Alcohol en eten: alles wat je moet weten
In februari 2021 heeft de Europese Commissie haar Europees actieplan voor kankerbestrijding gepubliceerd, waarvan een van de belangrijkste beloftes is om tegen eind 2022 een verplichte vermelding van de lijst van ingrediënten en de voedingswaarden op de etiketten van alcoholhoudende dranken voor te stellen. Wij steunen dit idee, omdat in een tijd van veel overgewicht en zwaarlijvigheid in Europa, de informatie over voedingswaarde een cruciaal instrument zou moeten zijn om de consument te helpen om bewuste en gezonde keuzes in de supermarkt te maken.
Voorlopig hoeven alcoholische dranken het aantal calorieën en suikers per 100 ml niet te vermelden. Toch zijn deze cijfers niet onbelangrijk in termen van calorie-inname, aangezien alcohol maar liefst 7 calorieën per gram bevat. Ter vergelijking: vet bevat 9 calorieën per gram. En het is niet alleen de alcohol zelf die het caloriegehalte van een alcoholische drank beïnvloedt. Ook de ingrediënten die in het productieproces worden gebruikt - zoals suiker, tarwe, gerst en druiven - dragen daaraan bij. Voorgemixte drankjes, die gemakkelijk in de supermarkt te krijgen zijn, kunnen daarom ook zeer calorierijk zijn.
Hier volgt een overzicht per soort drank met het gemiddelde aantal kilocalorieën (bij een standaardhoeveelheid) en het equivalente aantal suikerklontjes.
Gezien de hoeveelheid suiker in één glas, is het niet verwonderlijk dat alcoholische dranken in het rood staan in de voedselpiramide staan. Deze piramide is onderverdeeld in drie categorieën. De kleuren van de verschillende onderdelen geven de gezondheidseffecten weer. Alcoholische dranken vallen in de rode categorie, die volledig gescheiden is van de piramide. Hetzelfde geldt voor sterk bewerkte producten rijk aan suikers, vetten en/of zout en waarvan is aangetoond dat zij schadelijke gevolgen hebben voor de gezondheid (bewerkte vleesproducten, frisdranken, snoep, gebak, snacks, fastfood, enz.). Zij zijn overbodig in een gezond voedingspatroon en zouden daarom slechts af en toe en in kleine hoeveelheden worden geconsumeerd.
Toch wordt er nog steeds (veel) alcohol gedronken. Zelfs het idee dat een matige consumptie van wijn of bier gezond is en ons zou beschermen tegen bepaalde ziekten zoals Alzheimer, Parkinson of hart- en vaatziekten is wijdverbreid. In feite is regelmatige alcoholconsumptie gevaarlijk, zelfs als het slechts één of twee glazen per dag bedraagt. Dat blijkt uit een systematische analyse van alcohol en gezondheid op basis van Global Burden of Disease-gegevens van 1990 tot 2016 in 195 landen en voor een bevolking van 15 tot 95 jaar.
In 2018 heeft de Hoge Gezondheidsraad de aanbevelingen over alcohol naar beneden bijgesteld. Hoewel het ´t beste blijft om alcoholgebruik zoveel mogelijk te beperken, adviseert de Gezondheidsraad het volgende: geen alcohol te drinken voor de leeftijd van 18 jaar en niet meer dan tien standaardeenheden alcohol per week, gespreid over verschillende dagen, en verschillende dagen in de week zonder alcohol te plannen.
Eén standaardeenheid alcohol staat voor 10 gram alcohol. Dat komt overeen met een glas bier van 25 cl van 5%; een glas wijn van 10 cl van 12%; een glas aperitief van 5 cl van 25%; een glas sterke alcohol van 3,5 cl van 35%. De grootte van een standaardglas is dus aangepast aan het alcoholgehalte bij elk soort alcoholische drank.
Ten slotte wordt vrouwen die zwanger zijn/willen worden en vrouwen die borstvoeding geven, sterk afgeraden om alcohol te drinken.
Concreet zetten de leverenzymen (enzym dehydrogenase) ethanol eerst om in acetaldehyde (giftig voor ons lichaam) en vervolgens zet een ander enzym, acetaldehyde dehydrogenase, het om in acetaat, ditmaal onschadelijk voor het lichaam. Methanol, dat zelden wordt aangetroffen in alcohol van goede kwaliteit, is een bijzonder schadelijk element dat in grote hoeveelheden blindheid kan veroorzaken.
Aangezien de absorptiesnelheid groter is dan de stofwisselingssnelheid, is de lever bij de inname van grote hoeveelheden alcohol in korte tijd niet in staat alle ethanol in dezelfde mate te metaboliseren als het in de bloedbaan komt. Zo zal er wat ethanol in het lichaam circuleren en weefsels beschadigen.
Ten slotte wordt het grootste deel van de alcohol (90%) via de stofwisseling geëlimineerd, maar wordt de resterende 10% aangetroffen in onze urine, zweet en uitgeademde lucht, omdat de alcohol door het bloed naar de longen is gebracht. Het is dus mogelijk om de aanwezigheid van alcohol in het bloed op te sporen door middel van blaastests.
