaak echter niet met zekerheid te bepalen.
Doorgaans verdwijnen de klachten vanzelf binnen vier weken. Uw arts kan onder meer het Epley-manoeuvre uitvoeren. Hierbij moeten uw hoofd en lichaam achtereenvolgens een aantal houdingen aannemen om de zwevende oorsteentjes weer naar de juiste plek te verplaatsen.
Een andere behandeling is vestibulaire rehabilitatie, waarbij duizeligheid wordt uitgelokt door een reeks opeenvolgende oog-, hoofd- en lichaamsbewegingen. De bedoeling is het evenwichtsorgaan uit te putten en zoveel mogelijk te laten compenseren, zodat er geen duizeligheid meer wordt opgewekt.
Ziekte van Ménière
Bij de ziekte van Ménière gaat duizeligheid gepaard met gehoorproblemen. De duizeligheid kan 20 minuten tot enkele uren duren en de aanvallen kunnen gedurende meerdere dagen terugkeren. Deze vrij zeldzame aandoening komt even vaak voor bij mannen als bij vrouwen, meestal tussen 20 en 50 jaar. De klachten ontstaan wanneer de vloeistof in het binnenoor uitzet. Dat kan schade teweegbrengen met een impact op het evenwichtsorgaan en het slakkenhuis, wat tot gehoorproblemen leidt.
Bij een aanval is het aan te raden in stilte te rusten en bruuske bewegingen te vermijden. Als de klachten tijdens de acute fase hevig zijn, kunnen bepaalde geneesmiddelen ze verlichten. Betahistine wordt soms gebruikt voor oorsuizen en vertigoklachten, maar er is onvoldoende bewijs voor de doeltreffendheid van dit geneesmiddel. Een goede medicamenteuze behandeling voor deze aandoening ontbreekt helaas. Bij hinderlijke misselijkheid en braken kan eventueel metoclopramide of domperidon worden voorgesteld, beide geneesmiddelen zijn op voorschrift. Van deze laatste moet de inname beperkt worden tot maximaal 30 mg per dag, omwille van het risico op ernstige hartproblemen. Metoclopromide kan ernstige bijwerkingen hebben ter hoogte van het centraal zenuwstelsel.
Bij angst worden soms benzodiazepines voorgeschreven (bv. Valium, maar opgelet voor verslaving) of sulpiride (bv. Dogmatil). Meestal gaat het om geneesmiddelen op voorschrift. Welk geneesmiddel aangewezen is, hangt af van de hevigheid van de aanvallen, de misselijkheid en eventuele contra-indicaties. Vestibulaire rehabilitatie kan nuttig zijn. Bij ernstig gehoorverlies kan een hoorapparaat helpen.
Ontsteking van de evenwichtszenuw
Deze ontsteking, ook vestibulaire neuritis genoemd, veroorzaakt aanvallen van felle duizeligheid, die vaak enkele dagen bedrust vereisen. Vaak gaan die aanvallen gepaard met enorme misselijkheid, braken, koude rillingen en bleekheid. Het gehoor wordt daarentegen niet aangetast. In de weken of maanden nadien zijn nog lichtere aanvallen mogelijk tot de aandoening volledig genezen is. Vermoed wordt dat de ontsteking wordt veroorzaakt door een virale infectie, maar dat is niet zeker.
Na de aanval van duizeligheid verdwijnt de ontsteking vanzelf. In de acute fase worden dezelfde behandelingen aangeraden als bij de ziekte van Ménière (licht kalmerende medicatie). Vestibulaire rehabilitatie kan de genezing bevorderen.
Positieduizeligheid is onschuldig en gaat vanzelf voorbij. Ook een ontsteking van de evenwichtszenuw verdwijnt vanzelf. De ziekte van Ménière blijft levenslang aanwezig, maar de aanvallen kunnen mettertijd afnemen in ernst en frequentie. Door de ziekte kan het gehoor wel achteruitgaan.
Als u geregeld last hebt van draaiduizeligheid, vermijd dan bewegingen en houdingen die dit teweegbrengen. Fysiologische duizeligheid in een voertuig kunt u voorkomen door met regelmatige tussenpozen iets kleins te eten, ver voor u uit te kijken, niet te lezen in de auto of de bus, plaats te nemen in de rijrichting of op een boot in het midden van het dek te blijven. Helpt dat niet, dan kan medicatie eventueel een oplossing bieden. Tegen reisziekte is dimenhydrinaat (bv. R Calm) of meclozine (bv. Postafene, Agyrax) aan te raden. Neem de tabletten minstens 1 uur vóór vertrek met wat water in.
Lijdt u chronisch aan de ziekte van Ménière, dan is het aan te raden om stress te vermijden en onder meer alcohol, cafeïne en zout te beperken.
Bij syncope voelt u vooraf vaak dat u “wegzakt” en dreigt flauw te vallen. Ga in dat geval liggen, zodat u niet meer kunt vallen. Is dat onmogelijk, probeer dan te gaan zitten met uw hoofd tussen uw benen gebogen.