Eenmaal in de bloedbaan verspreidt alcohol zich door het hele lichaam, waaronder de hersenen, de longen en de lever. Dit kan de volgende gevolgen hebben:
- Verminderde zelfbeheersing, remming en concentratievermogen
- Verstoord geheugen, motoriek en coördinatie
- Verhoogde hartactiviteit
- Versnelde ademhaling
- Irritatie van het maagslijmvlies. Wanneer een kleine hoeveelheid alcohol wordt geconsumeerd, scheidt de darm zuur af. Naarmate het alcoholgehalte in het bloed stijgt, vermindert de afscheiding van het spijsverteringshormoon pepsine, wat leidt tot irritatie van de darmwanden en mogelijk tot diarree.
- Daling van het antidiuretisch hormoon. De nieren nemen niet meer voldoende water op uit de urine en het lichaam scheidt meer water uit dan het opneemt, waardoor uitdroging optreedt en water aan andere organen (zoals de hersenen) moet worden onttrokken, met hoofdpijn en vermoeidheid tot gevolg.
- Verwijding van de bloedvaten, met als gevolg rode wangen, warmteverlies en een daling van de lichaamstemperatuur. In tegenstelling tot wat je zou denken, is het drinken van alcohol om op te warmen wanneer het erg koud is dus gevaarlijk.
Op lange termijn is de lever het orgaan dat het meest te lijden heeft onder overmatig alcoholgebruik. Overmatig alcoholgebruik veroorzaakt leverschade en kan leiden tot steatose (leververvetting), hepatitis, alcoholische cirrose en leverkanker.
Zwaar alcoholgebruik tast ook andere organen aan, zoals de slokdarm, het spijsverteringskanaal en de alvleesklier. Het verhoogt ook het risico op het ontstaan van verschillende vormen van kanker, waaronder borstkanker bij vrouwen. Ten slotte veroorzaakt het ook functionele schade aan het zenuwstelse
Zoals met veel dingen in het leven, zijn we niet allemaal gelijk als het op alcohol aankomt. De effecten van eenzelfde hoeveelheid alcohol verschillen van persoon tot persoon. Hoe meer we drinken, hoe sneller de alcohol wordt omgezet in ons lichaam en hoe groter onze tolerantie voor alcohol. Als we "gewoon" drinken, zullen we beter "weerstand bieden” dan wanneer we slechts heel af en toe drinken.
Maar de effecten van alcohol kunnen bij een en dezelfde persoon ook van dag tot dag verschillen, afhankelijk van bijvoorbeeld hun vermoeidheid, het gebruik tijdens of na de maaltijd, of het gebruik van medicijnen.
Ten slotte zijn er nog andere factoren die de stofwisseling beïnvloeden. Dranken met een hoog alcoholgehalte worden langzamer geabsorbeerd omdat zij de maagwand irriteren, waardoor de pylorische klep later opengaat en de alcohol dus later van de maag naar de dunne darm stroomt. Als je shots neemt om een sneller effect te krijgen, kun je later dronken zijn dan je verwacht.
Bruisende dranken, zoals champagne, versnellen de maaglediging en bevorderen een snelle opname. Lichaamsbeweging en warmte versnellen ook de opname.
Ten eerste, drink geen alcohol op een lege maag. De koolhydraten, vetten en eiwitten in een maaltijd beschermen de maag en vertragen de opname van alcohol.
Vergeet niet om alcoholische dranken af te wisselen met glazen water om je lichaam gehydrateerd te houden en die gevreesde hoofdpijn te helpen voorkomen.
Spreid je alcoholische drankjes zo veel mogelijk, zodat je lichaam de bestanddelen ervan beter kan metaboliseren.
Neem geen medicijnen. Zij versterken of remmen de effecten van sommige van deze stoffen.
Natuurlijk, niet rijden.
Voor vragen over rijden onder invloed, zie ons dossier Alcohol en autoverzekering.
De dag nadat je hebt gedronken, kunnen een paar dingen helpen: eet iets, al is het maar een beetje, en drink veel water. Als je een pijnstiller nodig hebt, neem dan geen pijnstillers met acetylsalicylzuur, zoals aspirine, deze irriteren de al beschadigde maag. In deze omstandigheden verdient een pijnstiller op basis van paracetamol de voorkeur.
De voedingswaarde moet zowel per 100 ml als per portie worden vermeld en er moet een volledige voedingswaardedeclaratie (niet alleen calorieën/energie) en een lijst van ingrediënten op de verpakking worden vermeld.
De alcoholsector moet de consument kunnen informeren als hun product een van de meer gebruikelijke allergenen bevat. Maar aangezien zij niet verplicht zijn informatie over de ingrediënten te verstrekken, kunnen consumenten met allergieën voor minder gebruikelijke stoffen momenteel niet aan het etiket zien of een alcoholproduct een dergelijke allergeen kan bevatten. Het is daarom extra belangrijk dat deze informatie op het etiket onmiddellijk beschikbaar is voor de consument.
Zoals aanbevolen door de Hoge Gezondheidsraad, moet ook het aantal standaardeenheden alcohol dat het bevat op de verpakking worden vermeld.